Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

Muntazamlik tamoyili
Muntazamlik tamoyili asosida uchta talab bor. õquv jarayonini
tashkii etishdagi kamchiliklarga. rejasiz ish, man- balarni
tasodifiy tanlash kabi tartibsizliklarga qarshi kurashmoq kerak.
76
Sport pcdagogi muntazamlik tamoyilini amalga oshirib borib,
quyidagilarni hisobga olishi zarur:
1. õzlashtirib olinishi zarur bõlgan materialni sistemalashtirishda qator talablarni saqlashi kerak. Õquv dasturlarida mavjud bõlgan jismoniy mashqlar bõlimlarda tasniflar
asosida bclgilab bcrilgan. Masalan, ycngil atlctikada yugurish,
sakrasli mashqlari va uloqtirisli alohida sanab õtilgan. Shuning
uchun liar bir sinfga butiiii mashqlarni rejalashtirishni
shunday tizimga olib kelish kerakki. jismoniy tarbiya jarayonini
didaklik qoidalar asosida tashkil dish imkoni bõlsin: aniqdan
noaniqqa, oddiydan murakkabga, yengildan oğirga. Boshqa sõz
bilan aytganda, õquv materiallarining har bir bõlimi bu tizimda
poğonani tashkil ctadi. ya’ni awal õtilganlar kcyingi mashq
uchun asos bõladi.
Õquv materialini sistemalashtirish, imkoni boricha ijobiy
natijalarga erishish uchun sharoit yaratish kerak.
2. Õquv jarayonini tashkil ctish. mashğulotlarning doimiyligini
ta’minlash zarur. Ma’lumki. jismoniy mashqlarni bajarish orqali
odam vujudida funksional õzgarishlar vujudga keladi. 5—7 kundan
kcyin õtkazilgan mashqlar natijasida olingan ijobiy natija
yõqotiladi. Bulling uchun dars jadvaliga qõyiladigan jismoniy
tarbiya darsining bir-biridan oraliği I — 2 kundan ortmasligi
zarur. Bundan ikkita amaliy maslahat kelib chiqadi: birinchidan.
darslar hafta davomida eng maqbul oraliqda qõyilishi kerak.
Darslami ikki kun birin-ketin yoki bir kundan sõng qõyish
maqsadga muvofiq emas. Ikkinchidan. hammaga jismoniy mashqlarni
yctarli qilib berish uchun õquvchilarning mustaqil ishlaridan
keng foydalanish zarur. Buningsiz qoniqarli natijalarga crishib
bõlmaydi Masalan. faqat jismoniy tarbiya darsida
shuğullanuvchilaming egiluv- chanligini rivojlaiuirishga
intilish foydasiz.
3. Mashğulotni uslubiy jihatdan ta’minlash: yuklama va damni
ratsional navbatlashni kõzda tutadi. Bu. ayniqsa, jismoniy
sifatlarni tarbiyalashda eng zarur. Bu jarayonda kuch yetganicha
vazifa va mashğulotlarning doimiyligini saqlash kerak.
Mashğulotlarni noaniq. gohida izchillik bilan õtkazish vazifani
hal ctishda, qoniqarsiz rivojlanish yõnalishiga olib kelibgina
qolmasdan, shuğullanuvchilar organizmiga salbiy ta’sir
kõrsatadi.
Puxtalik va yuksaltirisli tamuyili
Õquvchi mashqni qayta bajarishida, yaxshi natija kõr- satish
qobiliyatini mustahkam õzlashtirib olingan ntashqlar deb
tushunmoq zarur. Oddiy va murakkab mashqlarni bajarishda shunga
crishmoq kerak. Masalan. oldinga engashishni bajarganda har
safar chuqurroq engashish /amir, bu vaqtda kõkiakni tizzaga
tckkizisliga intilib, ham miqdoriy. ham sifatiy tomonlarga
c’libor berish kerak: oyoqlarni tizzadan buk- masdan. qomatni
tõğri saqlash. Mustahkam õzlashtirib olingan balandga sakrashni
bajarishda. balandroqqa sakrashga intilish zarur.
Jismoniy mashqlarni mustahkamroq õzlashtirib olish ucluin
mashqlar niiqdorini yctarli darajada qaytarishni ta’min- lash
zarur.
Puxtalik va yuksaltirish prinsipini amalga oshirish. shuğullanuvchilarga nisbatan talabni oshirishni ham kõzda tutadi.
Talabchanlikni oshirish ular oldiga yangidan yangi vazifalarni
qõyish bilan amalga oshiriladi. Bu. ayniqsa. yaxshi õzlashtiruvchi õquvchilar uchun taailuqlidir. Ammo bu darajadagi
shuğullanuvchilar uchun ham katta sondagi mashqlarni qayta
bajarish majburiydir. Aks holda õrganiladigan materialni
mustahkamlash mumkin emas.
Amaliyotda talabchanlikni oshirishning ikkita usulidan foydalaniladi: tõğri chiziqli va poğonasimon. Birinchisi. har bir
mashğulotda yangi vazifalarning qõyilishini kõzda tutadi. Bundan
õrgatishning boshlanğich davrida yoki kasallik va boshqa
sabablardan sõng foydalaniladi. Bir qancha muddat davomida
talabni oshiruvchi poğonasimon usuldan foydalaniladi. lining
mohiyati shuğullanuvchilarga bir necha mashgulotlar davomida
aniq talablar qo yilishidan iborat.
Yangi vazifalar, shuğullanuvchilarda avvalgi qõviladigan
vazifalar bõyicha kõnikma hosil bõlgandagina qõyiladi.

O’qitish metodlari

REJA
1. Ta'lim usullari va usullarini aniqlash jismoniy mashqlar.
2. Jismoniy mashqlarni o'qitish usullariga qo'yiladigan talablar.
3. Jismoniy mashqlarni o'qitish uslubining tavsifi:
3.1. Jismoniy mashqlarni o'qitishning og'zaki usullari.
3.2. Jismoniy tarbiya darslarida vizual idrok etish usuli mashq.
3.3. Jismoniy mashqlarni o'qitishning amaliy usullari.