Ózbekstanda ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń jańa basqıshları Mazmuni
Download 91.16 Kb. Pdf ko'rish
|
Islohotlar
|
Ózbekstanda ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń jańa basqıshları Mazmuni Kirisiw ....................................................................................................................... 3 Tiykarǵı bólim ........................................................................................................... 4 2.1 Prezidentimiz tárepinen ámelge asırılıp atırǵan reformalar. ............................... 4 2.2. Ózbekstannıń mámleketlikler menen siyasiy baylanısları ................................. 9 Juwmaqlaw .............................................................................................................. 14 Paydalanılǵan ádebiyatlar ....................................................................................... 15 Kirisiw Jańa prezident Shavkat Mirziyoyevtıń Ashxabad, Astana, Moskva, Pekin, Anqara hám Seulga tabıslı saparları, Tashkenttiń sırtqı ekonomikalıq iskerligin maksimal diversifikatsiya qılıw boyınsha siyasatti tastıyıqladi. Mámleket ekonomikasın import ornın basıw modelinen kiripke jóneltirilgen rawajlanıw jańa modeline ótiw boyınsha sistemalı jumıs ketmekte. Naǵız ózi menen bir qatar reformalar, atap aytqanda valyuta bazarınıń erkinlestiriw baylanıslı. Bul kiripke jóneltirilgen rawajlanıw siyasatınıń ekonomikalıq ósiwi jańa modelin jolǵa qoyıwdıń zárúrli basqıshı. Meniń pikirimshe, prezidenttiń mámlekettiń jáne de ashıqlıǵı siyasatın ámelge asırıw boyınsha usınısı mámleket basqarıwı sisteması, mámleket hákimiyatı shólkemleri sisteması iskerligi hám basqarıwda úlken ózgeris boldı. Gáp tek virtual qabılxanalar haqqında emes, ol menen birge xalıq qabılxanalarıda kóbeydi. Xalıq menen tuwrıdan-tuwrı baylanıs, xalıqtıń mámleket administraciyası menen tuwrıdan-tuwrı baylanısı mexanizminiń engiziliwi soǵan alıp keldi hám tómenlew dárejedegi hámeldarlar xalıq aldında esabat beriwdiń jańa formaların ózlestiriw, baylanıs aparıw hám qolaysız sorawlarǵa juwap qaytarıwǵa májbúr boldı. Qararlardı qabıllaw sistemasın jetilistiriw, mámleket siyasatın ámelge asırıw sheńberinde elektron húkimettiń jańa formaların qollanıw etiw boyınsha saldamlı jumıs ketpekte. Tiykarǵı bólim 2.1 Prezidentimiz tárepinen ámelge asırılıp atırǵan reformalar. Insan, puqara, isbilermen ushın maǵlıwmat ashıqlaw boldı. Hátte shet elde de sonı tán aldı, Ózbekstan elektron húkimet hám basqarıw salasında joybarlardı ámelge asırıw páti boyınsha jetekshilerden birine aylanıp atır. Bul júdá zárúrli- mámleket, jámiyet hám biznestiń óz-ara baylanısı processlerdi optimallastırıw boyınsha haqıyqıy mexanizmler payda bolıp atır. Puqara ushın maǵlıwmat alıw huqıqı texnologiyalıq sheshimdi oylap atır. Júdá keń kólemli wazıypalar qoyılǵan, kóplegen jónelisler boyınsha saldamlı joybarlar hám programmalar ámelge asırılıp atır. Meniń pikirimshe, bul barlıq joybar hám programmalardı bir waqtıniń ózinde orınlaw byudjet ushın júdá kúshlu juk bolıp tabıladı. Álbette, programma hám joybarlardı ámelge asırıwda ústin turatuǵın jónelisler belgilep alınadı. Hámmesin bır jola qılıw múmkinshiliksiz. Háreketler