¤збекистон республикаси олий ва ¤рта

5.2.6. Ignani matodan qaytib chiqish jarayoni 

Igna  matodan  qaytib  chiqayotganda,  igna  ipni  halqa  baxyali  mashinalardagi 

kabi: 

-mato ichida kolib ketishi mumkin, 

---

 

71 

-igna bilan birga chikishi mumkin, 

-igna xarakatiga teskari yo’nalishda xarakatlanishi mumkin. 

Gorizontal 

tekslikda, 

bo’ylamasiga 

tebranma 

xarakatlanuvchi 

mokili 

mashinalar  birinchi  usulda  ishlaydi.  Boshqa  turdagi  mashinalar  kabi,  bunday 

mashinalarda  xam  igna  ma’lum  kattalikda  ko’tariladi  va  igna  ipidan  halqa  hosil 

etadi.  Bu  halqaga  moki  burunchasi  kiradi.  Moki  bilan  igna  halqasini  kengayishi 

boshlanganda, igna yana pastga tushadi, ipning tarangligi kamayadi va shu halqaga 

moki  bemalol  kiradi.  Moki  tsilindrik  shaklga  ega  bo’lganligi  uchun  igna  halqasi 

boshqa  kengaymaydi,  ip  esa  mato  orasida  xarakatsiz  qoladi,  igna  matodan  kaytib 

chiqadi.  Shunday  qilib  igna  bilan  mato  orasidan  olib  o’tilgan  ipning  uzunligi 

o’zgarmas  doimiy  bo’lib  qoladi.  Ikkinchi  usul  bilan,  tebranuvchan  markaziy 

shpulyali mokili mashinalar ishlaydi. Bu xildagi mokilarning burunchasi chuziqroq 

bo’lib, igna matodan qaytib chiqmaguncha igna halqasini kengaytirmasdan ushlab 

turadi. Burunchaning ingichka joylarda ip igna bilan birga matodan chiqadi, ipning 

tarangligi  shu  vaqt  juda  kamayadi,  bu  esa  ipning  mustahkamligiga  ijobiy  ta’sir 

ko’rsatadi.  Markaziy  –  shpulyali  mokili  mashinalarning  asosiy  avzalligi  ham 

shundadir. 

Markaziy  shpulyali  tebranma  va  aylanma  mokili  mashinalarning  xammasi 

uchinchi usul bilan ishlaydi. Bu turdagi mashinalarda igna matodan kaytib chiqadi, 

ip  esa  unga  qarama-qarshi  tomonga  harakatlanadi.  Bu  xarakat  davomida  igna  ipi 

ignaga, ipga va matoga nisbatan ishkalanishi kuzatiladi. Shpulьka atrofidan aylanib 

o’tadigan ip sarfi (8-10 sm), baxyadagi ip sarfi esa juda kam.  

Igna  ipini  boshlangich  mustaxkamligini  kamayishi,  mashinining  xam 

kamchiligidir.  Markaziy  shpulyali  mashinalarda,  matodan  igna  bilan  birga  qaytib 

chiqadigan ipning ma’lum qismi ip tortuvchi moslama yordamida tortilishi, bu ipni 

igna  uchiga  o’ralib  qolishga  yo’l  qo’ymaydi.  Bu  funktsiyani  bajarish  uchun 

taranglikni  sozlovchi  ip  tortuvchi  moslamada,  spiral  shaklidagi  prujina  bo’lib,  ip 

apparatining  tashkiliy  qismlaridan  biridir.  Uning  ishlashi  ignani  bajaradigan 

xarakati bilan aniq sozlanishi lozim.