Збекистон республикаси олий

ИссиKлик оKими – бу бирлик вақт давомида бирлик юзали сиртга перпендикуляр йўналишда ҳаво зарралари узатган иссиқлик энергияси миқдоридир ^{CP . T} (Ж/(м² ·с) ёки Вт/ м²). Иссиқлик оқими конвектив ^Qk ва турбулент ^Qt оқимлардан ташкил топади .
Конвектив оKим – бу ҳавонинг сиртга перпедикуляр йўналган С ўртача тезликли тартибли аралашиши билан боғлиқ бўлган оқимдир .
Q
^(6.7)
_k = c_p TpC
,


^{б
горизонтал ташкил этувчиси вертикал
у ерда ρ – ҳаво зичлиги .}
Ўртача шамол тезлигининг
ташкил этувчисидан юзлаб баробар катта . Шунинг учун конвектив оқим конвектив оқим иссиқликнинг асосан горизонтал бўйлаб узатилишини ифодалайди . Конвектив оқимнинг горизонтал ташкил этувчиси иссиKликнинг адвектив оKими, вертикал ташкил этувчиси эса айнан конвектив оқим деб аталади .
Иссиқликнинг турбулент оKими шамол пульсациялари (шамолнинг ўртача қийматларидан четланишлари)га боғлиқ . Иссиқликнинг турбулент оқими (молекуляр иссиқлик ўтказувчанлик каби) ҳарорат градиентига пропорционал:
?
^{Qt = 一cp A} _{?N , (6.8)}
9


?9
бу ерда А – турбулент иссиқлик алмашинуви коэффициенти, ^?N – сиртга перпендикуляр йўналишда потенциал ҳарорат градиенти .
Горизантал бўйича турбулент алмашинуви вертикал бўйича алмашинувдан анча кичик бўлганлиги учун вертикал турбулент иссиқлик алмашинуви қуйидагича ёзилиши мумкин:
?
Qz = 一cp A ^{?z
ёки (4.33) ни ҳисобга олиб,}
9
^{Qz = cp A(Ya Y)} . (6.9)
^{Турбулент иссиқлик алмашинуви А қуйидаги кўринишда берилиши мумкин:}

^{A=kρ,
бу ерда k – турбулентлик коэффициенти (м2/с).}
(6.10) ни ҳисобга олиб, турбулент иссиқлик қуйидагича ёзилади:
^Q_z ^{= c}_p ^pk _.
^{Атмосфера стратификацияси қуруқ нотурғун}


(6.10) оқими тенгламаси


^{(6.11)
(γ>γа) бўлганида}

турбулент иссиқлик оқими мусбат ( ^Qz >0), яъни ер сиртидан атмосфера томон йўналган бўлади . Агар атмосфера стратификацияси қуруқ бефарқ (γ=γ_а) бўлса, турбулент иссиқлик оқими нолга тенг ( ^Qz =0), ва ниҳоят, стратификация қуруқ турғун (γ<γ_а) бўлганида манфий ( ^Qz <0) бўлади .
Реал шароитларда ҳаво зарраси ёпиқ термодинамик система эсам . Унинг вертикал ҳаракатида атрофдаги пастроқ ҳароратли ҳавонинг қўшилиши кузатилади . Шунинг учун турбулент иссиқлик оқими нолга айлангандаги ҳароратнинг вертикал градиенти қуруқ адиабатик градиентдан кичик бўлади ва у ҳароратнинг мувозанат градиенти (γ_м) деб аталади .
Кўп сонли тажриба маълумотларининг кўрсатишича, ҳарорат мувозанат градиентининг ўртача қиймати 0,65-0,70°/100 м га тенг экан . Демак, хатто стратификация қуруқ турғун (γ<γ_а) бўлганида ҳам турбулент иссиқлик оқими нолга тенг эмас, балки мусбат бўлади .
Маълум ҳажмдаги ҳаво ҳароратининг ўзгариши иссиқлик оқими билан эмас, балки унга келган ёки ундан кетган иссиқлик миқдори – иссиKлик узатилиши билан белгиланади . Иссиқлик узатилиши – бу ҳаво заррасига келаётган ва ундан кетаётган иссиқлик оқимларининг фарқидир . Иссиқлик узатилишининг ўлчов бирлиги Ж/(м³ ·с) ёки Вт/ м³ .
Вертикал йўналишда иссиқлик узатилиши учун формулани келтириб чиқарамиз . Атмосферада z ва z+dz сатҳлар орасида бирлик юзали ҳаво устунини ажратамиз . Табиийки, ажратилган ҳажмга иссиқлик узатилиши қуйи сатҳдаги ^Qz ва юқори сатҳдаги ^{Qz + dQz} иссиқлик оқимлари фарқига тенг бўлади, яъни
^{Qz –( Qz + dQz )=dQz (6.12)}


Оқим дифференциали ^dQz ни қуйидагича ёзиш мумкин:

^dQ_z ⁼ _.
Кўриниб турибдики, бирлик вақт ичида иссиқлик узатилиши қуйидагига тенг бўлади:
^dQz ^{1 ?Q}z