Zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw ministrligi
Download 0.49 Mb. Pdf ko'rish
|
|
produktlari jiynaliw oblastinda aylanadi ha`m alyuviy qatlamin payda etedi. Da`r`ya eroziyasi eki printsipten ibarat 1. Ultan eroziyasi bunda suw bag`itli teren`ge kesiw qa`siyeti bayqaladi. 2. qaptal, eroziyasi da`r`yalar oypatliqlari keneyiwi ha`m siniqli materiallardin` tasiwi boladi.
Ultan eroziyasi jog`arg`i bo`limde ushrasadi, bunda suwdin` ag`is tezligi jog`ari boliwinan ulken taw jinislar tasiliwi ha`m sallardin` ja`rdeminde ultan terenlesiwi bayqaladi ha`m eroziyasi kobinese da`r`ya ag`iw uchastkalari ekinshi tu`rinde bayqalip ol oypatliqlardi qumli bosli jerlerde suw tezligine baylanisli jag`alar juwiliw qa`siyeti menen aniqlanadi. qaptal groziyasi mina rel`ef formalari payda boladi. Perassa, kanen. Da`r`ya geologiyaliq isi degende da`r`ya ag`isi ta`sirinde jer beti ozgerisin jer beti eroziya buziliwi da`r`ya suwi menen taw jinislari keliwi ha`m da`r`ya boylari jatqiziqlari akumlyatsiyasina aytamiz. Da`r`ya eroziyasi 2 turge bolinedi. 1. Domniy ultanin jeydi 2. qaptal (bakaboy) larin jeydi. Ultan eroziyasinda bular da`r`ya bul eroziyalar da`r`ya qay rel`ef formasinda ha`m da`r`ya qaysi rawajlaniw stat`yasina baylanisli rawajlanadi. Mis da`r`ya baslang`an stat`yasinda ultan eroziyasi kushli juredi. Ol bazis erozilsina propilin ten`lestiriwge urinadi. Eroziya bazisi degenimiz basseyin qa`ddi bazis ten`ew. Ortang`i stat`yasinda regressiv eroziyasi kushli ha`reket etedi. Da`r`yanin` ultanin teren`lestiriw menen birge eroziya ishinde
jergilikli eroziya kiredi. Bular tiykarinan da`r`ya suwi jumsaq taw parodalarin suw betine shig`ip qatadi. Misali: Neagras sarqiramasi 50 metr biyiklikten tu`sip 1875 jil menen salistirg`anda a`g` km keyin qaray shegingen. Sonin` jilliq tezligi 1-1,2 l jil. 1. Da`r`ya en` ulkeytu protsessi qaptal erasi. 2. Da`r`ya oypatlig`in payda etetug`in protsess. Uliwma da`r`ya geologiyaliq jumisin q etapqa bo`lemiz. 3. Da`r`yanin` tasiwshi jumisi. 2. Da`r`ya akumulatsiyasi 3. Da`r`ya eroziyasi, da`r`ya basilma uchastkalari Da`r`ya eroziyasina ta`n xarakteristika. 1. Jiralar payda bolip 2. Parok bosag`a 3. Sarqirama. Bul etapta da`r`ya tiykarg`i jumisi ultandi teren`lestiriwge bag`darlang`an. Bul etap: 1. Ag`iw tezligi 2. Iri siniqli taw jinislarin tasiw jumisi 3. Turbonentli ha`reket Da`r`ya bul etapta jolinda qattilig`i birdey emes taw jinislar ushrasadi, parak, perekat ha`m sarqiramalar payda etedi. Sarqiramalar suw ulken biyiklikten tu`siwi ha`m ondag`i payda bolg`an kushler ta`sirinde shinalardi payda etedi. 1. Everzionli tekshe 2. Everzionli qazan. Ag`is tomengi jag`inda da`r`ya ultani qiyalig`i ken`eyedi. ha`m ol gorizontal` halg`an keledi.
