Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

3.3.2. Qisman tartibga solinadigan jismoniy mashqlar usuli.
- Jismoniy mashqlarni o'qitishning o'yin usuli juda ko'p o'yinlarga o'xshaydi. Biroq,
o'yin usuli farq qiladi, chunki bu erda o'quv vazifalari hal qilinadi: tanishish,
o'rganish, vosita harakatlarini takomillashtirish. Shu bilan birga, o'yin fitna
xarakteriga ega. Jismoniy mashqlarni o'qitishning o'yin usuli faqat vosita
harakatlarini maqsadli ravishda o'qitish uchun ochiq va sport o'yinlaridan
foydalanish bilan cheklanmaydi. Ba'zida jismoniy mashqlarni o'qitishning o'yin
usuli butun dars davomida fitna o'yini shaklida amalga oshiriladi. Masalan,
individual harakatlarni bajarish bilan yog'och otlarda yurish, stantsiyalarda turli xil
harakatlar bajarish, dam olish; shartlar o'zgaradi.
O'yinni o'qitish uslubining o'ziga xos xususiyatlari:
1) Yorqin raqobat va yuqori emotsionallik ushbu jismoniy mashqlardan hayotda
foydalanish uchun haqiqiy sharoitlarni yaratadi,
2) o'yinning o'ta o'zgaruvchan shartlari va motor vazifasini bajarish shartlari,
3) o'yin vaziyatlarining o'zgaruvchanligi, muammolarni echishda qiyinchiliklar,
4) o'yin vaqti va vaqtida tartibga solinmasligi,
5) vosita qobiliyatining murakkab namoyon bo'lishi.
- Jismoniy mashqlarni o'qitishning raqobatbardosh usuli asosan motor
harakatlarini takomillashtirish bosqichida qo'llaniladi, chunki o'yin sharoitida
motor harakati bilan tanishish va o'rganish juda qiyin. Raqobat asosida o'qitish
usuli tanlovga juda o'xshash, ammo u o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Jismoniy mashqlarni o'qitishda raqobatbardosh usulning o'ziga xos xususiyatlari:
1) G'oliblik belgilangan o'quv vazifasi sharti bilan beriladi. Masalan, basketbol
o'yinida savatga urish o'ng yoki chap tomondan ikkita yugurish pog'onasi bilan
hujum qilinganda hisobga olinadi.
2) Yuqori sport yutuqlari uchun kurashda jismoniy va hissiy kuchning maksimal
namoyon bo'lishi. Bu sizga qiyin raqobat sharoitida jismoniy mashqlar mahoratini
tekshirishga imkon beradi.
3) talabani boshqarish, unga sharh berish qobiliyati cheklangan. Shu bilan birga,
raqobat usuli o'quvchining fiziologik imkoniyatlarini ochib berishga imkon beradi.
Shunday qilib, jismoniy mashqlarni o'qitishning raqobatbardosh usuli vosita
qobiliyatlarini yuqori darajada rivojlantirish uchun jismoniy mashqlarni bajarish
texnikasini takomillashtirishga imkon beradi.

Jismoniy mashqlarga õrgatish usullari

Reja:
1. Tushuncha va atamalar
2. Orgatish uslubshunosligiga qoyiladigan umumiy talablar
3. Orgatish usullarining tasnifi
4. orgatish metodlari (uslublari)
5. Amaliy uslublar
6. Qat'iy reglamentlashgan mashqlar uslublari
7. Qismlar boyicha orgatish uslubi
Tushuncha va atamalar
Maxsus mashğulotlar va harakai faoliyatlaridan jismoniy
tarbiyaning õrgatish prcdmcli sifacida foydalaniiadi. õqituvchidan aniq õrgatish usulini bilish. õquvchilardan õrganish
usulini yaxshi õzlashtirib olish talab qilinadi. Õquvchilarni
bilmaslikdan bilishlikka qaysi usulda olib borish õqituvchining
asosiy vazifalaridan biridir. Õrgatish usullari kõp, ammo
ulardan birontasi universal bõla olmaydi.
— Õrgatish uslubi — bu õqituvchining õrgatishdagi va
õquvchilarning õquv materiallarini õzlashtirib olishdagi
usulidir.
Didaktik vazifalar õrgatish sharoitiga muvoflq, har bir uslub,
uslubshunoslik tarkibiga kiruvchi usullar bilan amalga
oshiriladi. Masalan, kõrsatish meiodi har xil yõllar bilan
amalga oshirilishi mumkin: mashqni oldi tomon yoki yondan
kõrsatish; zanir bõlgan tezlikda yoki sekin kõrsatish.
Metodik uslub — bu aniq õrgatish vazifalariga taalluqli holda
metodik amalga oshirish usulidir.
Shunday ekan, liar bir metodning ichida uning xilma-xil
metodik usullaridan foydalaniiadi. Bu usullar aniq sharoitga
taalluqli bõlgan mctodlami qõllash imkonini beradi.
Metodik usullar shuncha kõpki, ular hcch qanday qat'iy hisobga
kirmaydi. Ulardan ba’zi birlari yõqoladi, shaklan õzgaradi.
õqituvchining ijodkorligi bilan yangisi vujudga keladi.
Õrgatish — ikki tomonlama jarayon: õqituvchi õrgatadi, Õquvchi
õrganadi. Shuning uchun õqituvchi tomonidan qõl- laniladigan
õrgatish metodi (binobarin. uning metodik usullari) — bu faqat
õrgatish usuli emas (õqituvchi tushun- tiradi, kõrsatadi va
buyraq beradi), bolaning õrganish usuli (õquvchi tinglaydi,
kuzatadi, mashqni bajaradi). Õqituvchining yetakchi roli
yetakchi õquvchi bilan doimo boğliqdir.