Zokirov V. Z

---

Maxsus son: “EKOLOGIYA VA EKOLOGIK TA'LIM MUAMMOLARI”
11
AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI
Jigarning Noalkagol Yog’ Xastaligi: 
Muammolari Zamonaviy Qarashlari 
 
ZOKIROV V. Z.
 
 
Buxoro davlat tibbiyot instituti
 
Annotatsiya: 
Jigar noalkagol yog’ xastaligi (JNAYX) - Umumiy surunkali jigar kasalligi, 
alkogol bilan bog’liq bo’lmagan yog’ tomchilarining patologik to’planishi bilan tavsiflanadi. JNAYX 
ko’pincha metabolik sindrom, diabet, semizlik kabi boshqa kasalliklarning tarkibiy qismi bo’lib, aholi 
orasida tarqalishiga yordam beradi. JNAYX ning dastlabki bosqichlarida o’ziga xos davolash 
samarasiz bo’lib, o’ziga xos bo’lmagan klinik belgilar tufayli kasallik rivojlanadi.
 
Kalit so’zlar:
Jigar noalkagol yog’ xastaligi, sirroz, lipidlar, semizlik. 
Muammoning dolzarbligi. Jigar noalkagol yog’ xastaligi (JNAYX) 21-asrda dunyoda gepatobiliar 
tizimga zarar yetkazishning eng keng tarqalgan shakllaridan biridir. Adabiyotlarning ma'lumotlariga 
ko’ra, JNAYXning tarqalishi 20-40% ni tashkil qiladi [1, 8, 13, 19, 28, 29]. JNAYX (jigarning yog’li 
distrofiyasi, jigarning yog’li infiltratsiyasi) - jigar yoki gepatotsitlar og’irligining 5-10% dan kam 
bo’lmagan ortiqcha yog’ning jigarda to’planishi natijasida hosil bo’lgan jigarning birinchi kasalligi 
yoki sindromi. 5% dan ortiq lipidlarga ega bo’lishi kerak. Ko’pincha JNAYX quyidagi yosh 
guruhlarida aniqlangan: 50-59 yosh (31,1%), 40-49 yosh (23,6%), 60-69 yosh (18,1%). JNAYX 
populyatsiyasida eng ko’p uchraydigan xavf omillari dislipidemiya (Fredriksenning 2 turi) - 75,9% 
bemorlarda, arterial gipertenziya -69,9% va giperkolesterolemiya - 68,8% [1,13]. 
Jigarning alkogolsiz yog’li kasalligi spirtli ichimliklarni iste'mol qilish bilan bog’liq emas, jigar 
hujayralarida yog’ to’planishi bilan tavsiflangan va oshqozon-ichak trakti kasalliklarida muhim rol 
o’ynaydigan surunkali kasallik [2, 11]. 
Shunday qilib, JNAYX turi mustaqil kasallik sifatida semizlik, 2-toifa qandli diabet va dislipidemiya 
bilan qo’shilishi mumkin va bir nechta mualliflarning fikriga ko’ra, jigarning ikkilamchi funktsional 
buzilishlari, masalan, dislipidemiya bilan, ular JNAYX shaklida namoyon bo’lishi mumkin. JNAYX 
ning dastlabki bosqichlarida o’ziga xos davolashning samarasizligi va o’ziga xos bo’lmagan klinik 
belgilar tufayli kasallikning progressiv rivojlanishi bilan tavsiflanadi [2, 21, 22]. 
JNAYX - jigarning progressiv, surunkali multifaktorial steatozi - (jigarda yog’ to’planishi, 
gepatotsitlarning yog’li distrofiyasi), steatogepatit - gepatotsitlarda nekroz o’chog’i atrofida 
yallig’lanish infiltratining shakllanishi, alkogolsiz fibroz-sirroz: jigar va arxitektoniklarning yo’q 
qilinishi. so’nggi 10 yil davomida mahalliy va xorijiy gepatologlarning asosiy diqqat markazida 
bo’lgan biriktiruvchi to’qimalarning o’sishi bilan murakkablashgan kasallik [2,13,27]. Kasallik davriy 
bo’lsa, 12-40% bemorlarda 8-13 yildan keyin alkogolsiz steatogepatitga o’tishi mumkin, shundan 15% 
bemorlarda jigar sirrozi va jigar yetishmovchiligi bo’lishi mumkin. 
10 yildan keyin jigar sirrozi bemorlarning 7 foizida gepatotsellyulyar karsinomaga aylanishi mumkin. 
JNAYX - so’nggi 10 yildagi faktlar kasallikning o’sishini tasdiqlaydi [24, 31, 33]. JNAYX G’arbiy