[-]

Guruh	F.I.O	Ball
631-18	Qodorov Islomjon

Amaliy mashg’ulot №1.

Kompyuter tuzilmasini tashkillash.

Zamonaviy axborotni qayta ishlashni kompyuter kabi qurilmasiz tasavvur etib bo'lmaydi. Buni ikkita komponentning kombinatsiyasi sifatida ko'rib chiqish kerak:

• 
  apparat qismi ((hardware););
  
• 
  dasturiy ta'minot qismi (software, soft).
  

Kompyuter arxitekturasi

Kompyuter arxitekturasi- uning tuzilishi va asosiy elementlari - mantiqiy tugunlarning o'zaro ta'sir printsiplari bo'lib, ular orasida asosiylari protsessor, ichki xotira (asosiy va operatsion), tashqi xotira va axborotni kiritish-chiqarish qurilmalari (periferik) hisoblanadi (1-rasm).

Kompyuter arxitekturasi tuzilishining modeli

Fon Neyman printsiplari

EHMlar arxitekturasi asosidagi printsiplar 1945 yilda Jonon fon Neyman tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, u Charlz Bebbijning g'oyalarini ishlab chiqdi, u kompyuter ishini qurilmalar to'plamining ishi sifatida namoyish etdi: ishlov berish, boshqarish, xotira, kirish-chiqarish.

Fon Neyman printsiplari.

1. 
   Xotiraning bir xilligi printsipi. Buyruqlar ustida ham xuddi ma'lumotlar kabi bir xil amallarni bajarish mumkin.
   
2. 
   Xotiraning adreslanganligi printsipi. Asosiy xotira tizimli ravishda raqamlangan yacheykalardan iborat; har qanday yacheykalardan istalgan vaqtda protsessor foydalanish imkoniga ega. Demak, xotira maydonlariga nomlarni berish orqali, ularda saqlangan qiymatlarga keyinchalik murojat qilish yoki berilgan nomlar yordamida dasturni bajarish paytida o'zgartirish mumkin.
   
3. 
   Dasturni ketma-ket boshqarish printsipi. Dastur protsessor tomonidan avtomatik ravishda ma'lum bir ketma-ketlikda bajariladigan buyruqlar to'plamidan iborat.
   
4. 
   Arxitektura qat'iyligi printsipi. Topologiya, arxitektura, buyruqlar ro'yxati ishlashi paytida o'zgarmaslik.
   

Kompyuterning tashqi arxitekturasi:

• 
  Sistemali blok - shaxsiy kompyuterning ichki qismlarini tashqi ta'sirlardan va mexanik shikastlanishlardan himoya qiladigan, tizim bloki ichidagi kerakli harorat rejimini saqlaydigan, ichki komponentlar tomonidan hosil bo'lgan elektromagnit nurlanishni himoya qiladigan funktsional element.
  
• 
  Monitor, displey - barcha turdagi ma'lumotlarni visual ravishda ko’rsatib beradi.
  
• 
  Klaviatura - foydalanuvchidan kompyuterga ma'lumot kiritish uchun asosiy qurilmalardan biri.
  
• 
  "sichqoncha" manipulyatori - kompyuter bilan foydalanuvchi interfeysini ta'minlovchi ko'rsatuvchi kirish qurilmalaridan biri.
  
• 
  Printer - raqamli ma'lumotni qattiq qog'ozga, odatda qog'ozga bosib chiqarishga mo'ljallangan qurilma.
  
• 
  Skaner - ob'ektni (odatda rasm, matn) tahlil qiladigan, ob'ekt tasvirining raqamli nusxasini yaratadigan qurilma.
  
• 
  Akustika - tovushni chiqarish uchun moslama.
  

Kompyuterning ichki arxitekturasi:

• 
  Chipset - bir qator funktsiyalarni bajarish uchun birgalikda ishlashga mo'ljallangan mikrosxemalar to'plami.
  
