Òzmu biologiya fakulteti 2-kurs 2207-guruh talabasi Sayfullayeva madinaning Genetika fanidan tayyorlagan taqdimoti

Populyatsiyalarning son jihatdan ta'rifi

• Son jihatdan xarakteristikasiga ko'ra populatsiyalar statistik va dinamikka bo'linadi. Populyatsiyaning statistik ko'rsatkichlar xarakteristikasi hozirgi vaqtdagi ularning soni, joylashishi, zichligi va struktura tuzilishi xarakteristikasidan iborat. Dinamik ko'rsatkichlar populyatsiyada ma'lum davr oralig'idagi bo'ladigan tug'lish, o'lish va populyatsiyalarning o'sishi jarayonlarini o'z ichiga oladi.
• Soni, miqdori - alohida populyatsiyalarning soni, masalan, o'simliklar soni
• Zichligi - ma'lum maydonga yoki hajmga to'g'ri keladigan populyatsiyalarning biomassasi yoki alohida soni bo'lib, ular vaqtlar davomida o'zgarishi mumkin.

POPULYATSIYANING GENETIK STRUKTURASI.

Populyatsiyaning jinsiy strukturasi deganda turli yoshdagi guruhlarda erkak va urg’ochi individlarning son jihatdan nisbati tushuniladi. Populyatsiyada jinslar bo’yicha organizmlarning nisbati va ayniqsa ko’payotgan urg’ochi individlarning bir qismi keyinchalik ularni sonining o’sishi uchun katta ahamiyatga egadir. Populyatsiyadagi jinslarning nisbati birinchidan genetik qonuniyatlarga (jinsiy xromasomalarning qo’shilishi) bog’liq bo’lib, populyatsiyaning evolyutsiyasi uchun urg’ochi organizmlarning soni muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Masalan: odamlar populyatsiyasining potensial o’sishi o’smir va qariyalarga nisbatan 15 yoshdan 35 yoshgacha bo’lgan ayollar hisobiga to’g’ri kelar ekan. Ikkinchidan, ma’lum darajada tashqi muhit ham ta’sir etishi mumkin. Masalan, o’rmon chumolilari harorat 20 0C dan past bo’lganda faqat erkak, yuqori haroratda deyarli urg’ochi chumolilar rivojlanadi.

• Ekologik nuqtayi nazardan qaraganda populyatsiyadagi jinslar nisbatining biror tomonga siljishi ushbu populyatsiyadagi mavqeyi bilan bog’liq. Masalan, parazit chuvalchanglar va jamoa bo’lib yashovchi hashoratlar erkak jinsi faqat otalanish jarayonida ishtrok etishdan iborat bo’lgani uchun jinslar nisbati urg’ochilar tomon siljigan. Sur emizuvchilardan tuyoqlilar orasida ham shunday nisbat kuzatiladi. Monogom yirtqich sut emizuvchilar va qushlar erkak jins bolalarga va urg’ochi jinsga ozuqa tashishda ishtrok etadi. Shuning uchun ularda jinslar nisbati teng bo’ladi. Populyatsiya evolyutsiyasi uchun urg’ochi organizmlarning yoshi muhim ahamiyatga ega. Chunki, bizga ma’lumki, populyatsiya individlarining o’lishi va ularning serpushtligi so’zsiz jinsi va yoshiga bog’liq bo’ladi.