Usi etaptan baslap qaptal eroziyasi degen ha`reket baslanadi. Da`r`ya qaptal eroziyasi ta`sirtnen 0 eni uliwma oypatliq kolemi ken`eydi. Bul protsess ba`ha`rde, suw tasqinlari arqasinda payda boladi. Tasqin suwlari ulken tezlikte qozg`alip ag`is iyreklerin payda etedi. Dar`ya ag`is iyrekleri mina sebeplerge baylanisli. 1. Ag`is tezligi 2. Jag`a taw jinislari qurami 3. Ag`is bag`itinda qatti taw jinislari ha`m to`beshikleri boliwi. Da`r`ya ag`isi na`tijesinde olardin` jag`asi g` ge bo`linedi: 1. Batiqqi jag`a 2. Do`n`ki jag`a Batiqqa jag`i birtik jar teren`lik, iyrimli ha`reket. Do`n`ki jag`i sayizliq, arna sheti sayizlig`i alyuvalliq qatlamlar payda boladi. Da`r`ya iyremli ha`reketi na`tijesinde ag`iw boliminde turaqli alyuviy qatlamlari payda boladi. Bul qatlam ultan ha`m jag`a geologiyaliq juwiliwda iyrimler aylaniwinda payda boladi. Qaptal eroziyasi da`r`ya oypatlig`i ken`eylewin payda etip, onin` propili (yashik) ta`rizli formag`a keledi. Da`r`ya suw ag`isi iyrimligi na`tijesinde da`r`ya ortasinda an`g`ar qasi sayiqliqlari payda boladi.
Qaptal eroziya ha`reketinde miandor iyrimler ko`p boliwi ha`m staroviche eski arnalardi payda etedi. Eki arnalar payda boliw jag`dayi da`r`ya do`n`ki uchastkalarinda amoviy qatlamlari ko`p boliwi ha`m staroviche degen rel`ef formalarin payda etedi. Da`r`ya bul etabinda iri minerallardan mayda tuyirshikli mineralli elementler qatnasadi. Ko`binese supez bezshayrik taw jinislari ushrasadi. Da`r`ya iyrimleri payda etip ha`m rawajlanuina ja`ne bir faktor planetanin` o`z ko`sherinde aylaniw qa`siyetin payda etedi. Uliwma planeta boyinsha arqa yarim sharda da`r`yalar on` jag`asi jeliniw qa`siyeti ha`m shet jag`asi do`n`ki bolip keliwi ushrasadi. Da`r`ya ag`isi ozgeriwi ja`nede klimatliq tektonikaliq ha`m geomorfologiyaliq protsesslerge baylanisli. Da`r`yanin` tasiwshi ha`m jiynawshi ha`reketi Bul etapta da`r`ya tiykarg`i jumisi taw jinislarin jinaw qatlamdi payda etedi. Oypatliq qa`liplesiw fazasi bolip esaplanadi. Da`r`ya bul fazasinda payda bolg`an geologiyaliq qatlamdi tiykarg`i alyuviy qatlami dep ataladi. Da`r`ya oypatlig`i payda etip alyuviy qatlam 3 ke bo`linedi 1. Ruslavaya 2. Da`r`ya shet alyuviyesi (suwatpaz emasa suwal) 3. Eki arnalardi organikaliq birikpelnr ta`sirinde payda boladi alyuviy qatlamlar, bug`an fawma ha`m flora. Usi qatlamlarda naft`, gaz ha`m ko`mir ushrasadi. Tiykarg`i alyuviy qaplamlari taw jinisi qurami. 1. ha`r qiyli ren`degi supez 2. Suglenov ayirim jag`daylarda saz. An`g`ar alyuviyleri tawli uchastkalarda iri siniqli mateirallardan quralg`an qatlam. Bug`an 1. valuma galechnik 2. gravi ha`m ha`r qiyli metamorfli jag`daydag`i taw jinisi. Da`r`ya geologiyaliq jumisi astinda payda bolg`an qazilma bayliqlar. ha`r qiyli tu`rdegi elementler mayda tu`rdegi jiynaliw formasi altin, kvarts, neft`, pechaylik formalarda planita ha`m valfral`, almaz ushrasadi. Morfologiyasi da`r`ya oypatlig`i rawajlaniw stat`yasi 1. Da`r`ya jas stat`yasi bunda da`r`ya oypatlig`i kishi razmerde ha`m ultan eroziyasi ha`reketi bayqaladi (tezlik sarqirama, bosag`a ha`m iri an`g`ar taw jinislari. 2. Da`r`ya eroziyasi pisiw waqti bul stat`yada ten`lik profili oypatliq ultani ken`eyiwi ha`m qaptal eroziyasi payda bolg`an jag`alar tegisleniwi erazion ha`reketler shekleniwi ha`m tegislikler payda `olg`ani bayqaladi. 3. Morfologiyaliq pisiw stat`yasi rel`f formalari tu`ri o`zgeriwi ha`m da`r`ya oypatlig`i ozi son`g`i stat`yasina kiredi. Bul etapta ag`is tezligi pa`siyedi ha`m ulken del`talar payda bola baslanadi. Da`r`yanin` rawajlaniw ha`m rel`f formalari payda bolg`an waqtinan baslap toqtaw waqtina deyingi araliqti toliq erozion ha`m geografiyaliq tsikl dep ataladi. Da`r`ya tegisleniw ha`reketinde erozion, denugatsiyaliq ha`rektler payda boladi. Olar eski ha`m jas bolip rayon geografiyaliq rawna olar relef
