Ўзбектстон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

O‘zgaruvchan tok zanjirlarini hisoblash

3.1.

3.1. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

R=6 Om	L=2·10 ^-2Gn;
U=30 B	f=150 Gs

3.1. –sxema uchun topshiriqlar:


3.1.1. Reaktiv (induktiv) qarshilikni hisoblang.


3.1.2. Zanjirdagi to‘la qarshilikni hisoblang.


3.1.3. Tokning amaliy qiymatini hisoblab toping.


3.1.4. Tokning amplituda qiymatini toping va o‘zgarish qonunini yozing


3.1.5. Reaktiv quvvatni hisoblang.
3.2.




3.2. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

U=180 B
I=0,4 A	C=1,8·10 ^-^7f

3.2. –sxema uchun topshiriqlar:


3.2.1. Rezistorning aktiv qarshiligi - R topilsin.


3.2.2. Tokning chastotasi – f hisoblansin.


3.2.3. Kondensatorning reaktiv qarshiligi - X_s hisoblan-sin


3.2.4. Zanjirning to‘la qarshiligi - Z hisoblansin


3.2.5. Kondensatordagi kuchlanish - U_c ifodasi yozilsin.

3.3.

3.3. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

R=6,5 Om	L=2·10 ^-2Gn; S=3·10 ^-5f
U=30 B	f=150 Gs

3.3. –sxema uchun topshiriqlar:
3.3.1. Zanjirdagi induktiv qarshilikni hisoblang.


3.3.2. Zanjirdagi sig‘im qarshilikni hisoblang.


3.3.3. Zanjirning to‘la qarshiligini hisoblang.


3.3.4. Tokning amaliy qiymatini toping.


3.3.5. Zanjirdagi to‘la quvvatni hisoblang.


3.3.6. U_a , U_L va U_s ni hisoblang

4. 
   Quvvatlar balansi (uchburchagi).
   

4.1.

4.1. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

U=30 B -	kuchlanishning amaliy qiymati
I=1,73 A -	tok kuchining amaliy qiymati
φ = -	tok va kuchlanish orasidagi faza siljishi, cos =

4.1. –sxema uchun topshiriqlar:


4.1.1. R – aktiv quvvatni hisoblang.


4.1.2. Q – reaktiv quvvatni hisoblang.


4.1.3. S – to‘la quvvatni hisoblang.


4.1.4. To‘la quvvatni 4.1.^b – rasm bo‘yicha hisoblang va 4.1.3 – ning natijasiga solishtiring.


4.1.5. Quvvat uchburchagidan foydalanib φ = ekanini isbotlang.
4.2.


4.2. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

Unom=127 B -	elektr lampaning nominal kuchlanishi
Pnom=40 Vt -	Elektr lampaning nominal quvvati
U=220 B -	tarmoq kuchlanishi

4.2. –sxema uchun topshiriqlar:
4.2.1. Lampochkani tarmoqqa ulash uchun unga ketma-ket ulanish kerak bo‘lgan kondensator sig‘imi – S ni toping.


4.2.2. Zanjirning reaktiv quvvatini hisoblang.


4.2.3. Zanjirning to‘la quvvatini hisoblang.


4.2.4. Zanjirning quvvat koeffitsientini toping.


4.2.5. Quvvatning vektor diagrammasini chizing.


4 .3.
4.3. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

U=380 B; f=50 Gs ; P=60 kVt – iste’molchi R va X_L larning nominal quvvati ; cos φ₁=0,7 ; cos φ₂=0,9.

4.3. –sxema uchun topshiriqlar:


4.3.1. Quvvat koeffitsienti cos φ₁=0,7 bilan ishlaganda to‘la va reaktiv quvvat topilsin.


4.3.2. cos φ₁=0,7 bo‘lganda uzatgich simlardagi tok hisoblansin.


4.3.3. cos φ₂=0,9 bo‘lgandagi to‘la va reaktiv quvvat topilsin.


