¡збекистон республикаси

Ma’ruza 21
Asosiy elektrotexnik uskunalarning va o‘tkazuvchi qisimlarni tanlash
Xar bir elektrotexnik uskunalar va o‘tkazuvchi qismlar nominal parametrari bo‘icha tanlanib, q.t. toklarni ta’siriga tekshiriladi. Q.t. toklarlarning o‘tishi elektrotexnik uskunalarni kontaktlarida va o‘tkazgichlarda elektroenergiyaning ko‘prok isrof bo‘lishiga olib keladi, bu ularni tez qizishiga sabab bo‘ladi. Qizish protsessi izolyasiyani eskirishi bilan buzilishini tezlashtiradi, kotaktlarni payvandlanishi va yonishiga, shina va simlarning mexanik mustahkamligini yo‘qotishiga va shunga o‘xshash hollarga olib keladi. Apparatlar va o‘tkazgichlar berilgan hisobiy vaqt oraligida q.t. toktdan kizib, shikastlanmasliklari kerak, yani termik chidamli bo‘lishlari lozim.
Q.t. toklarning o‘tishi, shuningdek, o‘tkazgichlar orasida kata elektrodinamik kuchlar hosil bo‘lishi bilan kuzatiladi. Tok o‘tkazuvchi qismlar, apparatlar va elektr mashinalar shunday loyihalangan bo‘lishi kerakki, ular q.t. da hosil bo‘ladigan kuchlar ta’siriga shikastlanmasdan chidashi, yani elektrodinamik nuqtai nazaridan turg‘un bo‘lishi lozim.


Rubilniklar quyidagilarga qarab tanlanadi:
Qurilmaning kuchlanishi bo‘yicha U_ust ≤ U_nom;
yuklama toki bo‘yicha norm I_nopm ≤ I_nom; I_max ≤ I_nom;
konstruktiv tuzilishiga qarab;
elektrodinamik mustahkamligi bo‘yicha i_u ≤ i_pr.s;
termik mustahkamligi bo‘yicha V_k ≤ I²_tt_t.
Nominal tok I_nom porron chegara tok i_pr.s, termik mustahkamlik vaqti va toki t_t, I_t katalog va ma’lumotnomalarda keltiriladi.
Avtomatlar quyidagilarga qarab tanlanadi:
ustanovkaning kuchlanishiga qarab

tok turi va uning kattaligiga qarab

Konstruksiyasiga qarab;
uziladigan tok chegarasiga qarab.
Qisqa tutashuvda kutish vaqtiga ega bo‘lgan selektiv avtomatlar quyidagi shart bo‘yicha tekshiriladi:

bunda I_p.o— uch fazali q.t. ning boshlang‘ich momentidagi tokning davriy tashkil etuvchisining ta’sir etuvchi mivqdori; I_uz—avtomatik uzgichning uzadigan tokining ta’sir etuvchi chegara miqdori.
Tokni cheklovchi (tez ta’sir etuvchi) avtomatlar quyidagi shart bo‘yicha tekshiriladi:

elektrodinamik turg‘unlikbo‘yicha.

Tez ta’sir etuvchi avtomatlar tokni cheklash effekti sababli dinamik turg‘unlikka, tekshirilmaydi.
Termik turg‘unlikka faqatselektiv avtomatlar tekshiriladi

bunda i_pr.S—q.t. chegara tokining amplituda qiymati; I_t—termik turg‘unlikning chegara toki; t_t—termik turg‘unlik tokining o‘tish davomligi.