Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

6. Tarmoqlanuvchi jarayonlar. 
Biz yuqorida chiziqli jarayonlar bilan tanishdik. Amaliyotda shunday 
masalalar uchraydiki, ularning yechimlari bir yoki bir nechta shartlarning 
bajarilishi yoki bajarilmasligiga 
bog‗liq bo‗ladi. Masalan, oddiy 
kvadrat tenglamaning yechimi 
diskriminantning 
ishorasiga 
yoki ikki sonning maksimumi 
ularning qiymatlariga bog‗liq 
va h.k. Bunday misollarni har 
bir sohadan keltirish mumkin. 
Natijasi 
biror 
shart 
bilan 
bog‗liq bo‗lgan jarayonlarga 
tarmoqlanuvchi jarayonlar, deb 
ataladi. 
Tarmoqlanuvchi jarayonlar 
algoritmining 
blok-sxemasini 
yozishda shartlarni tekshirish 
xolati uchun romb shaklidagi 
geometrik 
shakldan 
foydalaniladi. 6.1-rasmda
a×x
2
+ b×x + c = 0 
kvadrat tenglamani yechish 
algoritmining blok-sxemasi 
6.1-rasm. 
keltirilgan. Tenglama uchun a, b, c boshlang‗ich ma‘lumot bo‗ladi.bu 
rasmdagi romb ko‗rinishdagi geometrik shaklga e‘tibor bering. Bunday 

---

43 
ko‗rinishdagi bloklarga shartli bloklar, deyiladi. Bu bloklarning bitta kirish va 
ikkita chiqish nuqtalari mavjud.
Blokning ichiga tekshiriladigan shart yoziladi. Masala shartning bajarilish 
(rost) yoki bajarilmasligiga (yolg‗on) qarab mos yo‗nalish bo‗yicha yechiladi, 
ya‘ni tarmoqlanadi. Ayrim bloklar umuman bajarilmasligi ham mumkin. 
Shuning uchun ham bunday jarayonlarga tarmoqlanuvchi jarayonlar, deb 
ataladi. Qolgan bloklarning barchasi sizga chiziqli jarayonlarning blok-
sxemasidan ma‘lum. 
Tarmoqlanuvchi jarayonlarni tasvirlash uchun programmalashtirish 
tillarida maxsus shartli operatorlar kiritilgan, shuningdek Java tilida ham. 
Quyida bu operatorlar bilan tanishamiz.