Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

Ritmik xususiyat
Ritmik xarakteristikaga mushaklarning faol sa'y-harakatlari va
keskinliklari, zaif, nisbatan passiv harakatlar bilan bog'liq
kuchli, urg'u qilingan harakatlar vaqtidagi mutanosiblik
tushuniladi.
Ritm - bu har qanday jismoniy mashqlarning alohida qismlari,
davrlari, fazalari, harakatlari, vaqt va makon jihatidan ma'lum
nisbatni aks ettiruvchi murakkab xususiyatdir.
Harakatlar ritmi takrorlanadigan (tsiklik) va yakka (asiklik)
vosita harakatlariga xosdir. Ritm odatda ma'lum jismoniy
mashqlar uchun xos bo'lgan har qanday fazalar davomiyligini
o'lchash orqali aniqlanadi.
Ritm texnologiyaning barcha elementlarini yaxlit birlashtiradi,
vosita harakati texnikasining eng muhim ajralmas xususiyati
hisoblanadi.

Jismonoy tarbiyaning uslubiy tamoyillari

Reja:
1. Onglilik va faollik tamoyili
2. Mashgulotga qafiy qiziqishni shakllantirish
3. O'quvchilar faoliyatlarini tahlil qilishi
4. Mashgkjlotlarga ijodiy munosabatni tarbiyalash.
5. Tõğri korgazmalilik
6. Qulaylik va individuallik tamoyili
7. Muntazamlik tamoyili
8. Puxtalik va yuksaltirisli tamuyili
Tushunchani aniqlash. Tabiatdagi, hayotdagi, butun
borliqdagi jarayonlar ma’lum qonuniyatlarga bõysunadi va
shulatga muvofiq rivojlanib boradi. Bu qonuniyatlar tabiatda
odam ixtiyoridan tashqari holatda amal qiladi. Bunday qonuniyatlar, ilmiy izlanish va amaliy tajribalarning kõrsatishi
bõyicha, jismoniy tarbiya jarayoniga ham ta'sir kõrsatadi. Bu
qonuniyatlami tan olish, ularni õrganish, shu asosda õquvchilar jismoniy tarbiyasi jarayonini yaxshilash imkonini
bcradi.
Jismoniy tarbiya jarayonini boshqaradigan, inson vujudiga,
jismoniy õsishga ta’sir qiladigan tabiat qonunlari mctodikada
prinsip — tamoyil nomini olgan. õsmir rivojlanishning umu- miy
tamoyillarini bilish va ularni amaliyotda qõllash. õquvchilar jismoniy tarbiyasi jarayonini yanada samarali qiladi.
Pcdagogika va jismoniy tarbiya adabiyotlarida tamoyillar
har xil atalgan. biroq manbalarning tahlili shuni kõrsatadiki,
har xil nomlar bilan atalgan bir prinsip quyidagi mazmunlarni
bildiradi:
jismoniy tarbiya jarayonida õquvchilaming har tomonlama rivojlanishlari uchun jismoniy mashqlarni ongli,
tushun- gan holda tashkil etish;
õrganiladigan mashqlarni yaxshi tushunish uchun ko
rgazmalilikning xilma-xil shakllaridan foydalanish;
har bir õquvchiga taklif qilinadigan jismoniy koordinatsiyali (muax^an maqsadga yõnaltirilgan) va ruhiy oğirliklaming soddaligini. tushunarliligini ta’minlash;
shuğullanuvchilar awalgi mashğulotlarda õzlashtirib
olganlarini mustahkamlashlarida talabni kucha>lirish
zarur.
Pcdagogika fanida bu prinsiplarni õrgatishga
taalluqliligini hisobga olib, didaktik tamoyillar deyiladi.
Jismoniy tarbiya, jismoniy mashqlarga õrgatish va
shuğullanuvchilami bilimlar bilan qurollantirish. jismoniy
sifatlami tarbiyalashn/ olz ichiga olganligi uchun uimoyillami
didaktik emas, meiodik-uslubiy deb atash qonuniyroqdir.
Jismoniy mashqlarga õrgatishda qõllaniladigan asosiy
uslubiy tamoyillar shuğullanuvchilarning yoshlari qanday
bõlishidan qat’i nazar. hamma uchun bir xil va zaruriydir. Nag
bir tamoyilning mohiyatini va õquvchilar jismoniy tar- biyasi
jarayonida uni amalga oshirish yõllarini alohida ko*rib
chiqamiz.
Onglilik va faollik tamoyili
Jismoniy tarbiya jarayoni — bu Ikki lomonlama jarayondir. Bir
tomondan, õrgatishga intilayotgan õqituvchi. ikkinchi tomondan.
õrganishga xohishi bõlgan õquvchi qatnashadi. Tajriba
kõrsatadiki. agar õquvchi oldiga qõyilgan vazifaning mohiyatini
tushunsa va lining hal ctilishiga qiziqsa, õrgatish- ning
muddati tezlashadi va sifati yaxshilanadi.
Uslubiy adabiyotda onglilik va faollik alohida mustaqil
tamoyillar hisoblanadi. Amaliyotda onglilik va faollik jarayoni
õzaro boğliqdir. ulami bir-biridan ajratish kerak cmas. Chun- ki
shuğullanuvchilar faolligisiz onglilikni amalga oshirish mumkin
emas, faoliyatning maqsadi ongli ravishda tushunib
yctilgandagina inson faol bõladi.
Faollashtirish deganda, õqituvchi tomonidan shuğullanuvchilaming intcllcktual. axloqiy, irodaviy va jismoniy kuchlarini õrganib. taibiya sifatini oshirish tushuniladi.
Ammo mavjud tabiiy va ma'naviy qonuniyatlarni bilishning õzi
õquvchilarni ongli va faol qila olmaydi. Bu vazifani õqituvchi
bajarishi kerak.
Jismoniy mashqlar jarayonida õquvchilarning faolligini
oshirishning yõllarini ko rib chiqamiz. Ularning tahlili shuni
kõrsatadiki, õqituvchining bu ishi uchta asosiy yõnalishga ega.