Ўзбекистон республикаси қурилиши вазирлиги тошкент архитектура-қурилиш институти «курилишни бошкариш» факультети

1-расм. Бир қаватли саноат биносининг асосий конструктив элементлари.


I. Ишларнинг технологияси ва ташкил этилиши
Лойиҳа таркиби
Лойиҳани тузиш учун йиғма темир бетондан қилинган синчли бир қаватли саноат биносининг монтажини кўриб чиқамиз.
Бино 3 та бир хил оралиқдан,
бинонинг эни бўйича (пролетдан) ўлчами
18х18х18 м;
Бинонинг узунлиги – 72 м;
Устунлар (колонналар) қадами – 6 м.

Бино эни (оралиқлар) м	Бино узунлиги, м	Устунлар қадами	Устунлар маркаси	Тўсин ёки ферма маркаси	Кран ости тўсини маркаси	Том ёпма плита маркаси
18х18х18	72	6	К-1; К-4	Ф-1	ПБ-1	П-1

2−расм. Фуқаро биноларининг конструктив схемаси.

Бинони монтаж қилиш технологик харитаси

ПБ-2

3−расм. Қамровларнинг бўлиниши ва устунлар ўрнатилиши

Йиғма конструкциялар тафсилоти (спецификацияси)
ва монтаж ишларининг ҳажми.

№	Конструкцияларнинг номи	Маркаси	Ўлчамлар, м			Сони			Оғирлиги тонна
			H	H	a		1та қамров бўйича	Бутун бино бўйича		1 та эемент		Бутун бино бўйича
1	Четки устунлар	К-1	8.8	0.75	0.4		6	24		5.6		134.4
2	Ўрта устунлар	К-4	8.8	1.2	0.6		6	24		11.4		273.6
3	Кран ости тўсини	ПБ-1	6	0.8	0.8		11	44		3.5		154
4	Томга ташланадиган тўсин ёки ферма	Ф-3	18	1.64	1.9		12	36		5		180
5	Томга ёпилпдиган плита	П-1	6	3	0.3		72	216		2.65		572.4
Жами											1314.4‬

1 - жадвал

Монтаж қилиш учун керакли юк кўтарувчи

мосламаларни танлаш

Конструкцияларни ҳисоблаш ва вақтинча маҳкамлаш учун монтаж ишларини олиб бориш учун керакли бўлган мосламалар, инструкциялар, маълумотномалар ва альбомлар орқали монтаж қилинаётган элементларнинг ўлчамларига ва оғирлигига қараб танланади. Ҳамма мосламалар рўйхати 2 жадвалга жойлаштирилади. Жадвал маълумотлари 2-иловадан олинади.

2-жадвал

№	Конструкцияларнинг номи	Маркаси	Вариант маълумотлари	Юк кўтара олиш қобилияти	Оғирлиги	Ҳисоблаб чиқилган баландлик м.	Мосламалар сони
1	Четки устунлар	К-1	5.6т	10	0,18	1	1
2	Ўрта устунлар	К-4	11.4т	16	0,24	1	1
3	Кран ости тўсини	ПБ-1	3.5м	6	0,39	2,8	1
4	Томга ташланадиган тўсин ёки ферма	Ф-3	18 м 5 т	10	0,46	2,8	1
5	Томга ёпилпдиган плита	П-1	2.65м	4	0,53	1,6	1

Монтаж қилиш учун керак бўлган асбобларни танлаб бўлганимиздан кейин, конструкцияларни монтаж қилиш учун кран танлаймиз.

Монтаж параметрларини аниқлаш ва кран танлаш.
Конструкциялар элементларининг асосий монтаж параметрларига қуйидагилар киради:
Qм – краннинг монтаж оғирлиги, т да;
Н_к – монтаж қилиш баландлиги (кран илмоғининг юк кўтариш баландлиги), м;
L_м – кран илмоғининг қулочи, м да;
L_стр – кран стреласининг керакли узунлиги, м да;
Краннинг монтаж оралиғи монтаж қилинаётган элемент оғирлиги билан кўтарувчи мослама (ёки асбоб) оғирлигининг йиғиндисига тенг (илмоқ, траверслар, тортқи осиб қўйиладиган хавозалар ва хаказолар).


