Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети қўлёзма ҳуқуқида

Ахборот – психологик хавфсизликнинг социологик таҳлили.

Кўпгина назарий ва амалий тадқиқотлар халқаро муносабатлар халқаро хавфсизлик сифатида талқин этилади зудлик билан ҳарбий таҳдиднинг йўқлиги. Бироқ, замонавий дунёда иқтисодий ва ахборот аҳамияти тобора ортиб бормоқда, халқаро хавфсизликни таъминлаш жиҳатлари. Бугунги кунда ахборот муҳим иқтисодий, сиёсий ва ижтимоий аҳамиятга эга манба.
Замонавий дунё, одамларнинг эҳтиёжларини фаоллаштириш ва ахборотни қайта ишлаш, уларни йўналтиришга ёрдам беради тез ўзгарувчан сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий шартлари, ахборот идрок мослашувчан бўлиши учун сабаб ва муайян ижтимоий-сиёсий фаол иштирокчилар тадбирлар. Кўриб турганингиздек, жамиятнинг замонавий ривожланиши янгиларини яратади хавфсизлик муаммоларини талқин қилиш.
Бугунги кунда тизимга эҳтиёж бор ушбу ҳодисани ўрганиш. Ушбу ёндашув билан тўғридан-тўғри асос олинади жамият ва шахснинг хавфсизлиги ўртасидаги муносабатлар жамиятнинг барча ички ва ташқи тузилмалари фаолияти, аввало, сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва ҳуқуқий. "Хавфсизлик" атамасининг мазмунини таҳлил қилиб, тадқиқотчилар келади жамоат онгида бу контсепция аниқланмаган деган хулосага давлат, ҳис-туйғулар ва" таҳдидларнинг йўқлиги " билан жуда кўп одамларнинг тажрибаси. Ҳаммаси бўлиб "хавфсизлик" тушунчаси билан боғлиқ давлат ва хавфсиз қолиш ҳисси, ҳеч қандай ташвиш ёки ташвиш, ишонч, барқарорлик.
Хавфсизликнинг турли ғояларида диққат марказида, аввало, вазият билан боғлиқ ҳис-туйғулар ва тажрибалар ҳақида айни пайтда инсон ва келажак учун унинг истиқболлари.
Психологик хавфсизлик ижтимоий ҳолат сифатида тавсифланади жамият умуман олганда ва ҳар бир шахс ҳақиқат ва ҳаётнинг мавжуд ҳолатини қуйидагича қабул қилингэтарли ва ишончли, чунки ҳақиқий имкониятлар мавжуд фуқароларнинг табиий ва ижтимоий эҳтиёжларини қондириш бугунги кунда келажакка ишонч бор.
Ахборот хавфсизлигини таҳлил қилиш доирасида тадқиқотчилар ва амалиёт фаол эҳтиёжга кўпроқ эътибор қаратмоқда ахборот-психологик хавфсизлик муаммоларини ишлаб чиқиш шахслар, жамият ва давлат, чунки бу маълумотларни батафсил таҳлил қилмасдан жамиятни янада барқарор ривожлантириш муаммолари мумкин эмас. Остида ахборот-психологик хавфсизлик ҳолатини тушуниш фуқароларнинг, алоҳида гуруҳларнинг ва ижтимоий қатламларнинг, оммавий одамлар ва аҳолининг салбий ахборот-психологик таъсирлардан бирлашуви¹. Ахборот-психологик хавфсизлик қандай аниқланади индивидуал, гуруҳ ва жамоат хавфсизлиги ҳолати таъсирдан турли даражадаги онг ва ижтимоий мавзулар ахборот омиллар ўртоқларимнинг сабаб ижтимоий жараёнлар. Бу ҳолат инсонни шакллантиришга ва шунга мос равишда тизимдан фойдаланишга имкон беради ҳақиқатни тўғри қабул қилиш ва атрофдаги дунёга бўлган муносабат ва ўз-ўзидан, бу кейинги ижтимоий учун асос бўлиб хизмат қилади инсон хатти-ҳаракатлари; бу ҳолат инсоннинг яхлитлигини таъминлайди фаол ижтимоий мавзу ва имкониятлар беради бошқалар билан ахборот алмашинуви шароитида ривожланиш дунё.
Энг муҳим ахборот-психологик объектлар замонавий шароитда ҳимоя қилиш индивидуал ва оммавий тушунча. Шахсият учун асосий тизим хусусиятлари қуйидагилардир яхлитлик ва ривожланиш. Ушбу хусусиятларни йўқ қилиш ёки бузиш туфайли шахсият ижтимоий мавзу сифатида мавжуд бўлишни тўхтатади. Бу дегани, шахсга ҳар қандай ахборот ва психологик таъсир уни сақлаб қолиш ёки йўқ қилиш нуқтаи назаридан бутун сифатида баҳолаш мумкин².Оммавий онг, биринчи навбатда, жараёнда шаклланади миллатнинг тарихий ривожланиши, миллат, катта ижтимоий гуруҳ ва кейин ахборот-психологик таъсир туфайли. Шахс ва жамиятнинг ахборот-психологик хавфсизлиги давлат миллий хавфсизлигининг алоҳида таркибий қисми ҳисобланади ва улар кафолатланган хавфсизлик ҳолати сифатида талқин этилади давлат, жамият ва жамият ҳаётининг қонун ҳужжатлари ва шартлари ташқи ва ички таҳдидлардан индивидуал шахс.