strategiyasına Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev tárepinen saylawoldi procesi, jámiyetshilik, isbilermen dóńgelekler wákilleri hám de mámleket shólkemleri menen ushırasıwlar sıyaqlında bildirilgen mámleketti sociallıq-siyasiy, sotsial-ekonomikalıq, mádeniy-gumanitar rawajlandırıwdıń konseptual máseleleri kirgizildi. Háreketler strategiyasınıń maqseti alıp barılıp atırǵan reformalar natiyjeliligin túpten asırıwdan, mámleket hám jámiyettiń hár tárepleme hám jedel rawajlanıwın támiyinlew ushın shárt sharayatlar jaratıwdan, mámleketti modernizaciyalaw hám turmıstıń barlıq tarawların erkinlaestiriwden ibarat esaplanadi. Atap aytqanda, mámleketti rawajlandırıwdıń tómendegi 5 ústin turatuǵın baǵdarı belgilengen: - Mámleket hám jámiyet qurılısın jetilistiriw; - Nızam ústinligin támiyinlew hám sud-huqıq sistemasın jáne de reformalaw ; - Ekonomikanı jáne de rawajlandırıw hám liberallastiriw; - Social tarawdı rawajlandırıw ; - Qawipsizlik, milletler ara tatıwlıq hám diniy tolerantlıqtı támiyinlew, tereń oylanǵan, óz-ara mápli hám ámeliy ruhdagi sırtqı siyasat júrgiziw. Usı jónelislerdiń hár biri mámleketdegi reformalardı hám jańalanıwlardı jáne de tereńlestiriwge tiyisli anıq bólimlerden ibarat. Háreketler strategiyasın bes basqıshda ámelge asırıw názerde tutilip atır, bunda jıllarǵa beriletuǵın atlarǵa muwapıq hár jılı onı ámelge asırıw boyınsha mámleket programması tastıyıqlanadı. Mámleket programmasınıń “Mámleket hám jámiyet qurılısın jetilistiriw” dep atalǵan birinshi baǵdarın ámelge asırıwda mámleket hákimiyatı sistemasında Oliy Ma’jlis rolin kúsheytiw, nızam dóretiwshiligi iskerliginiń sapasın tupten jaqsılaw, mámlekettiń turmısında siyasiy partiyalardıń rolin kúsheytiw názerde tutılǵan. Mámleket basqarıwdı jetilistiriw, bárinen burın mámleket xızmetin reformalaw, ekonomikada mámleket basqarıwdı kemeytiw, mámleket hám menshikli sektorlardıń óz-ara paydalı sherikliginiń zamanagóy formaların, “Elektron húkimet” sistemasın rawajlandırıw boyınsha ilajlardı ámelge asırıw joybarlastırılǵan. Xalıq menen nátiyjeli baylanısti támiyinlew Mámleket programmasınıń eń áhmiyetli wazıypalarınan biri boldı. Sol munasábet menen jámiyetshilik qadaǵalawın jetilistiriw, mámleketlik emes kommerciyalıq bolmaǵan shólkemlerin, ǵalaba xabar quralların jáne de rawajlandırıw, sonıń menen birge máhálleniń jámiyet turmısındaǵı rolin kúsheytiw názerde tutılǵan. Mámleket programmasınıń ekinshi baǵdarı nızam ústinligin hám suddıń anıq ǵárezsizligin támiyinlew ilajların názerde tutadı. Atap aytqanda, qararlar qabıllawda sud ǵárezsizligin támiyinlewi kerek bolǵan Joqarı sud keńesin dúziw, professional sudyalar korpusın qáliplestiriw, sudyalardıń huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵawǵa tiyisli ilajlardı ámelge asırıw rejelestirilip atır. Basqarıw sudtı, xojalıq sudi sistemasında regionlıq apellyasiya sudini dúziw, sudya járdemshisi lawazımın shólkemlestiriw etiw arqalı sudni kelesinde qánigeliklestiriw hám olardıń toplamın bekkemlew názerde tutilǵan. Islerdiń kórip shıǵilıwı sud tárepinen negizsiz sozıp jiberiliwine jol qoymaw maqsetinde protsessual nızam hújjetlerin jetilistiriw, tómen instansiya sudiniń kemshiliklerin ǵárezsiz saplastırıw hám úzil-kesil qarar qabıllaw maydanınan joqarı sud instansiyalariniń