Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

O‘zini tekshirish uchun savollar

1. 
   Xudbinlik va altruizm –hayotiy yo‘nalganlik tamoyillari.
   
2. 
   Ijtimoiy xodimning shaxsiy sifatlari.
   
3. 
   Ijtimoiy xizmatning asosiy qadriyat va tamoyillari: inson qadri va qadriyati, ijtimoiy adolatlilik, insonparvarlik, maqsadlilik, layoqatlilik ;.
   
4. 
   O‘zbekiston ijtimoiy xodimi kasbiy-axloq kodeksining shakllanishi.
   
5. 
   Ijtimoiy ish amaliyotida qadriyatlar : o‘zini aniqlash, tushkunlik va hurmat qilish, ajratish.
   

10-Mavzu. Ijtimoiy ishda sog‘lom turmush tarzi

1. Salomatlik tushunchasi, uning mohiyati va tarkibi.

2. Inson sog‘ligini belgilovchi omillar.

3. Turmush tarzi va sog‘lik .

1. 
   Inson uchun eng katta boylik bu sog‘likdir. Buyuk tarixchi Gerodot o‘zining 9 tomlik “Tarix” asarida shunday yozgan⁴³– «Sening sog‘liging- toza havo, suv va ovqatdir. Ertalab xursandchilik bilan uyg‘on, uxlaganda tabassum bilan yot. Seng xursandsan, tabassum qilyapsan-demak sen sog‘lomsan. Kasallikni davolama, o‘z hayotiningni davola, tabiat qonunlari bo‘yicha yasha. Kasal bo‘lganingda boyliging va kuching befoyda bo‘ladi.». «Sog‘lik-hamma narcha emas, ammo barcha narsa sog‘liksiz hyech nima.», - deydi qadimgi grek faylasufi Suqrot. Faylasuf bu mavzuda ko‘p muhokama qilgan. U aytadiki, tana sog‘lom bo‘lmas ekan, ruh sog‘lom bo‘lmaydi.
   

Butun jahon sog‘likni saqlash tashkiloti (JSST) ustavida ko‘rsatilgan: «Sohlik bu- kasalllik va nuqsonlar bo‘lmaganda to‘liq jismoniy. Ruhiy va ijtimoiy bardamlikdir.»Eng yuqori darajadagi sog‘likka ega bo‘lish insonning irqi, dini, siyosiy kelib chiqishi, iqtisodiy va ijtimoiy holatidan qat'iy nazar asosiy huquqlaridan biridir.⁴⁴.

Sog‘lom turmush tarzi sog‘likka boylik kabi qarash bo‘lib, shaxsiy va jamiyat sog‘ligini mustahkamlash va takomillashtirishga asoslanib. O‘z ichiga shaxsning sog‘lomlashtirish faoliyatini oladi.

Inson hayotining qiymati mutloq boylik bo‘lib, hayot- insonning boshqa boyliklari mavjud bo‘lishi uchun yagona shart va mezondir.

Hayot qadrini ko‘rib chiqish doirasida tarixan ikkita tushuncha shakllandi:

1.Hayot qadri jamiyat tomonidan belgilangan bo‘lib, inson va uning hayoti jamiyat boyligining ma'lum qismini tashkil qiladi.;

2.Hayot qadri so‘zsiz hyech kimga va hyech nimaga bog‘lik emas. Hayot qadrini turli nuqtai nazardan tahlil qilinganda turli adabiyotlarda ularning quyidagicha guruhlashtirish mumkinligi keltiriladi :

•Hayot qadri jamiyat uchun yashashdan iborat bo‘lib, uning qadr darajasi individ hayot faoliyatining jamiyatning rivojlanish manfaatlariga mosligi bilan belgilanadi. O‘zing uchun emas. Jamiyat uchun yasha..

• Individual hayot instinktiv qiymat sifatida hayoti to‘g‘risida o‘zining tushunchasining anglatadi. Boshqacha aytganda hayot qadri ob'ektiv, undagi maqsadlar sub'ektiv bo‘ladi..

•Hayot qadri hayotiy maqsadlar bilan belgilanadi. Boshqacha aytganda hayot qadri unda maqsad bo‘lganda mavjud. Maqsad bo‘lmaganda yo‘q bo‘ladi. O‘zining hal qil...

• Inson, insoniyat va inson hayoti oliy qadriyat bo‘lib, ular evolyusiyaning eng yuksak darajasini aks ettiradi. Hayt bu o‘z mohiyati bo‘yicha piramidaning cho‘qqisidir.

• Hayot qadri o‘z ahamiyatini o‘lim vositasida ko‘rsatadi, u insonga hayotini baholash va maqsad qo‘yishni taqozo qiladi.

Tibbiy-biologik adabiyotlarda sog‘likning turli tariflari keltiriladi. Ularning har biri organizmning bu holatini kompleks xususiyatida u yoki bu jihati muhimligini qayd etadi. Sog‘lik tushunchasining tariflaridan ko‘rinib turibdiki, u tashqi muhit sharotiga organizmning moslashish sifatini namoyon qiladi va inson va tashqi muhit o‘zaro faoliyati jarayonini yakunini ko‘rsatadi. Sog‘lik holati ekzogen (tabiiy va ijtimoiy) va endogen (irsiyat, konstitutsiya, yosh, jins) omillari o‘zaro harakatining natijasiga bog‘liq.

Sog‘lik tushnchasining eng to‘liq xususiyati salomatlik fani asoschilaridan biri V.P. Petlenko tomonidan shunday keltiriladi: «Sog‘lik o‘zida insonning me'yoriy psixosomatik holati, tana va ruhiy kuchi o‘z salohiyatini namoyon qila olish, moddiy, axloqiy va ijtimoiy ehtiyojlarini optimal qondirishni aks ettiradi.»⁴⁵.

Sog‘likko‘ptarkiblitushuncha. Sog‘likningquyidagiqismlariniajratishmumkin.

Somatik sog‘lik – inson organizmi organlari va organlar tizimining joriy holati.Asosiy somatik sog‘lik bu insonning individual rivojlanishi biologik dasturidir. Bu dastur ontogenezning turli bosqichlarida asosiy ehtiyojlar vositasida tuziladi. Bazaviy ehtiyojlar bir tomondan inson rivojlanishining o‘tkazuvchi mexanizmi bo‘lib xizmat qilsa (uning somatik sog‘ligini shakllantirish), boshqa tomonda individuallashuvni ta'minlaydi.