formasi suwretleniwine yag`niy qatlamlar payda bolip oz ta`sirin tiygizedi. Da`r`ya ha`reketi oz jolinda yamasa ag`is bag`itina mina ha`reketlerge ushraydi. 1. Ag`is bag`iti o`zgeriwi, jag`a qatlamina qarap jer basqishlar payda boliw ha`reketi bayqaladi. Suwalma basqish bul ha`reket ko`binese ag`is wag`inda boladi. 2. Suw alma basqish u`stinde terrassa suw basqish teksheri 1-15 m biyiklikti oz ishine aladi. En` jog`arg`i uchastkasi eski en tomengi uchastkada jas teksheler dep ataladi. qurlisi jag`inan terrassalar minalarg`a bo`linedi. 1. Akumalativ - alyuviy qatlaminan du`zilgen 2. Erozionli tiykarg`i taw jinislarinan quralg`an da`r`ya jog`arg`i uchastkasinda ushrasadi. 3. Sonalli yag`niy qospa bular tiykarg`i taw jinisinan ha`m alyuvial taw jinisinan du`zilgen.
Da`r`ya oypatlig`i qurilisi I. alyuvialniy terrassa II. sokol III. erozion terrassa 1. Nag`iz alyuviy qatlam 2. Broslovaya 3. Starovishi alyuviya Alyuviiya qatlaminin` uliwma qalin`lig`i 20-500 m. Terassa bul sol jerdin` da`r`ya oypatlig`i payda bolg`an tariyxin ko`rsetetin rel`f formasi. A`miwdar`ya uzinlig`i a`n`qo` kl eni 20-250 m. Suwinin` turi ilayli. Suwi ashshiliq da`rejesi 0,3.
LEKTsIYa 11
JER ASTI SUWLARININ GEOLOGIYALIQ JUMISI
REJE: 1. Jer asti suwlari haqqinda tu`sinik, olardin` payda boliw jag`daylari 2. Jer asti suwlarinin` klassifikatsiyasi 3. Jer asti suwlarinin` tiykarg`i geologiyaliq jumislari 4. Qaraqalpaqstannin` jer asti suwlari
qublislarda tasirinde ushirasatug`in mug`dariin - jer asti suwlari dep ataladi. Olar tau jinisi strukturasina, rel`ef formalarina, ha`r qiyli qiyaliqqa, basimg`a baylanisli ha`reket etedi.
Gidrostatikaliq basim jer qabig`indag`i jer asti suwlari orina ozgertiw saqlaniw da`rejesine, taw jinislari quramina, onin` qa`siyetlerine, geologiyaliq jag`dayina tikkeley baylanisli boladi. Bul baylanislardi mina qa`siyetlerde, ko`riwge boladi. 1. Ig`alliqti saqlaw qa`siyetine 2. Suw mug`darin beriw qa`siyetine 3. Suw o`tkizgishlik qa`siyetine Ig`alliqti saqlawshi taw jinislarin o`z denesinde erkin haldag`i suwlardi uslap turiw qa`siyeti 3 ke bo`linedi. 1. Ig`alliqti saqlawshi taw jinislari Bularg`a sazilay, glina, idirag`an torf Bulardin` suw ig`alliq da`rejesi 40-60 protsentti quraydi. 2. Ig`alliqti az saqlawshi taw jinislari bularg`a mergel`, l§ss taw jinislari kiredi. Ig`alliqti saqlaw da`rejesi 40-60 protsentti quraydi. 3. Ig`alliqti saqlamaytug`in taw jinislari bularg`a idiratilg`an gramit gamichnik kiredi. Suwdi beriw qa`siyetine-bul erkin haldag`i suw gidrostatika jag`dayi, nig`ami boyinsha qozg`aliw jag`dayi menen aniqlanadi. Bul qa`siyet taw jinislari toyiniw da`rejesi ha`m qiyaliqlarg`a baylanisli. Mis. en` suwdi jaqsi beriwshi taw jinisi galechnik, az beriwshi saz ilay. Taw jinislari suw o`tkizgishlik qa`siyeti-bul suw mug`darin belgili waqit ishinde otkiziw jag`dayina qarap q toparg`a bo`linedi. 1. Suwdi jaqsi o`tkizetin taw jinisildar bularg`a galshinik, qulli ha`m kristallang`an taw jinislari kiredi. 2. Suwdi jartilap o`tkizetin taw jinislar Bular l§s jariqli mergel. 3. Suwdi otkizbeytin taw jinislari saz,awiz suglenov torf ha`m jariqsiz tsementlengen taw jinislar.