wákilliklerin keńeytiw rejelestirilip atır. Bul jónelis sheńberinde barlıq huqıqtı qorǵaw hám qadaǵalaw shólkemleri, mámleket hám de xojalıq basqarıwı shólkemleri, jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleri basshılarınıń xalıq menen tikkeley baylanısin jolǵa qoyıw ilajların ámelge asıriw, xalıq olarǵa erkin shaqırıq eta alıwın támiyinlew, fizikalıq hám yuridikalıq adamlardıń huqıqları hám de erkinlikleri buzılǵanlıǵı tuwrısındaǵı shaqırıwlardıń, xabarlardıń waqıtında alınıwın támiyinlew názerde tutılǵan. Huqıq buzıwlardıń aldın alıw sistemasına, ayıpkerlikke qarsı gúresiw hám jámiyetlik rejimin saqlaw boyınsha ishki jumıslar shólkemleriniń iskerligin tupten jetilistiriwge bólek itibar qaratıladı. Sonıń menen birge bul jónelis 2018 — 2021 jıllarda jınayat hám jınayat -protsessual nızam hújjetlerin jáne de jetilistiriw konsepsiyasın islep shıǵıwdı, sud, huqıqtı qorǵaw hám qadaǵalaw shólkemleri xızmetkerlerin oqıtıw, tańlaw hám jay-jayına qoyıw sistemasın jetilistiriwdi, shaqırıwlardı úzliksiz analiz qılıwdı hám de waqtı -waqtı menen onıń nátiyjelerin járiyalay otırıp barıwdı, advokaturanı rawajlandırıwdı, notariat sistemasın hám FHDYO shólkemlerin reformalawdı da óz ishine aladı. “Ekonomikanı jáne de rawajlandırıw hám liberallastırıw” dep atalǵan úshinshi jóneliste kórsetilgen ilajlardı ámelge asıriw ushın milliy valyuta hám bahalardıń turaqlılıǵın támiyinlew, valyutanı tártipke salıwdıń zamanagóy bazar mexanizmlerin basqıshpa-basqısh engiziw, jergilikli byudjetlerdiń dáramat bazasın keńeytiw, sırtqı ekonomikalıq baylanıslardı keńeytiw, kiripke mólsherlengen ónim hám materiallar islep shıǵarıw ushın zamanagóy texnologiyalardı engiziw, transport -logistika infratuzilmasin, isbilermenlikti rawajlandırıw hám de shet el investorlar ushın investitsiyalıq qızıqlıqtı asırıw, salıq administratorligin jaqsılaw, bank iskerligin tártipke salıwdıń zamanagóy principleri hám mexanizmlerin engiziw, kóp tarmaqlı fermer xojalıqların rawajlandırıw, sonıń menen birge turizm industriyasın jedel rawajlandırıw názerde tutilmaqda. Sonıń menen birge bul jónelis jeke menshikti, finans bazarın qorǵaw, awıl xojalıǵın modernizaciyalaw, zergerlik salasın rawajlandırıw, ayırım milliy kárxanalardıń aksiyaların (IPO) abıraylı shet el fond birjalarına dáslepki tárzde jaylastırıwǵa tayarlanıw ilajların da óz ishine aladı. 2017—2021 jıllarda ulıwma baxası 40 milliard AQSh dolları muǵdarıdaǵı 649 investitsiya joybarın názerde tutatuǵın tarmaq programmaların ámelge asıriw rejelestirilip atır. Nátiyjede keyingi 5 jılda sanaat ónimin islep shıǵarıw 1, 5 teńdey, onıń jalpı ishki ónimdegi úlesi 33, 6 procentten 36 procentkeshe, qayta islew tarmaǵı úlesi 80 procentten 85 procentkeshe asadı. “Social tarawdı rawajlandırıw” dep atalǵan tórtinshi jónelis xalıq bandligin asırıw, puqaralardı social qorǵaw hám olardıń salamatlıǵın saqlaw, jol-transport, injenerlik-kommunikaciya hám de social infradúzilme rawajlandırıw hám - modernizaciyalaw, xalıqtı elektr energiya, gaz menen támiyinlewdi jaqsılaw, xalıqtıń mútáj qatlamlarına kórsetiletuǵın social járdem sapasın asırıw, hayal- qızlardıń sociallıq-siyasiy turmıs daǵı mártebesin asırıw, den sawlıqtı saqlaw salasın reformalaw, mektepge shekem tálim