Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги эргашходжаева Ш. Ж., Қосимова М. С

Бозорни ривожлантириш 
ян
ги
Товарни ишлаб чиқариш 
Диверсификация 
5.6-расм. И. Ансофф матрицаси 
Қуйидаги 5.7 – расмда Портернинг беш рақобат кучлари келтирилмоқда.
 
 
 
 
 
 
 
 
5.7-расм. ПОРТЕРнинг беш рақобат кучлари 
O‘rnini
bosadiganlar 
•
Tovarning 
o‘rnini 
bosadiganlar 
tomonidan 
xavf-xatari 
Potentsial 
raqobatchilar 
•
Yangi 
raqobatchilarning 
maydonga chiqish xavf-xatari 
Etkazib
beruvchilar 
•
Etkazib
beruvchilarning 
savdolashish 
qobiliyati 
Xaridorlar 
•
Xaridorlarning
savdolashish 
qobiliyati 
O‘z sektoringizdagi
raqobatchilar 
•
Harakatdagi firmalar 
o‘rtasidagi 
o‘zaro 
raqobat 

---

73 
«Бостон консалтинг гуруҳи қолипи» орқали бозорда фойда олиш, корхона 
фаолият кўрсатадиган ҳудудлардан энг самарали стратегик хўжалик бўлимларини 
танлаш билан амалга оширилади. Бу қуйидагича ифодаланган. 
Нисби
й боз
ор ул
уш
и 
Нисбий бозор улуши 
юқори 
паст 
юқори
“Юлдузлар” 
“Сўроқ белгиси” 
паст
“Соғин сигирлар” 
“Итлар” 
5.8-расм. BKG матрицаси 
Биринчи ҳудуд - «юлдузлар» (катта талаб ва бозорда юқори улушга 
эришилган). Бу ҳудудни эъзозлаб, янада мустаҳкамлаш чоралари кўрилади. 
Бозордаги улушни сақлаш учун нархларни пасайтириш, реклама харажатларини 
кўпайтириш, маҳсулот турларини кўпайтириш ва бошқалар амалга оширилади. 
Иккинчи ҳудуд - «соғин сигирлар» (паст талаб, аммо бозорда фирмани улуши 
юқори). Бу ҳудудга қаттиқ назорат ўрнатилади. 
Учинчи ҳудуд - «қийин тарбияли болалар» (талаб юқори, аммо бозорда улуш 
кам). Бу ҳудуд имкониятларини ўрганиш ва «юлдузлар» ҳудуди даражасига 
кўтарилиши эҳтимоли борми ёки йўқми? Керак бўлса, ҳаракатни кўпайтириш зарур. 
Тўртинчи ҳудуд - «итлар» (паст талаб ва бозорда кам улуш). Агар бундай 
ҳудудни эгаллаб туришга кескин сабаб бўлмаса, ундан қутулиш керак. 
Маркетинг стратегиясида жаҳон амалиётида Генерал элеcтриc бизнес – 
портфел матрицасидан ҳам фойдаланилади. Бошқача айтганда, “Бозорнинг жалб 
этувчанлиги – рақобатли позиция” матрицаси ҳам деб юритилади. У қуйидаги 
кўринишга эга бўлади. 
Бизнес самарадорлиги 
Кучли 
Ўртача 
Кучсиз 
Б
оз
орн
ин
г жа
лб э
тувча
нли
ги
ю
қори
Ҳимояланган позиция 
Ишлаб чиқаришни 
кенгайтиришда 
инвестициялар 
Ишлаб чиқаришни 
танланма кенгайтириш 
ўртач
а 
Ишлаб чиқаришни 
танланма кенгайтириш 
Танлаш, ёки даромадга 
мўлжалланган 
бошқариш 
Чекланган кенгайиш, 
ёки “Ҳосилни йиғиб 
олиш” 
па
ст
Ҳимоя ва қайта 
мўлжални олиш 
Даромадга мўлжал 
олиш, бошқариш 
Тугатиш