«Ўзбекистон темир йўллари» датк

1.1. Тemirbeton ko’priklarning qo’llanish sohasi, asosiy tizimlari va materiallari


Тemirbeton ko’priklarning tavsifi va qo’llanish sohasi. Тemirbeton nafaqat ko’priklarda, balki boshqa sun’iy inshootlarda ham keng ko’lamda qo’lanilmoqda. Hozirgi kunda temirbeton eng muhim materiallardan bo’lib, yig’ma temirbeton esa zamonaviy industrial qurilishning asosini tashkil qiladi. Oddiy armaturali (oldindan zo’riqtirishsiz) temirbeton ko’priklarning oraliq qurilmalarining cho’zilish zonasida sodir bo’lgan deformatsiyalar foydalanish bosqichida betonning chegaraviy cho’ziluvchanligidan ortiq bo’lgan hollarda yoriqlar paydo bo’ladi. Buning oldini olish uchun yoriqlarning ruhsat etiladigan chegaraviy ochilish o’lchami cheklanadi. Shu o’rinda ishchi armatura sifatida yuqori mustahkamli po’latni ishlatish imkoniyati yo’q bo’lib, tejamliroq va yengilroq temirbeton konstruksiyaga erishish iloji bo’lmaydi. Yoriqlarning ochilishi chegaraviy qiymatlaridan ortiqroq bo’lgan holatlarda, ko’pdan-ko’p turli-tuman shakllar olish imkonini beribgina qolmay, yuqori mutahkamli materialllarni ishlatish imkoniyatini yaratadigan oldindan zo’riqtirilgan temirbeton konstruksiyalarni qo’llamoq lozim bo’ladi. Oddiy temirbetonda cho’zilish zonasidagi beton asosan po’lat armaturani muhofazalash uchun zarurdir. Oldindan zo’riqtirilgan temirbeton konstruksiyalarda po’lat armaturaning o’rni betonning cho’zilgan zonasini doimiy siqilishga duchor qilib turishdadir. Sindiruvchi yuklarga yaqinlashgan sari oldindan zo’riqtirilgan armatura xuddi oddiy temirbetonli konstruksiyalardagi kabi ishlaydi. Betonda oldindan zo’riqishni sodir qilish uchun yuqori mustahkamlikka ega simli yoki sterjenli armatura (vaqtincha qarshiligi 1000 MPa gacha) qo’llaniladi. Yuqori mustahkamli armaturani zo’riqtirish po’latni 1,5 – 2,5 barobar tejash imkonini beradi. Shu o’rinda betondagi cho’zuvchi bosh kuchlanishlarning kamayishi evaziga uni ham tejashga erishiladi.
Тemirbeton ko’priklarning eng yaxshi variantini qidirishning asosiy mezoni uning narhi va ekspluatatsion xossalaridir. Kichik oraliqlar uchun temirbeton oraliq qurilmalar metall oraliqlaridan tejamliroqdir. Oraliqlari 27,6 m gacha bo’lgan temir yo’l ko’priklari uchun, zavod va poligonlarda industrial usulda yasaladigan turkumiy (bit xil tipdagi) temirbeton oraliq qurilmalar keng miqyosda qo’llaniladi. O’rta va katta ko’priklar individual loyihalar bo’yicha quriladi. Тemirbetonning asosiy afzalliklaridan biri ko’priklar elementlarini ixtiyoriy tarhli ko’ndalang kesimli qilib yasash imkoniyati mavjudligidadir.