Jer asti suwlari uliwma payda boliw jag`dayina qarap mina faktorlar ta`sirinde iske asiriladi. 1. Klimatliq 2. Temperaturaliq 3. Atmosferaliq jawin shashim mug`dari ha`m rel`f formalari. Jer asti suwlarinin` payda boliw jag`dayi: Jer asti suwlari tiykarg`i ag`iqlaniw oblasti atmosferaliq jawin-shashim bolip tabiladi. Atmosferaliq jawin shashim tu`rindegi suwlar puwlaniw, da`r`yalardi ta`miynlew ha`m t b qa`siyetlerden basqa jer asti suwlarin oni qurawshi taw jinislardin`, jariqlari, bosliqlari arqali kristalli jariqqa iye taw jinislari (infiltratsiya) ha`reketi menen jer asti suwlari payda bolg`an jag`daylari ha`r qiyli klimatikaliq zonada ha`r tu`rli bolip keledi. Sholli zonada kondentsatsiya yag`niy jiynaliw jag`dayi basli derek boladi. Kondentsiya jag`dayi bul temperatura hawadag`i suw mug`dari taw jinislari suw ta`rizli puwlar jag`dayina baylanisli Sholli zonalarda temperatura ku`ndiz 50 tu`nde 0 terbeliste boladi. Usi jag`dayda kondensatsiya ha`reketi na`tijesinde topiraq qatlaminda taw jinislari suw mug`dari
jiynaladi. Mis. 0 temperaturada 1 m -4,5 gr, 35-40,3. kondensatsiya jag`dayi ko`binese shiq formasinda ushrasadi. Tawli oblaslarda kondensatsiya jag`daylari ku`ndiz issi, tu`nde suwiq na`tijesinde bir molekulali suwlar taw jinislari jiynalip gidroskopiyaliq suw tamshilari payda etiw menen aniqlanadi. 2. Infil`tratsiya jag`dayi- yag`niy suw bir birine otiw jag`dayi. Konfiltratsiya ha`m infil`tratsiya jag`dayi tamshi suyqli jer asti suwlari to`men qaray ha`reket etip infil`tratsiya jag`daylari payda etedi. Jer shari boyinsha ba`rhulla qozg`alista awirliq kushi ta`sirinde bolg`an jer asti suwlari payda bolg`an jag`dayi da`r`yalardi ten`izlerdi suw mug`dari menen toltiriw qa`siyetine iye. 3. PlWnkali suwlar bular aerotsiya zonasinda payda bolg`an suwlar. 1-40 m tomende payda bolg`an suwlar. ig`allig`i 10. 4. Magnitogenli - magma atiliwinda olar gazlarinan bo`linip shiqqan suw mug`dari. Bul suwlar temperaturasina ha`m puwlaniw da`rejesine tikkeley baylanisli. Magnitogenli taw jinislari ulken teren`likte ha`m o`zi sapasi menen ayirilip turadi. 5. filtratsiyali payda boliw jag`dayi bul da`r`ya alaplari irrigatsion kanallar suw saqlang`ishli jayinda filtratsiyali jag`day basli jag`day suw jaqsi otkizetin taw jinislar ko`lemi bolip tabiladi. zbekstanda jilina filtratsiyali ja`rdeminde 8 mld 3 mln jer asti suwlari qa`liplesedi. 6. Degridatsiyali yag`niy-bul jag`day taw jinislari suwdi ozine tartip aliw jag`dayda ushrasadi. Bug`an misal retinde gips mineralin aytiwg`a boladi. 7. Riliktli jag`day. Bul jer asti suwlari eski ten`iz ha`m koller joq bolip ketiw jag`dayi. Taw jinislarinda jaylasiwi boyinsha jer asti suwlari to`mendegi klassifikatsiyag`a bo`linedi: Jer asti suwlari klassifikatsiyasi Jer betinde tarqalg`an jer asti suwlari uliwma 3 tu`rge bo`linedi. 