Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

System.out.println(""); 
so‗zlar kombinatsiyasini yozmoqchisiz. Buning o‗rniga sout so‗zini yozib 
Tab klavishini bosing. Natijada, sout o‗rnida System.out.println(""); hosil 
bo‗ladi. Bu almashtirishlar ro‗yxatini ko‗rish uchun NetBeans da (1.6-rasm) 
Help menusini oching va undan Keyboard Shortcuts Card buyrug‗ini 
tanlang. Natijada kerakli ro‗yxat ochiladi. Ulardan ayrimlari 4.2-jadvalda 
keltirilgan. 
4.2-jadval. 
Qisqa 
yozilishi 
To‗liq ko‗rinishi 
Qisqa 
yozilishi 
To‗liq ko‗rinishi 
ab
abstract 
db
double 
as
assert true; 
df
default: 
bcom
/**/ 
dowhile 
do {} while 
(condition); 
bo
boolean 
eq 
equals 
br
break; 
ex 
extends 
ca
catch ( 
fa 
false 
cl
class 
fi 
final 
cn
continue 
fl
Float 
fori
for (int i = 0; i < arr.length; 
i++) {} 
sh
short 
ifelse
if (condition){}else {} 
sout
System.out.println 
("|"); 
fy
finally{ |} 
sw
switch (var) { case 
val: break; default: 
throw new 
AssertionError();} 
iff
if (exp) {} 
wh
while ( 
le
length 
oup
out.print("|") 
pr
private 
oupl
out.println("|") 
pu
public 
re
return 
Qiymat berish operatori. 
Qiymat berish operatorining ko‗rinishi quyidagicha:
O‘zgaruvchi=ifoda; 
Bu operator bajarilganda, ifodaning qiymati oldin hisoblanadi va hosil 
bo‗lgan qiymat o‗zgaruvchiga taqdim etiladi. Masalan, 
int a, b, c; 

---

25 
a=2; b=3; c=a+b; //o‗zgaruvchi c ning qiymati 5 ga teng. 
Programmaning bu qismini Java tilida quyidagicha ham yozish mumkin: 
int a=2, b=3, c=a+b;
Programmaning quyidagi qismiga va natijalarga e‘tibor bering: 
int a=13, b=5, c1, c2, c3, c4, c5; 
c1=a+b;//c1=18. 
c2=a-b;//c2=8. 
c3=a*b;//c3=65. 
c4=a/b;//c4=2. 
c5=a%b;//c5=3. 
double x, y=14.25; 
x=y%10;//x=4.25. 
Java da a=a+b; a=a-b; a=a*b; a=a/b; a=a%b; ko‗rinishdagi operatorlarni
quyidagicha yozish mumkin: 
a+=b; a-=b; a*=b; a/=b; a%=b;
Masalan, 
int a=1, b=2, c=3, d=20, m=23; 
a+=4;//a=5 
b-=6;//b=-4 
c*=a+b;//c=3 
d/=5;//d=4 
m%=d;//m=3 
Bu ko‗rinishdagi amallarga tarkibli qiymat berish operatorlari deyiladi. 
Bu amallarni qo‗llash programmaning hajmini kamaytirish bilan birga 
kompilyatsiya jarayonini tezlashtiradi.
Java tilida a=a+1 va a=a-1 ko‗rinishidagi operatorlarni yozish uchun 
alohida amallar kiritilgan. Ularni maxsus amallar ++ (inkrement) va 
-- (dekrement) amallari deb atashadi. Inkrement o‗zgaruvchining qiymatini 
bittaga oshirsa, dekrement bittaga kamaytiradi. Masalan, 
int a=10, b=1, c=5, d=6; 
a++; //a=11 
++b; //b=2 
c--; //c=4 
--d; //d=5 
double x=2; 
x++; //x=3.0 
Bu buyruqlar alohida kelganda, ++(--) ning o‗zgaruvchidan oldin yoki 
keyin kelishining ahamiyati yo‗q. Ammo, ular murakkab ifodalarning 
tarkibida ishtirok etganda, natijaga ta‘sir qiladi. Quyida shu haqda fikr 
yuritamiz.

---

26 
Bu ikki amal ifoda tarkibida ishtirok etganda, ifodaning qiymati amalning 
operandadan oldin (++a) yoki keyin (a++) kelishiga bog‗liq. Masalan,
a=5; 
b=++a; 
bu holda b ning qiymati 6 ga teng, ya‘ni oldin amal bajariladi va keyin 
operator bajariladi. Demak, b=++a; formula 
a=a+1;// a=6 
b=a; // b=6 
ga ekvivalent. Agar formula
b=a++;
ko‗rinishda bo‗lsa,, bu formula 
b=a; // b=5 
a=a+1; // a=6
formulalarga ekvivalent, ya‘ni bu holda oldin qiymat berish operatori keyin 
esa qo‗shish amali bajariladi.
1-Misol. 
int a=10, c; 
c=++a+a++; //c=22 
Bu operatorda amallarning bajarilish ketma-ketligi quyidagicha: 
1.++a; //a=11 
2.c=a+a; // c=22 
3.a=a+1; // a=12 
2-Misol. 
int a=10, b=10, c; 
c=++a+b++; //c=21 
Bu operatorda amallarning bajarilish ketma-ketligi quyidagicha: 
1.++a; //a=11 
2.c=a+b; // c=21 
3.b=b+1; // b=11 
Dekrement (--) amali ham yuqoridagi qoida bo‗yicha bajariladi.