4.3.4. cos φ₂=0,9 bo‘lganda uzatgich simlardagi tok hisoblansin.


4.3.5. Olingan natijalar bo‘yicha quvvatlar uchburchaklari chizilsin.

5. 
   Uch fazali zanjirlarni hisoblash
   

5.1.


5.1. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

R=16 Om -	uchta iste’molchi har birining aktiv qarshiligi;
XL=12 Om -	ular har birining induktiv qarshiligi
Pf= 1,2·10^3 -	bitta fazaning aktiv quvvati

5.1. –sxema uchun topshiriqlar:


5.1.1. Fazaning to‘la qarshiligi topilsin.
5.1.2. Fazaning quvvat koeffitsienti topilsin.


5.1.3. faza kuchlanishi hisoblansin.


5.1.4. Faza toki topilsin.


5.1.5. To‘la quvvat hisoblansin.


5 .2.



Z_C

U_B


5.2. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

RAB=80 Om ;	XL^AB=120 Om ;
RBC =90 Om ;	XL^BC=110 Om ;
RCA =100 Om ;	XL^AC=100 Om ; Ul=120 B

5.2. –sxema uchun topshiriqlar:


5.2.1. Z_AB, Z_BC, Z_CA – fazalarning to‘la qarshiliklari hisoblansin.


5.2.2. I_AB, I_BC, I_CA – faza toklari hisoblansin.


5.2.3. P_AB, P_BC, P_CA – fazalarning aktiv quvvatlari hisoblansin.


5.2.4. P – yuklanishning aktiv quvvati topilsin.

6. 
   Rezonansli zanjirlarni hisoblash
   

6.1.Kuchlanishlar rezonansiga doir zanjir sxemasi:


6.1. –sxema uchun berilgan kattaliklar:

U=220 B	R=110 Om ; S=1·10 ^-^6f
f=50 Gs	XL=XC – rezonans hodisasi sharti

6.1. –sxema uchun topshiriqlar:


6.1.1. L - g‘altak induktivligi topilsin.


6.1.2. X_L va X_C – induktiv va sig‘im qarshiliklar hisoblansin va solishtirilsin.


6.1.3. I – tok ifodasi va cos φ – quvvat koeffitsienti hisoblansin.


6.1.4. U_L va U_C – induktiv va sig‘im qarshilikdagi kuchlanish tushuvi topilsin va ular U bilan solishtirilsin.


6.1.5. Kuchlanishlar rezonansiga doir vektor diagrammasi chizilsin.


6.2.Toklar rezonansiga doir zanjir sxemasi:

0. 
   6.2–sxema uchun berilgan kattaliklar:
   

I=2 A
vL=vs – rezonans hodisasi sharti

6.2. –sxema uchun topshiriqlar:


6.2.1. S – rezonans paytidagi kondensator sig‘imi hisoblansin.
6.2.2. v_L va v_C – o‘tkazuvchanliklar topilsin va solishtirilsin.
6.2.3. U – kuchlanish qiymati va cosφ – quvvat koeffitsienti hisoblansin.
6.2.4. I_L va I_C – hisoblansin va I bilan solishtirilsin.
6.2.5. Toklar rezonansiga doir vektor diagrammasi chizilsin.

7. 
   Transformator parametrlarini hisoblash
   

7 .1.

0. 
   7.1–sxema uchun berilgan kattaliklar:
   

I.	SH=15kB·A	- transformator quvvati;
	U=3B	- doimiy tok tarmog‘i;
	I=25 A	- bunda ampermetr ko‘rsatishi;
	U	- o‘zgarmas tok tarmog‘i va  U o‘zgaruvchan tok tarmog‘i, navbatdan ulanadi.
II.	UH=220 B	-o‘zgaruvchan tok tarmog‘iga ulangan; f=50Gs.
	Ic=6 A	- salt yurishda ampermetr ko‘rsatishi;
	Pc=90 Bt	- salt yurishda vatmetr ko‘rsatishi;
	U2=36 B	- ikkilamchi chulg‘amda kuchlanish;