mákemeleriniń qolaylıǵın támiyinlew, ulıwma orta bilim beriw, orta arnawlı hám joqarı tálim sapasın jaqsılaw hám de olardı rawajlandırıw ilajların ámelge asırıwdı názerde tutadı. Atap aytqanda, aymaqlardı hár tárepleme rawajlandırıw boyınsha derlik 25 mıń investitsiya joybarın ámelge asıriw esabına 256, 4 mıń jumıs ornı shólkemlestiriw arqalı xalıqtı jumıs menen támiyinlew programmaların tolıq jırlaw názerde tutılǵan. Jumıssızlıq dárejesi eń joqarı bolǵan regionlarda 46, 8 mıń jańa jumıs ornı shólkemlestiriw, isbilermenlik iskerligin baslaw ushın tálim mákemeleriniń 10 mıń pitkeriwshisine kreditler ajıratıw rejelestirilip atır. Úlken jaslı áwladtı qollap-quwatlaw, social pensiyalar beriw rejimin- jetilistiriw, den sawlıqtı saqlaw salasın reformalaw ilajları kiritilgen. Atap aytqanda, 78 rayon medicina birlespesin, 7 qala hám 2 wálayat kóp tarmaqlı medicina orayın qayta qurıw, tez medicinalıq járdem xızmetin 1200 dana arnawlı avtotransport menen támiyinlew rejelestirilip atır. Awıllıq jaylarda 15 mıń arzan turaq-jay, 415 kilometrlik suw támiynatı trubaları, 316 kilometrlik gaz támiynatı trubaları hám 291 kilometrlik ishki jollar qurıw joybarlastırılǵan. Xalıqqa transport xızmetlerin kórsetiw sapasın jaqsılaw maqsetinde 86 jańa avtobus baǵdarın engiziw hám 537 zamanagóy avtobus satıp alıw názerde tutilmaqda. “Qawipsizlik, milletler ara tatıwlıq hám diniy tolerantlıqtı támiyinlew, tereń oylanǵan, óz-ara mápli hám ámeliy ruhdagi sırtqı siyasat júrgiziw” dep atalǵan besinshi jónelis sheńberinde respublikanıń konstituciyalıq basqarıw princpıın, suverenitetti, aymaqlıq pútinligin qorǵawǵa tiyisli ilajlardı ámelge asıriw, kiberqáwipsizlik salasında informaciya, normativlik-huqıqıy tiykarlar sistemasın jetilistiriw, xalıqtı ayrıqsha jaǵdaylardan xabarlı qılıw sistemasın shólkemlestiriw hám rawajlandırıw, Aral baxıtsızlıǵınıń aqıbetlerin jumsartıw, sonıń menen birge Milletler ara munasábetler salasındaǵı siyasattiń ústin turatuǵın baǵdarları konsepsiyasın hám de Diniy tarawdaǵı mámleket siyasatı konsepsiyasın islep shıǵıw názerde tutilmaqda. Usınıń menen birge, shet el sherikler menen siyasiy-diplomatik tarawdaǵı sheriklikti rawajlandırıwǵa tiyisli “Jol kartalari”n islep shıǵıw, Ózbekstannıń shet el sherikler menen 2017 jılǵa mólsherlengen sawda - ekonomikalıq, investitsiyalıq, texnologiyalıq hám finanslıq -texnikalıq sherikligin tupten rawajlandırıw hám keńeytiw rejelestirilip atır. Mámleket programmasınıń joqarıda belgilengen barlıq ilajların ámelge asırıwǵa 37, 7 trillion swm hám 8, 3 milliard AQSh dolları jóneltiriledi. Kelesi bes jılda mámleketti rawajlandırıwdıń strategiyalıq hám ústin turatuǵın baǵdarların belgilew maqsetinde Párman tiykarında, Ózbekstan Respublikası Prezidenti basshılıǵında Háreketler strategiyasın ámelge asırıw boyınsha Milliy komissiya dúzilmekte. 