Бугунги кунда ҳақиқий аҳамиятга эга ахборот соҳасида мутахассислар томонидан ишлаб чиқилган истакларнинг тимсоли Украина хавфсизлиги. Ушбу ривожланиш учун асос бўлиши керак давлат ахборот сиёсатини шакллантириш ва амалга ошириш, қонунчиликни такомиллаштириш бўйича таклифлар тайёрлаш, ташкилий, молиявий, илмий-техникавий ва бошқа Украина ахборот хавфсизлигини таъминлаш, ривожлантириш учун ахборот соҳасини ривожлантириш, уни ҳимоя қилиш бўйича мақсадли дастурлар ички ва ташқи таҳдидлар.
Глобаллашувнинг замонавий босқичи курашнинг мафкуравий ва психологик воситаларини кенг миқёсда қўллаш, яъни шахсга, ижтимоий ташкилотларга, давлатларга катта психологик таъсир кўрсатиш билан тавсифланади. Мисол учун, 21-асрда АҚШнинг янги дунё тартибига йўлда этакчи дунё кучи сифатида тан олиниши учун америкалик олимлар қарама-қаршилик марказини одамларнинг психологияси соҳасига кўчиришни таклиф қилмоқдалар. Қарама-қаршиликдаги муваффақият, уларнинг фикрига кўра, "рақибларнинг стратегик фалажи" орқали ахборот-психологик таъсирлар (ИПВ) орқали эришилади. Бу қарама-қаршиликнинг бу шакли қарама-қарши томоннинг (рақиб, рақиб) фаолиятини бузиш (йўқ қилиш, йўқ қилиш), бошқарув механизмлари орқали самарали (тез ва минимал харажатлар билан) ташкил этишга имкон беради.
Ушбу хавф Рақиблардаги ИПВларнинг энг янги назарий ривожланишининг пайдо бўлиши билан боғлиқ. Улардан бири "ташкилий қурол"тушунчаси. Қарама-қаршиликнинг бу усули-бу ташкилотнинг (разведка, тарғибот, психологик, ахборот ва ҳоказоларнинг мақсадлари ва вақтлари бўйича келишилган) рақибга таъсир ўтказиш тизими бўлиб, уни фаол томонга мос келадиган йўналишда ҳаракат қилишга мажбур қилади³.Унинг воситалари рақобатчининг (душманнинг) сиёсатини стратегик тўсиққа йўналтириш, ички ташкилий муҳитни ўзгартириш, қарама-қарши томоннинг иқтисодиётини самарасиз ва ортиқча дастурлар билан тўлдириш, ижтимоий соҳани бузиш, миллий (корпоратив) маданият асосларини бузиш, зиёлилар орасида бешинчи устунни шакллантириш ва ҳ.к. натижада, давлат (ижтимоий ташкилот, алоҳида ижтимоий институт) ижтимоий-психологик салоҳиятининг, иқтисодий ва бошқа кучининг пасайишига олиб келадиган ички бетартиблик муҳитини яратади. Бундан ташқари, ушбу турдаги қуроллар қарама-қарши объектнинг "ўзини ўзи ташкил этиш" ва "мустақил равишда дисориэнтация" учун ижтимоий-психологик (ва бошқа) шароитларни яратишга имкон беради.
Ахборот технологиялари соҳасидаги илмий-техник тараққиёт, оммавий ахборот воситаларини ривожлантириш, ғоя ва қадриятларнинг эркин алмашинуви маълум бўлган бирни такомиллаштириш ва сиёсий (иқтисодий ва бошқа) мухолифларни бартараф этиш учун янги тушунчалар ва технологияларни яратиш учун мисли кўрилмаган имкониятлар яратди.
Ҳозирги кунда ҳар қандай ижтимоий ташкилот (институт) таъсир объекти бўлиши мумкин, чунки ИПВ воситалари турли хил ва танланган тарзда курашиши мумкин. Ижтимоий амалиёт шуни кўрсатадики, ИПВнинг назарий ишланмалари ижтимоий ҳамкорликнинг сиёсий ва иқтисодий соҳаларида ҳам рақобат курашида муваффақиятли амалга оширилмоқда.
Шу муносабат билан давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари томонидан миллий хавфсизликни таъминлаш бўйича умумий доктриналар ва концепциялар доирасида ахборот-психологик ҳимояни таъминловчи Қонунчилик базасини яратиш йўлга қўйилган⁴.
Юқорида келтирилган материаллар ижтимоий ташкилотларнинг (муайян шахснинг) ахборот-психологик ҳимояси тизими ва механизмларини такомиллаштириш бўйича ишларни фаоллаштириш зарурияти тўғрисида хулоса чиқариш имконини беради.
Умуман олганда, ижтимоий ташкилотнинг ИПЗ бошқарувини шахсий хавфсизликни таъминлаш омили сифатида ўрганишнинг долзарблиги ҳозирги вақтда қуйидаги асосий шароитларга боғлиқ:
* жамиятнинг ахборот хавфсизлигини таъминлаш бўйича мамлакатимиз олий раҳбарияти талабларини бажариш зарурати;
* ижтимоий ташкилотларнинг ахборот-психологик ҳимоясини таъминлаш жараёнини такомиллаштириш зарурати илмий фикр ва амалиётга бўлган талаб;
* Россия учун ахборот хавф-хатарлари ва таҳдидларининг ўсиши шароитида шахсият хавфсизлигини таъминлаш мақсадида ижтимоий ташкилотнинг ИПЗ бошқарувининг назарий асосларини аниқлаштириш зарурияти.