1. Topiraq qatlami jer asti suwlari bul suwlar topiraq qatlaminda 20-40 sm teren`likke deyingi araliqta bolip, olar tek jawin suwlari ha`m shiq suwlarinan ta`miynlenedi. Bulardi giddrodinamikaliq tu`sinik sipatinda aspali jer asti suwlari ko`binese batpaqliqlarda suwg`ariw struktura sipatinda ushrasadi. Ekinshi ma`rtebe du`zlaniw qa`siyetin payda etedi. Bunda natriy kaliy. Er ostida, tog` jinslarining bwshliq va darzliklari orasida uchraydigan suvlar er osti suvlaridir. Bunday suvlar er qatlamlari orasida juda kwp tarqalgan va bu suvlar xalq xwjaligini rivojlantirishda, aholini, shahar hamda qishloqlarni suv bilan ta`minlashda, gidrotexnika va sanoat inshootlari qurilishlarida; sug`orish ishlarini takomillashtirishda; kurort va sanatoriy ishlari va boshqa sohalarda katta rol` wynaydi. Er osti suvlarining geologik ishi g`oyat katta, ular er qatlamlari orasidagi minerallarni, turli jinslarni eritadi, ularning tarkibini wzgartiradi va g`orlar hosil qiladi. Er osti suvlarining paydo bwlishi, tarqalishi, harakati, miqdor va sifat wzgarishi bilan maxsus fan - gidrogeologiya fani shug`ullanadi. Geologiyaning bu kursida er osti suvlarini emiruvchi va barpo etuvchi agent sifatida qarab chiqamiz.
Ma`lumki, ëg`inlarning bir qismi er yuzasida yig`ilib, dengizga oqib ketsa, ikkinchi qismi bug`lanib yana atmosferaga, uchinchi qismi er ostiga singib ketadi. Natijada atmosfera ëg`inlarining 70% i dengizga quyilishi, 25% i bug`lanib, 5A i er ostiga singib ketishi aniqlangan. Er osti suvlarining paydo bwlishi. Er osti suvlari ëg`inlarning er pwstidagi qum va toshlar orasiga qisman sizib wtishi, ya`ni infil`tratsiya ywli bilan hosil bwladi. Er osti suvlari suv bug`larining sovib quyuqlashuvi, ya`ni kondensatsiya vositasi bilan ham paydo bwladi. Yuvenil suvlar. Yuvenil suvlar er qatlamlari ostidagi magmadan ajraluvchi mineralli issiq suv bug`larining er osti suviga aylanishidan hosil bwladi. Yuvenil suv erning chuqur qatlamlarida va tez-tez vulkan otilib turadigan wlkalarda kwp uchraydi. Umuman olganda, er ostidagi, er ustidagi suvlar va atmosfera ëg`inlari wrtasida er osti suvlarining kirim va chiqimini ifodalovchi hamda er osti suvlar balansiga sabab bwluvchi wzaro
Er osti suvlari tog` jinslari orasida har xil fizik va ximik holatda bwladi. Yuqorida baën qilingan er osti suvlaridan tashqari, qoldiq ëki relikt suvlar ham bor. Bu er osti suvlari qadimgi geologik davrlarda darë, dengiz, kwl swvlari chwkindi jinslari orasida turib qolishidan hosil bwladi. sintetik (grekcha - S8ng3n858k9s - bir vaqtda hosil bwlish demakdir) er osti suvlari - dengiz ëtqiziqlari twplanganda ular orasida birgalashib twplanib qoolgan er osti suvlaridir. Diagenez protsessi antijasida sizib wtgan suvning bir qismi siqilib chiqib ketadi, ikkinchi qismi esa ëtqiziqlar orasida saqlanib qoladi. Epigenetik (grekcha - 3r8 - swng, g3n3s8s - hosil bwlish demak) er osti suvlari - tog` jinslari vujudga kelgandan swng kwldan ëki dengizdan sizib wtgan suvlardan hosil bwladi.