2.2. Ózbekstannıń mámleketlikler menen siyasiy baylanısları Mámleket programmasına kiritilgen ilajlar tolıq, waqıtında hám sapalı orınlanıwın baqlaw Háreketler strategiyası bes baǵdarınıń hár biri boyınsha dúzilgen komissiyalar moynına júkletilgen. Bul komissiyalar moynına tekǵana joqarıda belgilengen wazıypalardı ámelge asırıw, bálki 2018 — 2021 jıllarǵa mólsherlengen Háreketler strategiyasın ámelge asırıw boyınsha tiyisli jıllıq mámleket programmaları joybarların tayarlaw da júkletilip atır. Háreketler strategiyasınıń ámelge asırılıwı Ózbekstan Respublikasınıń mámleketti reformalaw hám modernizaciyalaw, rawajlanǵan bazar ekonomikasına tiykarlanǵan huqıqıy demokratiyalıq mámleket, kúshli puqaralıq jámiyeti qurıw, nızam ústinligin, qawipsizlik hám huqıq tártibin, mámleket shegaralarınıń qol qatılmaslıǵın, jámiyette milletler ara tatıwlıq hám diniy tolerantlıqtı támiyinlew jolındaǵı isenimli háreketlerine jańa kúsh baǵıshlaydı. Aytıw múmkin, 2017-2021 jıllarda O'zbekiston Respublikasın rawajlandırıwdıń bes ústin turatuǵın baǵdarı boyınsha Háreketler strategiyası ótken 25 jıl dawamında mámleketimiz erisken úlken tabıslar, tariyxıy tájiriybelerdi ulıwmalastırıp, házirgi kúnde dáwirdiń ózi aldımızǵa qoyıp atırǵan aktual máselelerdi esapqa alıp, keyingi bes jılǵa hám odan keyingi dáwir mólsherlengen tariyxıy rawajlanıwdıń jańa shapaqların ashıp beriwge qaratılǵan bolıp, ol óziniń mánis itibarı menen Ózbekstandı jańa rawajlanıw basqıshına kóteriwdi támiyinleytuǵın strategiyalıq programma bolıp tabıladı. Álbette, xalqımız ortasında «Háreketler strategiyasi» degen at menen barǵan sayın ataqlı bolıp, onıń turmısına tereń kirip baratırǵan usı programmanıń hár bir baǵdarı hám bandi, onıń ajıralmaytuǵın bólegi bolǵan «Xalıq penen baylanıs hám insan mápleri jılı» Mámleket programmasınıń nátiyjeli ámelge asırılıwı hár birimizdiń usı processde sanalı hám patriot puqara, sol jurttıń belsendi perzenti retinde aktiv qatnas etiwimizge tikkeley baylanıslı. Onıń ushın bolsa bárinen burın, Háreketler strategiyasınıń mánisi-mazmunın, onıń hár bir jónelis boyınsha qoyılıp atırǵan ámeliy hám aktual wazıypaların tereń túsinip alıwımız kerek. Ǵárezsizliktiń ótken dáwirinde mámleketimizde huqıqıy demokratiyalıq mámleket, erkin puqaralıq jámiyeti tiykarları qurıldı. Ekonomikanıń pútkilley jańa forması social jóneltirilgen bazar munasábetlerine ótildi. Múlkshilik, múlikke iyelik sezimin qáliplestiriw arqalı jámiyette insannıń qurılısshılıq, jaratıwshılıq qábiletin rawajlandırıwǵa úlken itibar berilse social tarawda pútkilley jańa insannıń ómiri, turmıs párawanlıǵı, paraxatshiliqti hám turaqlılıǵınǵa jóneltirilgen pútin, demokratiyalıq sistema payda boldı. Nızam ústinligi, nızam aldında barlıqtıń teńligin támiyinlew tiykarında haqıyqıy erkin demokratiyalıq rejim qáliplestirildi. Haqıyqattan da, nızam ústin turatuǵın bolǵan orında ǵana hám nızam sheńberindegi erkin iskerlikgine adamlıq jámiyetiniń pútkil mánisin belgileydi jáne onı joqarı qádiriyatqa aylantıradı. Sebebi haqıyqıy demokratiya bul nızam húkimranlıǵı bolıp tabıladı. Endi áne sol qolǵa kiritilgen tabıslardı jáne de bekkemlew, olardı zamanagóy civilizatsiya talapları, XXI ásirde insan hám insaniyat táqdiri menen baylanıslı bolǵan global máselelerden kelip shıǵıp rawajlandırıwdı dáwirdiń ózi talap etpekte. Bul tikkeley jámiyettiń barlıq tarawı hám baǵdarların qamtıp alǵan jalpı jańalanıwlardı talap qılıp atırǵan turmıslıq mútajlik bolıp tabıladı. Prezident Sh. M. Mirziyoev tárepinen islep shıǵılǵan 2017-2021 jıllarda Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes ústin turatuǵın baǵdarı boyınsha Háreketler strategiyası búgingi kúnde mamakatimiz