7.1. –sxema uchun topshiriqlar:


7.1.1. R₁-birlamchi chulg‘amning aktiv qarshiligi topilsin.
7.1.2.Z₁-birlamchi chulg‘amning o‘zgaruvchan tokka ko‘rsatayotgan to‘la qarshiligi hisoblansin.
7.1.3.X₁- birlamchi chulg‘amning induktiv qarshiligi topilsin.
7.1.4. P_1e –salt yurishda birlamchi chulg‘am elektr isrofi va R_o‘ –o‘zakdagi quvvat isrofi hisoblansin.
7.1.5.I_1H- birlamchi chulg‘amning nominal toki va R_1N- elektr isrofi topilsin.


7.2. Y-Y₀ (yulduz – nolli yulduz) usulida ulangan TM-100/10 tipidagi uch fazali transformator

0. 
   7.2–sxema uchun berilgan kattaliklar:
   

	Snom=100 kBA	- nominal to‘la quvvati;
	U1nom=10 kB	- yuqori kuchlanish;
	U2nom=0,4 kB	- pastki kuchlanish;
	Rn=365 Vt	- salt ishlagandagi quvvat isrofi (nominal kuchlanishda);
	Rq.t=1970 Vt	- qisqa tutashuvdagi quvvat isrofi;
	Uq.t=4,5%	-qisqa tutashuv kuchlanishi (nominal kuchlanishga nisbatan);

7.2. –sxema uchun topshiriqlar:


7.2.1.Transformatsiya koeffitsienti topilsin.
7.2.2.Chulg‘amlardagi toklar hisoblansin.
7.2.3.Transformator salt ishlaganda faza chulg‘amlarining qismlaridagi kuchlanishlar hisoblansin.
7.2.4.Chulg‘amlarning aktiv qarshiliklari topilsin.
7.2.5.Optimal (maksimal) yuklanish koeffitsienti – β hisoblansin.

8. 
   Asinxron va sinxron mashinalarning parametrlarini hisoblash
   

8.1 Uch fazali qisqa tutashgan rotorli asinxron motor (dvigatel) sxemasi

0. 
   
   
1. 
   8.1–sxema uchun berilgan kattaliklar:
   

-liniya kuchlanishi; f=50Gs-liniya chastotasi; R_nom=22 kVt – dvigatel o‘qidagi foydali quvvat; n₂=1470 ayl/min – rotorning aylanish tezligi; η_nom=0,9 – FIK; cosφ₁=0,9 – stator zanjiridagi quvvat koeffitsienti; R=2 – juft qutblar soni;
- maksimal va yurgizish momentlarining nominal momentga nisbatlari;
- yurgizish tokining nominal tokka nisbati;
8.1. –sxema uchun topshiriqlar:


8.1.1.Rotorning nominal sirpanishi topilsin.
8.1.2.Dvigatelning nominal, yurgizish va maksimal aylantiruvchi momentlari hisoblansin.
8.1.3.Dvigatelning tarmoqdan iste’mol qiladigan quvvati aniqlansin.
8.1.4.Dvigatelning nominal va yurgizish toklari hisoblansin.
8.2. Uch fazali qisqa tutashgan sinxron dvigatel sxemasi

0. 
   8.2–sxema uchun berilgan kattaliklar:
   

R_nom=250 kVt – nominal quvvati;
U_nom=0,38 kV – nominal kuchlanishi; f=50Gs- chastotasi; η_nom=93,2 – FIK; cosφ_nom=0,9 – quvvat koeffitsienti; n_nom=1000 ayl/min – rotorning aylanish tezligi; R=2 – juft qutblar soni;
- maksimal va yurgizish momentlarining nominal momentiga nisbatlari;
- yurgizish tokining nominal tokka nisbati;