Suv wtkazmaydigan va suv wtkazadigan tog` jinslari. Hamma jinslar suvni bir xil wtkazamavermaydi. Ma`lumki, qum suvni juda tez wtkazadi, gil esa deyarli wtkazmaydi, ana shunga kwra qatlamli va yaxlit jinslar har xil chwkindilar yig`indisidan iborat bwlib, donachalarning katta-kichikligi, miqdori, joylashuviga qarab bir jins ikkinchi jinsdan farq qiladi. Tog` jinslarining suv wtkazishi ëki wtkazmasligi ularning g`ovakli ëki serdaz bwlishiga bog`liqdir. “ovaq jins deb, olingan jins namunasidagi g`ovaklar hajmining shu namunaning hajmiga bwlgan nisbatiga iytiladi. Bu mana bunday ifodalanadi:
= ëki n vn v = = 100% . Bu erda v n = jins namunasidagi bwshliq hajmi, n - jinsning g`ovakliligi, v - jinsning umumiy hajmi. Er osti suvlarining klassifikatsiyasi. Er osti suvlarini tiplarga ajratishda ularning paydo bwlishi, er ostida ëtish holati, tarkibi va gidravli (suv bosimi) holati kabi belgilariga e`tibor beradi. Er osti shairotiga do bwlish sharoitiga (er qatlamlarida uchrashadi) qarab uch xil bwladi: yuza suvlar, grunt (sizot) suvlar, bosimli ëki artezian suvlari. Yuza suv gruppasiga kiruvchi er osti suvlari er qatlamlari orasida katta maydonni ishg`ol qilmaydi. Yuza suvlar suv shimiluvchi qatlamlar orasidagi gil ëki soz tuproq ustida twplanib qoladi. Yuza suvlar grunt suvidan xuddi shu xususiyati bilan farq qiladi. Birinchi, suv wtkazmaydigan qatlamdan ancha yuqorida vujudga kelganligi uchun bu suv yuza suvlar dep ataladi. Yuza suvlar twplanuvchi qatlamning qalnligi 2-3 m dan oshmaydi.
Er osti suvlari kwpincha chuchuk bwladi, ulardan aholini suv bilan ta`minlash maqsadida dashtlarda va chwllarda foydalaniladi. Er osti suvlarining harakati. Yuza va boshqa er osti suvlari darë, ariq va boshqalarga qaraganda ancha sekin harakatlanadi. Chunki er osti suvlari jinslar orasidan sizib wtib boradi. Er osti suvlari gorizontal holda bwlmaydi. Ular kwpincha nishab tomonga qarab oqadi. Rel`efning bunday joylaridan er osti suvlari buloq ëki siljiq suv tarzida chiqib turadi. Er osti suvlari jinslar orasidan wtib turadi. Er osti suvlarining harakat tezligi jinsning suv wtkazuvchanligiga va er osti suvinin saqlovchi qiyaliliga bog`liqdir. Bu quyidagi formulada ifodalanadi:
= . Bu erda V - oqim tezligi; k - jinsdan twxtovsiz wtuvchi suvning tezligi ëki sizish koeffitsienti; h - bir nuqtadagi suvning ikkinchi nuqtadagi suvdan balandligi; e-ikki nuqta orasidagi masofa. Artezian suvlari. Bosimli suv odatda maxsus strukturali erlarda uchraydi. Masalan, ular er qatlamlarining tektonik protsess natijasida bukilib sinklinal shakl olgan strukturalarda hosil bwladi. Bundan tashqari, artezian suvlar monoklinal va tektonik er ëriqlarida ham paydo bwladi. Sinklinallarda ikki suv wtkazmaydigan qatlam orasidagi suv wtkazuvchi qatlamga kwp suv twplanishidan artezian suvi hosil bwladi. Artezian suvining hosil bwlishi uchun suv wtkazuvchi qatlamning er betiga chiqqan qismi shu qatlamning er ostidagi ëtish holatiga nisbatan balandda bwlishi shart. Sinklinal qatlamlarda hosil bwlgan er osti suvini parmalar bilan qazilganda ikkita suv wtkazmaydigan qatlam orasidagi suv otilib chiqadi. Ba`zan artezian suvlari tektonika natijasida er ërilishi bilan suv saqlovchi qatlamning sinib pastga ëki yuqoriga swrilishidan ham hosil bwladi. Bu hol monoklinal va sinklinal strukturalarning buzilishi natijasida rwy beradi. Er qatlamlari orasidagi suvlar tarkibida erigan moddalarning miqdori juda xilma-xildir. Tabiattagi hamma er osti suvlari minerallanishi jihatidan twrtta katta gruppaga bwlinadi: 1. Chuchuk suv, umumiy minerallanishi 1 g/l gacha; 2. Shwrroq .................................1 dan 10 g/l gacha; 3. Shwr ......................................10 dan 50g/l gacha; Download 0.49 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|