aldında turǵan ullı maqsetlerge etiw, úlken wazıypalardı sheshiwde programmaulamal wazıypasın orınlap atır. Xalqımızdıń ayriqsha tárepi sonda, ol ádillik ideyalarına, mawasaǵa, ashıqko'ngillik hám shın júrekten munasábetke beyim xalq bolıp tabıladı. Ol aktiv hám sanalı basqarıw arqalı tazadan -jańa múmkinshiliklerdi kórinetuǵın ete alatuǵın, óziniń joqarı ruwxıy - etikalıq, bilimlendiriw ruwhiy hám intellektuallıq potencialın kórsete alatuǵın qurılısshı xalıq. Áyne áne sol kelip, xalıq minez-qulqı, milliy ruwxıylıq ashıq jámiyet qurılıp atırǵanın, xalıq menen mámleket ortasındaǵı munasábettiń saw hám óz-ara isenimli, anıq maqset hám ulıwma milliy máp tiykarında qurılıp atırǵanın úlken qanaatlanıwshılıq menen qabıllap atır. Áne sonday unamlı janbaǵıshlaytuǵın ruwxıy -psixik jaǵday barǵan sayın tereńlesip baratırǵanı sayin jámiyette úlken rawajlanıwǵa, sapa tárepten jańalanıwlarǵa hám Ózbekstannıń ullı keleshegin jaratılıwma qaratılǵan ámeliy háreketlerimiz de kúsheyip barmaqda. Háreketler strategiyasında belgilengen bes jónelis áyne áne sol ulıwma milliy jalpı saparbarlikka tiykar bolıp xizmet etiwde. Bunı tómendegilerde kóriw múmkin: birinshiden, mámleket hám jámiyet qurılısı boyınsha tabıslardı bekkemlew, bir neshe mıń jıllıq ózbek mámleketliligin dástúrleri menen házirgi zaman jáhán mámleketliligin aldıńǵı tájiriybeleriniń sintezlegen formasındaǵı rawajlanıw modelin tereńlestiriw; ekinshiden, nızam ústinligin támiyinlew hám sud-huqıq sistemasın reformalaw menen baylanıslı bolǵan jańalaniwlardi jańa basqıshqa kóteriw. Bunda ámeldegi nızamlardı qayta kórip shıǵıw, olardı házirgi zamannıń dúbeleydey ózgerip atırǵan processlerine, sociallıq-siyasiy jańalanishlar mútajligine muwapıqlastırıw. Sebebi Ózbekstan globallasıw processlerine aktiv kirip baratırǵan eken, global máselelerdi sheshiwde úlken kúsh-ǵayrat hám potencialın kórinetuǵın qılıp atırǵan bir waqıtta óziniń ullı keleshegin jáhán civilizatsiyasınıń ajıralmas bir bólegi retinde kóreip atırǵan eken, áne sol processlerdi jámiyet menen baylanıslı halda aktivlestiretuǵın nızamlar sisteması zárúr. Ullı túp babaımız Abu Ólshem hám uyqassız qara sóz benen jazılǵan kórkem shıǵarma Farabiy bunnan mıń jıllar murın «Jaqsı nızamlar, jaqsı dástúrlerden kelip shıǵadı» dep aytqan edi; úshinshiden, social jóneltirilgen bazar munasábetleri sharayatında ekonomikanı rawajlandırıw jáne onı liberallastiriw menen baylanıslı bolǵan búgingi kúndegi mashqalalardıń sheshimin tabıw hám uzaq múddetli rawajlanıwǵa tiykar salıw. Bunda ekonomikada mámleket qatnasıwın kemeytiw, múlk hám múlk iyesi huqıqın qorǵaw, múlkshilik poziciyasin hár tárepleme kúsheytiw, kishi biznes hám jeke isbilermenlikti xoshametlew arqalı xalıq tiykarǵı kóbisin quraytuǵın orta qatlamnıń jámiyettegi rolin jáne de asırıw tiykarǵı wazıypa etip qoyılıp atır. Ekonomikanı rawajlandırıwdıń túpkilikli mánisinen kelip shıǵıp, makroekonomikalıq turaqlılıqtı pútkil sharalar menen bekkemlew, strukturalıq ózgertiwlerdi tereńlestiriw, ekonomikanıń jetekshi tarmaqların úzliksiz modernizaciyalaw ilajların kóriw talap etilip atır, tórtinshiden, social tarawdı rawajlandırıw. Insan azat hám erkin watanda tolıq jasaw, turmıstıń barlıq naǵıymetlerinen paydalanıw múmkinshiliklerine iye bolıwı kerek. Áne sol ulıwma insanıylıq qádiriyat hám árman -umtılıw Háreketler strategiyasınıń tiykarǵı maqseti etip qoyılǵanı Ózbekstanda adamgershilikli mámleket siyasatınıń tereńlesip baratırǵanınan dárek beredi; besinshiden, hár qanday xalıq, hár qanday jámiyet tınısh -tatıw jasawdan, turaqlılıqtan mápdar. Bul ázeliy qaǵıyda XXI asirde, ásirese, aktual áhmiyet kásip etpekde. Jáhánde diniy ekstremizm hám hár qıylı isenimlerge inanıwshı shaxslıqtıń háwij alıp atırǵanı, milletler ara tatıwlıqqa qáwip salıwǵa háreket qılıp atırǵan kúshlerdiń bar ekenligi Ózbekstanda diniy tolerantlıq hám milletler ara tatıwlıq xalıq fenomenine, onıń ruwxıy tımsalına, psixik túsine aylanǵanı eń úlken etiskenligimiz bolıp tabıladı. Endi bul bahasız baylıqtı asıraw, rawajlandırıw ushın hár bir puqara kewilinde ideologiyalıq immunitetti, ruwxıy - bilimlendiriw potencialdı asırıw arqalı tınısh turmıstı, watanımız ǵárezsizligi, xalqımız, perzentlerimiz keleshegin kóz qarashıǵımızday asıraw jolındaǵı juwapkershilikti kúsheytiwdi talap etpekte. Ózbekstanıń sırtqı siyasatı óz-ara mápli, tereń oylanǵan, hár qanday mámleketlik suverenitetti húrmet etken halda, teń haqılı saw munasábetlerdi tereńlestiriwden ibarat. Háreketler strategiyası áne sol qádiriyatlardı jańa tariyxıy sharayatta rawajlanıwdıń jańa basqıshına kóteriwge shaqırıq etedi. Usı mánisten alıp qaraǵanda, Ózbekstanda jańalanıwlar strategiyasınıń zaman talaplarına uyqas hám uzaqtı gózlegen, anıq maqsetlerge tayanǵan rawajlanıw dáwiri baslandı, dep aytıwǵa hár tárepleme haqılımız. Jizzaq wálayatında Silverleafe Amerika—Ózbekstan qospa kárxanası paxta jetistirip atır. Urıw egiwden tartıp ónimdi jıynap alıwına bolǵan pútkil process 100 procent avtomatlastırılǵan. Bıyılǵı jılı Silverleafe Ózbekstanda jańa texnologiyanı tastıyıqlap atır, ol mashinada terilgen paxtanı cifrlı formada baqlawdı támiyinleydi, barlıq úskeneler AQSHdan keltirilgen. “Bul traktorni onlayn ustap turatuǵın GPS. Onıń járdeminde biz maǵlıwmat toplawımız, jıyın-terim maǵlıwmatlarimizdi tekseriwimiz jáne onı jasalma joldasqa jiberiwimiz múmkin, nátiyjede paxta terimi ushın dalani gúzetip baramız”, — dedi Silverleafe International bas direktorı Den Patterson mashina qanday etip gúzetiliwin sáwlelendiriwshi ekrandı kórsetip. Kárxana direktorı Ózbekstanǵa 2018-jılda prezident Shavkat Mirziyoyev tárepinen awıl xojalıǵın modernizaciyalaw jáne bul reformalarda qatnasıw ushın usınıs etilgen edi. Silverleafe Ózbekstanǵa jámi 40 million AQSH dolları (36, 23 million yevro) átirapında qarjı kirgizgen. “Adamlar reformalar haqıyqatna yamasa jaysha awızda aytılǵan gáplermi, biliwge intilmoqda, biraq men sońǵı bes jıl dawamında bul jerde bolıp sonı aytiwim múmkin, reformalar rasında ámelge asırıldı. Olar sırt el kapitalınıń kirip keliwi hám tábiyiy resurslar yamasa miynet bazarınan paydalanıwı ushın infratuzilma hám ortalıqtı jaratıp atır, bul jerde xalıqtıń 60 procenti 30 jas hám odan kishi, sol sebepli demografik tárepten dúnya boylap biznesti kóshiriw hám keleshekte qarjı kirgiziw ushın jay qıdırıp atırǵan bolsańız bul ájayıp múmkinshilik”, — dep qosımsha etdi Patterson. Sońǵı bes jılda Evropa tikleniw hám rawajlanıw banki Ózbekstan ekonomikasınıń zárúrli tarmaqlarına 3 milliard yevrodan artıq