Ўзбекистонда дуккакли дон экинлари етиштириш бўйича тавсиялар

 
Думли кўк капалак. Бу зараркyнанда личинкаси мош ва ловия 
ўсимликларининг ғунча, гул ҳамда туганаклари билан озиқланиб зарар етказади. 
Личинкалар ичида пайдо бўлади. Яқин вақтларгача бу ташқи карантин ҳашароти 
хисобланар эди. Қўнғиз чўзиқрок овал шаклида бўлади. Ранги қўнғир бўлиб 
танасида 4 та доғ бор, шунинг учун хам уни тўрт доғли дон қўнғизи ҳам 
дейилади. Бу қўнғиз даладан ҳосил йиғиштирилиб олинганидан кейин донни 
омборларда зарарлайди. Асосан донлар билан тарқалади. Тухумини далаларга 
дуккаклар сиртига, омборларда эса донлар устига қўяди. Битта донга битта 
тухум қўяди. Тухумдан чиққан личинкалар дон ичига кириб, уни кемира 
бошлайди. Омборларда иссиқ шароит мавжуд бўлса, қишки уйқуга кетмасдан
ривожланишни давом эттиради. Қўнғиз танасининг узунлиги 3,5-5 мм келади. 
100 та гача тухум қўяди. Тўла ривожланиш даври 30-40 кунни ташкил этади. 
 
 

---

24 
СОЯ КАCAЛЛИКЛАРИ 
Соя экинида замбурyғлар, бактериялар ҳамда вирус касалликларининг бир 
неча хил турлари тарқалган. Булар илдиз чириши, ўсимликнинг сўлиши, баргда, 
дyккак ва донда ҳар хил доғларнинг пайдо бўлиши орқали намоён бўлади.
3анг, ун-шyдpинг, перепоспорос, аскохитоз касалликлари ҳар хил 
ўсимликка хос бўлган касалликлардир. Илдиз чириши, ўсимликнииг сўлиши, 
вирус касалликлари кўпчилик ўсимликларда учрайдиган касалликларга киради. 
Фузариоз. Бу замбурyғ билан зарарланган ўсимлик секин-аста сўлиши 
мумкин. Агар ўсимлик кўндалангига кесиб кўрилса ўсимликда қўнғир қора 
тусдаги доғлар пайдо бўлганлигини кўрамиз. Касаллик дуккак ва донга ҳам 
ўтади, шу йўл билан тарқалади. 
Аскахитоз. Бу касаллик билан зарарланган дуккакда aйлана шаклда 
қўнғир рангли доғлар пайдо бўлади. Баргларда айлана ёки овал шаклда оч жигар 
ранг тусда доғлар пайдо бўлиб, бундай ҳолларда зарарланган ўсимлик барги ёки 
дуккаги чирийди ва тўкилиб кетади. Бу касаллик донга ва ўсимлик қолдиқларига 
тарқалади ва кўпчилик ҳолларда униб чиқмасдан нобуд бўлади. Униб чиққан 
майсада илдиз қорайиши кузатилади.