Zilzila, yer qimirlash


Download 0.82 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/5
Sana28.02.2023
Hajmi0.82 Mb.
#1237525
1   2   3   4   5
Bog'liq
geofizika 1

tektonik yer silkinishidir. Bunday yer silkinishlar haqida
gap ketganda litosfera
oʻramlarida boʻladigan harakat (tektonik kuchlar) tushuniladi. 
Qiya sathlarida
togʻ jinslarining katta bo'laklarini agʻdarilishi, yoki tog'larning oʻpirilishi
natijasida yuzaga keluvchi yer silkinishlar
agʻdarilish zilzilalari deyiladi. Bu yer
silkinishining tarqalish maydoni kichik, 
koʻp hollarda talofatsiz boʻladi.


oʻtgan. Tekshirishlarning koʻrsatishicha, bu yer silkinishlar oʻzlarining tayyorlanish, sodir boʻlish mexanizmlari bilan
Chorvoq suv omboriga
yigʻilgan suvning miqdori va yigʻilgan suvni suv omboridan chiqarilish tezligi bilan bogʻliq holda
yuz berishi kuzatilgan. Bunga birinchidan, suv omborining 2,1 milliard m
3
dan ortiq suv bilan
toʻlatilishi jarayonida, 
ombor tubida yotuvchi
togʻ jinslarining siqilishi va taranglashishi oqibatida yuz beradigan mikrosiniqlar, darz ketishlar
va ularning nisbiy harakati sabab
boʻlsa, ikkinchidan, suvni suv omboridan bir meʼyorida chiqarilmasligi va togʻ
jinslariga
taʼsir qiluvchi kuchlarning nomutanosib xolatda boʻshatilishi, oʻzgarishi sabab boʻlgan. Respublikamizning
harbiy hududida 1976, 1984-yillarda yuz bergan 8-10 balli Gazlidagi yer silkinishlarini
baʼzi olimlar ana shu
hududdagi mavjud gaz konlari va ulardan gazni surib olish jarayoni bilan
bogʻlashadi. 1976-yildagi Gazli yer
silkinishining gipotsentri (zilzila
oʻchogi, litosferaning maʼlum chuqurlikdagi togʻ jinslari qatlamlarining uzilishi, surilish
joyi) yer
qobigʻining 5-25 km chuqur oraligʻida, 1984-yilgi yer silkinishida esa 50-200 km oraligʻida joylashgan. Yer
silkinish hodisasini vujudga keltiruvchi energiyaning
yigʻilishi, sarflanish darajasi silkinish hududlaridan surib olingan
gazning miqdori, yer
qaʼri togʻ jinsi qatlamlariga tushayotgan tabiiy bosimning mutanosibligini maʼlum darajada
buzilganligi oqibati zilzilaning sodir
boʻlish vaqtini tezlashtiradi.


Respublikamizda kuzatiladigan zilzilalarning
oʻchogʻi asosan 70 km.gacha chuqurliklarda joylashganligi qayd etilgan. Mantiyadagi katta bosim yoki
portlashlar tufayli zilzila
oʻchogʻi vujudga keladi, natijada katta kuchlanishlar paydo boʻladi, bular oʻz navbatida yerning ustki qatlamini tebranishiga olib
keladi. Gipotsentrdan hamma tarafga, qaytar seysmik
toʻlqinlar tarqaladi, ular asosan, 
Download 0.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling