Zoologiya fanidan savollar: Zoologiya fanini tekshiradigan ob’ektlari


Download 255.47 Kb.
bet5/24
Sana18.06.2023
Hajmi255.47 Kb.
#1597174
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24
Bog'liq
Zoologiya fanidan savollar

6. Zoologiyaning rivojlanish tarixi.
Zoologiya qadimgi fanlardan bo‘lib, bu fanga eramizdan ilgarigi 384-322 yillarda yashagan gretsiyalik olim, faylasuf Aristotel (Arastu) asos solgan. Arastu o‘sha zamonda fanga ma’lum bo‘lgan 454 xil (tur) hayvonlarni tuzilishi hayoti va tarqalishini sistema asosida bayon qilib bergan. Arastu asarlaridagi hayvonot dunyosi sistemasi ko‘p jihatdan hozirgi sistemaga yaqin bo‘lib, unda hayvonlar; qonlilar (umurtqalilar) va qonsizlar (umurtqasizlar) degan katta guruhlarga, bular esa o‘z navbatida yana sakkizta kichik guruhlarga: tirik tug‘uvchi to‘rt oyoqlilar (sut emizuvchilar), tuxum quyuvchi ikki oyoqlilar (qushlar), tuxum quyuvchi to‘rt oyoqlilar (sudralib yuruvchilar) oyoqsiz tuxum quyuvchi jabralilar (baliqlar) hashoratlar, qisqichbaqasimonlar kabilarga ajratgan. Arastuning zoologiyaga oid asarlari o‘zining to‘la va mazmunligi bilan, hatto XVIII asrda yozilgan asarlardan ham ajralib turadi.
Uyg‘onish davrlarigacha jumladan o‘rta asr davrlarida ham zoologiyaning rivojlanishida deyarli siljish bo‘lmadi. Barcha to‘plangan ma’lumotlar sistemaga solinib hikoya tarzida berilar edi. Bu paytda kelib Arastu sistematikasi unitilib ketgan edi. Jumladan nemis olimi K. Gesnerning besh tomli “Zoologiya qomusi” (XVIIasr) shu tarzda yozilgan bo‘lib hayvonot dunyosi alifbo tarzida ko‘rsatilgan edi.
Zoologiya fanining qaytadan rivojlanishi 1735 yildan, ya’ni mashhur shved olimi K.Linneyning “Tabiat sistematikasi” nomli kitobining maydonga kelishi bilan boshlandiki, bu kitobda ma’lum bo‘lgan hayvonlarning ancha qo‘lay bo‘lgan sun’iy sistematika asosida o‘rganish metodlari ifodalangan edi.
XVIII va XIX asr boshlarida hayvonot dunyosining xilma-xilligi va tuzilishini har tomonlama o‘rganish va zoologik sistemani rivojlantirishga Spalantsani, Byuffon, Sent-Iler, J.B. Lamark, J. Kyuve kabi G‘arbiy Yevropa olimlari va shuningdek Lomonosov, Pallas, Volf, K. Ber va F. Rule kabi olimlar katta hissa qo‘shdilar.
Hozirgi zamon biologiya faniga asos solgan CH.Darvin (1859 й.) evolyutsion ta’limotining vujudga kelishi ilmiy materialistik zoologiya fanining rivojlanishiga sabab bo‘ldi. Chunki bu ta’limot “hayvon va o‘simliklarning turlarini bir-birlari bilan bog‘lanmagan holda yakka-yakka xudo tomonidan yaratilganligi haqidagi dunyo-qarashlarga qattiq zarba berdi va biologiyani to‘liq ilmiy asosga qo‘ydi”.XIX asrning ikkinchi yarmi ilmiy materialistik zoologiyaning rivojlanish davri bo‘ldi.
Darvin evolyutsion nazariyasi asosida zoologiyaning taraqqiy etishi va rivojlana borishida A. Uolles, T. Geksli, F. Myuller, E. Gekkel kabi G‘arbiy Yevropa olimlari bilan bir qatorda mashhur rus olimlari A. O. Kovalevskiy ва V.O.Kovalevskiy, I.I Mechnikov, Bogdanov, SHevyakov, Zavarzin, Xolodkovskiy, Knipovich, Zernov, Pavlovskiy, Skryabin ва бошқалар katta xizmat ko‘rsatdi.

Download 255.47 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling