Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт институти

III БОБ. АҲОЛИ ДАРОМАДЛАРИНИНГ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН
ТАРТИБГА
СОЛИНИШИ
ВА
УНИ
ОШИРИШНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ................................................65
3.1. Аҳоли даромадларининг давлат томонидан тартибга солиниши................65
3.2. Аҳоли даромадларини оширишни такомиллаштиришнинг асосий
йўналишлари..........................................................................................................76
Хулоса ва таклифлар..........................................................................................81
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати................................................................85
Иловалар..................................................................................................... .......92

---

4
КИРИШ
Мавзунинг долзарблиги. Аҳоли турмуш даражаси ўсишида ва фаравон
ҳаёт кечиришида унинг даромадлари ва харажатлари муҳим ўрин эгаллайди.
Аҳоли даромадлари қанчалик ошиб борар экан, унинг турмуш даражаси
сифати ҳам шунчалик яхшиланиб бораверади. Шундай экан, аҳоли
даромадларини давлат томонидан тартибга солиш, уни янада ошириш
чораларини кўриб чиқиш ва амалга ошириш мамалакатимизнинг ҳозирги
кунда олдига қўйган энг долзарб масалаларидан биридир.
Мамлакатимиз аҳолисининг турмуш даражасини яхшилаш, унинг
даромадларини янада ошириш, айни пайтдаги бозор муносабатлари
шароитида аҳоли даромадларини давлат томонидан тартибга солиб бориш ва
уни оширишда муҳим аҳамият касб этади. Шунинг учун ҳам республикамиз
иқтисодий салоҳиятини мустаҳкамлаш, аҳоли турмуш фаровонлигини
ошириш, биринчи навбатда аҳоли даромадларининг хилма-хил манбаларини
шакллантириш давлатнинг даромадларни тартибга солиб бориши билан кўп
жиҳатдан боғлиқдир. Аҳоли даромадларини барқарор ошириб бориш, аҳоли
турмуш даражаси сифатини янада кўтариш мақсадида даромадларнинг
манбаларини шакллантириб бориш долзарб ва устувор вазифалардан бири
бўлиб қолмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов
таъкидлаганидек, «Биринчи галда, биз учун энг ўткир бўлиб турган аҳоли
бандлиги ва унинг даромадларини ошириш муаммоларини ҳал этиш
1
» лозим.
Ўтган қисқа давр мобайнида мамлакатимиз аҳолиси турмуш даражасини
яхшилаш, уларнинг даромадларини оширишни мумкин қадар тартибга солиш
мақсадида, қатор иқтисодий ва ҳуқуқий асослар яратилди. Бу борада
Ўзбекистон Республикасининг бир қатор Қонунлари, Президент Фармонлари
ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг аҳоли даромадларини тартибга солишга
даҳлдор бўлган қарор ва меъёрий хужжатлари қабул қилинганлигини қайд
этиш мақсадга мувофиқдир. Ушбу ҳуқуқий-меъёрий хужжатлар кўмагида
1
Каримов И.А. – “Инсон манфаатлари устуворлигини таъминлаш – барча ислоҳот ва ўзгаришларимизнинг
бош мақсадидир”. “Ҳалқ сўзи газетаси”, 9 февраль, 2008 йил

---

5
республика иқтисодиётига, шу жумладан, аҳоли даромадларини янада
оширишга таъсир этадиган турли манбаларни ҳосил қилишга кўмаклашувчи
иқтисодий муҳит шаклланди. Натижада соҳаларда янги иш ўринлари ташкил
этилиб, аҳолининг иш билан бандлигини ошириш эвазига, унинг турмуш
даражасини яхшилашга мумкин қадар эришилди. Бу эса, ўз навбатида,
иқтисодиётнинг барча соҳаларида барқарорликни таъминлаш билан бирга,
аҳоли даромадларини давлат томонидан тартибга солинишидаги мавжуд
ижтимоий-иқтисодий ҳолатни ҳам ижобий томонга ўзгартирди.
Бироқ, амалга оширилган ишларнинг кўламига қарамасдан аҳоли
турмуш даражсини яхшилаш, даромадларни давлат томонидан тартибга
солиш борасида ҳали ечимини кутаётган муаммолар ҳам йўқ эмас.
Жумладан, иқтисодиётни эркинлаштириш ва ислоҳотларни чуқурлаштириш
шароитида аҳоли даромадларини ошириш манбаларини шакллантириш
бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш муҳим ахамият
касб этади.
Шу нуқтаи назардан иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида аҳоли
даромадларини турли манбалар эвазига шакллантириш, ижтимоий жиҳатдан
барқарор ривожлантириш бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар
ишлаб чиқиш бугунги куннинг муҳим ва долзарб масалаларидан
ҳисобланади.