43 
WEB SAHIFALARDA BOGʻLANGAN RO‘YHATLAR TESHKIL ETISH 
 
Zulunov Ravshanbek - Andijon Davlat Universiteti dotsenti,
Maxkamov Azizbek - Andijon Davlat Universiteti talabasi 
Web sahifalarni loyihalash ko‘p hollarda bir biriga bogʻlangan ro‘yhatlar 
yaratishga to‘gʻri keladi. Yani birinchi ro‘yhatdagi tanlov qiymatiga qarab ikkinchi 
ro‘yhat elementlari tuzilishi kerak. Misol uchun foydalanuvchi viloyatni tanlaganidan 
so‘ng navbatdagi ro‘yhatda aynan shu viloyatning tumanlari nomlari aks etishi kerak. 
Bu degani sahifadagi ro‘yhatlar dinamik tarzda shakllanishi lozim. Web serverga 
murojaat qilmay amalga oshirishnig sodda usullaridan biri – bu Javascript 
imkoniyatlari va DOM modeli ob’yektlaridan foydalanishdir.
Quyidagi misolda viloyatlar ro‘yhati statik holda tashkil qilinadi va tumanlar 
ro‘yhatlari aTuman massivida shakllantiriladi. ‘getTumanByViloyat’ fuksiyasi 
tanlangan viloyat indeksiga qarab massivdan tegishli tumanlar nomlarini ajratib beradi. 
‘MkTuman’ funksiysi ushbu tumanlar nomlari asosida dinamik tarzda ikkinchi tanlov 
ro‘yhatini (select) yaratib beradi, dastlab ro‘yhatni tozalaydi va undan keyin tegishli 
tuman nomlari elementlarini (option) ro‘yhatga qo‘shib chiqadi. Ushbu funksiya 
birinchi ro‘yhatdagi tanlov o‘zgarganda, yani yangi viloyat tanlanganda qaytaddan 
chaqiriladi. 
Misolning matni .html kengaytmali faylga yo‘ziladi va brauzer yo‘rdamida 
ochiladi: 

 


 
 
 
Viloyat: onChange="MkTuman(this.selectedIndex)"> 
Andijon 
Namangan 
Farg`ona 
Toshkent  
  Tuman:  
N/A 
 
 
 
var aTuman = new Array( 
"Andijon, Asaka, Shaxrixon, Izboskan", 
"Kosonsoy, Uychi, Chortoq, Norin", 
"Kuva, Kuvasoy, Toshloq, Yaypan", 

44 
"Chinoz, Ohangaron, Boʻka, Chirchiq" ); 
function getTumanByViloyat(index){ 
var sTuman = aTuman[index]; 
return sTuman.split(",");
} 
function MkTuman(index){ 
var aCurrTuman = getTumanByViloyat(index); 
var nCurrTumanCnt = aCurrTuman.length; 
var oTumanList = document.forms["manzil"].elements["tuman"]; 
var oTumanListOptionsCnt = oTumanList.options.length; 
oTumanList.length = 0; 
for (i = 0; i < nCurrTumanCnt; i++){ 
if (document.createElement){ 
var newTumanListOption = document.createElement("OPTION"); 
newTumanListOption.text = aCurrTuman[i]; 
newTumanListOption.value = aCurrTuman[i]; 
(oTumanList.options.add) ? oTumanList.options.add(newTumanListOption) : 
oTumanList.add(newTumanListOption, null); } 
else{ oTumanList.options[i] = new Option(aCurrTuman[i], aCurrTuman[i], 
false, false); }
} } 
MkTuman(document.forms["manzil"].elements["viloyat"].selectedIndex); 

теглари 
ҳақида маълумотлар берилиб, улардан 3-5 минут вақт ичида содда кўринишдаги 
веб саҳифа яратиш талаб этилади. 
Кейинги босқичларда align, size, color, width каби атрибутлар, 
, 

---

, 
,