Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

 
8. O‘zgaruvchilarning ta’sir doirasi. 
Java da har bir o‗zgaruvchi (xoh u oddiy bo‗lsin yoki massiv) o‗zining 
ta‘sir doirasiga ega. Umuman, programmalash tillarida o‗zgaruvchilarning 
ta‘sir doirasi yoki aniqlanish sohasi tushunchasi muhim ahamiyatga ega. Har 
bir o‗zgaruvchi qaysidir blokda aniqlanadi. Java da blok deb, { dan 
boshlangan va } bilan tugaydigan sohaga aytiladi. Masalan,
public static void main(String[] args) { 
int n, k, i, j, s; 
... 
... 
} 
blokida aniqlangan n, k, i, j, s o‗zgaruvchilarning ta‘sir doirasi 
programmaning oxirigacha davom etadi. Quyidagi sikl operatorida
for( k=1; kdouble p; 
… 
… 
} 
aniqlangan p o‗zgaruvchining aniqlanish sohasi sikl blokidan iborat. Sikldan 
chiqish bilan bu o‗zgaruvchiga murojaat qilish xatolikka olib keladi, chunki 
uning uchun ajratilgan joylar bo‗shaydi. Ayniqsa ko‗p elementli (katta) 
massivlar bilan ishlash jarayonida bu muhim ahamiyatga ega. Demak, 
o‗zgaruvchilar qaysi blokda aniqlangan bo‗lsa, ularning ta‘sir doirasi yoki 

---

63 
aniqlanish sohasi shu blokdan iborat ekan. Yuqoridagi misolda n va k 
o‗zgaruvchi for blokini o‗z ichiga oluvchi tashqi blokda aniqlangan. Bu 
o‗zgaruvchi o‗zi aniqlangan blokda va for blokining ichida ham aniqlangan. 
Bu qoida if, switch, while, do-while operatorlari uchun o‗rinlidir.
 
9. Shartsiz o‘tish operatorlari.
Java tilida goto operatori ishlatilmasada uning ishini bajaruvchi uchta
o‗tish operatori mavjud: break, continue va return. Tanlash operatori switch 
bilan tanishganimizda, break operatorini qo‗llagan edik. Quyida bu 
operatorlar bilan to‗liq tanishamiz.