(т)

Бу ерда: Q– монтаж қилинаётган конструкция оғирлиги, кг ёки т да

q – монтаж мосламаларнинг оғирлиги, кг ёки т да.
Конструкцияларни монтаж қилиш учун кран танлашда монтаж оғирлиги энг оғир ва энг баланд элементга қараб танланади ёки монтаж жараёнини 2 комплектга бўлиб, ҳар қайси комплектда қайси элемент характерли бўлса, шунисига қараб танланади.
Бизнинг мисолда:
а) томга қуйилган ферма (ёки тўсин)ларнинг монтаж оғирлиги:
= 5+0.46=5.46 т

q- вариант маълумотлари бўйича 30 метрли ферманинг монтаж қилиш учун керакли бўлган траверсанинг оғирлиги

б) том ёпма плитасининг монтаж оғирлиги, плита оғирлиги 1 та плита кўтарадиган траверса оғирлигига тенг (траверса вариантга кўра 3х12 метрли 10т плита кўтаришга мўлжалланган).

=2.65+0.53=3.18 т
6,2- плита оғирлиги

в) ўртадаги устунларнинг монтаж оғирлиги

 11.4+0.24= 11.64 т
четки устунларнинг монтажи


=5.6+0.18=5.78 т
г) кран ости тўсинининг монтаж оғирлиги


Q  3.5+0.39=3.89 т

Конструкцияларни лойиҳа бўйича ўрнатишда кран илмоғининг юк кўтариш учун талаб қилинадиган баландлиги қуйидаги формула билан аниқланади:

Н_к  h_o  h_э  h_з  h_cт (м)
h_o – кран турган жойдан монтаж қилинаётган элементгача бўлган масофа.
h_э – монтаж қилинаётган элементнинг қалинлиги ёки баландлиги, м да;
h_з – эҳтиётдан қолдириладиган оралиқ – 0,5 м д;
h_ст – строп (илмоқ) баландлиги, м да.
Кран стреласи учининг талабга мувофиқ келадиган баландлиги қуйидагича топилади:
Н_стр Н_к  h_п

бу ерда h_п – кран илмоғидан то стрела бошигача бўлган энг қисқа масофа (ёки полиспастда узунлиги h_п1,5 м).

Стрела боши баландлигини ва илмоқ баландлигини монтаж қилинаётган ҳамма элементлар учун топиб чиқамиз;
Устунларни монтаж қилиш жараёнида баландликни ҳисоблаётганда пойдеворга қўшиб монтаж қилинишини ҳисобга олиб 1 метр айрилади.


а) тўсин учун
Тўсин (ёки ферма) учун h_o= устун баландлигига тенг.
Н  10,62,80,53,517,4м
Н 17,41,518,9м
б) ёпма плита учун
Ёпма плита учун h_o=устун баландлиги билан тўсин(ферма) баландлигининг йиғиндисига тенг.
(1.64+8.8)0.5+1.6  12.54 м
12.541,5 14.04 м
в) Устунлар учун:
Ўрта устунлар учун:

Устун учун h_o = устун баландлигига тенг.

8.8+1.2+0.5+2.811.5м
11.5 1,513м
Четки устунлар учун:
10,60,60,51,513,2м
13,2 1,514,7м


г) Кран ости тўсини учун: (ПБ)
Кран остки тўсини учун h_o= устун елкасигача бўлган масофага тенг.


71,20,52,811,5м
Н 11,51,513м


III. Кран стреласи қулочи L ни график усулда ҳамда аналитик усулда аниқлаймиз. Бунинг учун монтаж қилинаётган ҳамма элементларни бўйлама кесимини чизамиз.
Кранни стрела ўқини олишда шуни эътиборга олиш керакки, нуқта (А) монтаж қилиш ҳавфсизлик қилиш қоидасига биноан – а – масофа монтаж қилиниб бўлган элемент қиррасидан а 1,5м масофада ўтиш керак, ёки а1м масофада монтаж қилинаётган элемент қиррасидан ўтиш керак (5-расмга қаранг).

5-расм. Кранни стрела ўқини олиш схемаси.

Монтаж қилинаётган элемент ўқи бўйлаб Н_стр масофани оламиз ва В нуқтани топамиз.

Стрела ўқи 2 та нуқта А ва В орқали ўтиб краннинг шарнири маҳкамланган С нуқтагача олиб келамиз. Агарда кран танланмаган бўлса, унда h_ш 1,5м қилиб олинади. (h_ш – кран турган жойдан кран шарниргача ёки шарнир ўқидан то краннинг айланиш ўқигача бўлган масофа). Агарда кран танланган бўлса, унда бу катталиклар кранни паспорти орқали аниқланади.

Кран стреласи қулочи L қуйидаги формула билан аниқланади.

   c (м)
Бу ерда номаълум катталик фақат - қилинаётган элемент ўқидан то С нуқтагача бўлган масофа, буни график усулда (агар чизма тўғри чизилган бўлса, масофани ўлчаб топилади) ёки аналитик усулда ҳам топиш мумкин.
а) Стрела қулочини ва стрела узунлигини тўсинни ёки фермани монтаж қилиш учун топамиз. Тўсинни монтаж қилинаётган чизмасини чизамиз (6-расм).