aqsha ajratdi, bul 100 den artıq joybarlarǵa bólistirildi, hár jılı kiritilgen qarjı muǵdarı bolsa aldınǵısınan asıp barıp atır. Turaqlı energetika ústin turatuǵın wazıypa esaplanadı. YTTB Ózbekstandaǵı birinshi menshikli quyash stansiyalarınan birine kredit berdi. Mámleket sońǵı úsh jıl ishinde Oraylıq Aziyada YTTB finanslashtirayotgan jetekshi mámleket boldı hám bunnan da kóbirek qarjı kirgiziw rejelestirilip atır. Mámleket-menshikli seriklik tuwrısındaǵı nızamshılıqtaǵı reformalar, Ózbekstannıń 2030 -jılǵa mólsherlengen jasıl ekonomika strategiyası hám mámleket banklerin menshiklilestiriw qarjılardıń barǵan sayın kúsheyip baratırǵanına sebep bolıp atır, dep túsintirdi YTTBning Ózbekstandaǵı bólimi direktorı Alkis Drakinos: “Bul reformalardıń barlıǵı xalıq aralıq investorlarga Ózbekstannıń potencialı hám reformalarǵa sadıqlıǵı haqqında kúshli signal beredi”. Juwmaqlaw Ózbekstannıń texnologiya boyınsha tábiyat kórinisi shet ellik investorlarni házir asa ózine tartıp atır. Hasası Londonda jaylasqan Sturgeon Capital investitsiya kompaniyası 2020 -jılda 22, 65 million yevrolik fond arqalı Ózbekstannıń startaplari hám cifrlı infratuzilmasiga birinshi bolıp qarjı kirgizgendi. “Biz itibar qaratatuǵın ush jónelis: fintex, bazarlar, ádetde elektron kommerciya bazarları hám programmalıq támiynat. Biz qarjı kirgiziwdi baslaǵanımızdan berli bul kompaniyalar ortasha esapta óz dáramatların derlik úsh teńdeyge asırdı hám ele aldında uzaq istibol otıw jayı bar ekenligine isenemiz”, — dep isendirdi Sturgeon Capital investitsiya boyınsha bas direktorı Kiyan Zandiyeh. Sturgeon Capital tárepinen investitsiyalar menen támiyinlegen birinshi ózbek startapi BILLZ boldı. Bul kompaniya usaqlap satıw biznesti basqarıw hám rawajlandırıwǵa járdem beretuǵın programmalıq támiynattı jaratadı. Ol qashannan berli tórtew mámlekette iskerligin keńeytirgen hám jáne de kóbirek investorlarni tartıwda “Bes jıl aldın biz ushın investorlarni tabıw júdá qıyın edi jáne bul process talay uzaq dawam etdi, sebebi olar jaysha joq edi. Endi finanslashtiruvchilarni tabıw talay ańsat hám potensial usınıslar da bes jıl aldıngiga qaraǵanda ádewir ulken. Bulardıń barlıǵı bizge keleshekte keńeyiw hám rawajlanıw múmkinshiligin beredi”, — dedi BILLZ hammuassisi hám bas direktorı Bahadır Sırlasov vizasiz sayaxat, tómen salıqlar hám oqımıslı xalıq sanınıń artpaqtası sırt el kapitalın tartıwdıń tiykarǵı faktorları esaplanadı. Ózbekstanǵa sońǵı jıllarda shet el investitsiyalar kólemi sezilerli dárejede asdı, mámleket bolsa kelesi tórt jıl ishinde 100 milliard yevrodan artıq aqsha qosıwdı maqset etken. Ózbekstan qarjı, sanaat hám sawda ministri Mazalı Qudıretovning sózlerine kóre, húkimet mámleket degi isbilermenlik ortalıǵı hám qarjılıq ortalıqtı jáne de ózine tartatuǵındor qılıw ústinde islep atır. “Biz ushın eń áhmiyetlisi - Ózbekstan ekonomikasınıń turaqlı, uzaq múddetli rawajlanıwın támiyinlew, onıń básekige shıdamlılıǵın asırıw ushın investitsiyalar sapasın támiyinlew”, — dedi ol. Paydalanılǵan ádebiyatlar I.A.Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yóq” Toshkent 1998 y Ózbekiston Respublikasi Ensiklopediyasi Toshkent 1997 Arxiv.uz Wikipedia.org Download 91.16 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|