Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўрта махсус, касб

 
 
8-мавзу: Зилзила ва уларда ҳаракатланиш тартиби.
 
Назарий:
Марказий Осиё минтақаси мамлакатларининг сейсмик хавфли ҳудудда 
жойлашганлиги. Зилзилаларнинг сабаблари ва кўринишлари. Зилзилаларнинг бошқа 
тусдаги ва турдаги фавқулодда вазиятларни келтириб чиқариш характерига эга эканлиги.
Ўзбекистонда сейсмик жараёнлар. Сейсмик хариталаш. Зилзилалар натижасида 

---

89 
келиб чиқиши мумкин бўлган турли тусдаги фавқулодда вазиятлар
. 
Цунами юзага келиши 
хавфи туғилганида ёки юзага келганида ҳаракатланиш тартиби. Ушбу фавқулодда 
вазиятлар келтириб чиқариши мумкин бўлган салбий оқибатлар. Жаҳон мамлакатлари ва 
Ўзбекистонда зилзилабардошликни ошириш борасида олиб борилаётган ишлар. 
Зилзила даврида ўқувчи ёшларни тўғри ҳаракат қилишга ўргатиш. Зилзиладан 
олдин, зилзила вақтида ва зилзиладан кейин ҳаракатланиш тартиби. Зилзилани эьтиборга 
олган ҳолда уй, иш ва ўқув хоналарининг хавфсиз жойларини олдиндан аниқлаш, уларни 
жиҳозлаш. Зилзила юз берганда ҳимояланиш воситаси сифатида уй ва хона жиҳозларидан 
фойдаланиш. Уйдаги жиҳозлари томонидан юзага келиши мумкин бўлган хавф-хатарлар. 
Зилзила оқибатида вайроналар остида қолган, юқори қаватли ёхуд бир қаватли 
иморатларда бўлган кишиларнинг тўғри ҳаракатланиши. 
9-мавзу: Зилзила оқибатларидан муҳофазаланиш усуллари. 
 
Амалий:
Зилзила даврида ўқувчи ёшларни тўғри ҳаракат қилишга ўргатиш. 
Зилзила оқибатида вайроналар остида қолган, кўп қаватли ёхуд бир қаватли иморатларда 
бўлган кишиларнинг тўғри ҳаракатланишини ташкил қилиш. Зилзила оқибатида 
вайроналар тагида қолган кишиларга ёрдам кўрсатиш тартибини ўргатиш. Бино ва 
иншоотларнинг қурилиш ҳамда лойиҳалаш жиҳатидан мустаҳкам ва заиф жойларини 
эътиборга олган ҳолда ҳаракатланиш. Асосий ва заҳира чиқиш жойларидан чиқишни 
машқ қилиш. 
Ўқув хонаси, мажлислар зали, таълим муассасаси ётоқхоналари ва бошқа шу каби 
иморатларнинг хавфсиз жойларини аниқлаш. Таянч деворларни белгилаш. Зилзилани 
эътиборга олган ҳолда, ўқув хонаси ва яшаш жойларининг тўғри жиҳозланишини 
кўрсатиб бериш. Зилзила юз берганда хона жиҳозларидан ҳимоя воситаси сифатида 
фойдаланиш. Электр манбалари, газ ва сув жумракларини ёпиш.