• 
  Ona plata - bu shaxsiy kompyuterning asosiy komponentlari (markaziy protsessor, operativ xotiraning boshqaruvchisi va operativ xotiraning o'zi, yuklash uchun ROM, asosiy kirish-chiqarish interfeyslari kontrollerlari) o'rnatilgan ko'p qavatli murakkab elektron platalar.
  
• 
  Tezkor xotira - protsessor bitta operatsiya uchun murojaat qilishi mumkin bo'lgan kompyuter xotirasi tizimining bir qismi bo'lgan xotira.
  
• 
  Markaziy protsessor - mashina ko'rsatmalarining bajaruvchisi, kompyuterning dasturiy qismining bir qismi yoki dasturlar bilan belgilangan operatsiyalarni bajarishga mas'ul bo'lgan dasturlashtiriladigan mantiqiy tekshirgich.
  
• 
  Videokarta - kompyuter xotirasidagi tasvirni monitor uchun video signalga aylantiruvchi moslama.
  
• 
  Ovoz kartasi - bu sizning kompyuteringizda ovoz bilan ishlashga imkon beruvchi karta.
  
• 
  Qattiq disk yoki qattiq disk (Disk Drive, HDD, HMDD) - bu magnitli yozish tamoyiliga asoslangan ma'lumotlarni saqlash qurilmasi. Bu aksariyat kompyuterlar uchun asosiy saqlash qurilmasi.
  
• 
  Tarmoq kartasi, tarmoq adapteri - kompyuterning tarmoqdagi boshqa qurilmalar bilan aloqa qilishiga imkon beruvchi periferiya qurilmasi.
  
• 
  Modem - aloqa tizimlarida ishlatiladigan modulyatsiya va demodulyatsiya funktsiyalarini bajaradigan uskuna.
  
• 
  Kompyuter quvvat manbai - kompyuter bloklarini elektr energiyasi bilan ta'minlash uchun mo'ljallangan quvvat manbai.
  
• 
  Diskovod - raqamli tashuvchida disk shaklida ma'lumotlarni o'qish / yozish imkonini beradigan elektromexanik moslama.
  
• 
  Kompyuterni sovutish tizimi - kompyuterdagi issiqlikni (asosan sovutishni) bartaraf etish uchun vositalar to'plami.
  

Savollar:

1. 
   Kompyuter arxitekturasi nima va uning asosiy tuzlmasi qanday?
   
2. 
   Jon Neyman prinsiplari haqida ma’lumot bering.
   
3. 
   Garvard arxitekturasi qanday? Klassik arxitektura bilan farqi nimada?
   
4. 
   Kompyuter ishlashi uchun minimal qurilmalarni sanab o’ting (mavzuda keltirilgan qurilmalardan tanlang)
   

Javoblar:

1. 
   Kompyuter arxitekturasi- uning tuzilishi va asosiy elementlari - mantiqiy tugunlarning o'zaro ta'sir printsiplari bo'lib, ular orasida asosiylari protsessor, ichki xotira (asosiy va operatsion), tashqi xotira va axborotni kiritish-chiqarish qurilmalari (periferik) hisoblanadi.
   
2. 
   Fon Neyman printsiplari.
   

1. 
   Xotiraning bir xilligi printsipi. Buyruqlar ustida ham xuddi ma'lumotlar kabi bir xil amallarni bajarish mumkin.
   
2. 
   Xotiraning adreslanganligi printsipi. Asosiy xotira tizimli ravishda raqamlangan yacheykalardan iborat; har qanday yacheykalardan istalgan vaqtda protsessor foydalanish imkoniga ega. Demak, xotira maydonlariga nomlarni berish orqali, ularda saqlangan qiymatlarga keyinchalik murojat qilish yoki berilgan nomlar yordamida dasturni bajarish paytida o'zgartirish mumkin.
   
3. 
   Dasturni ketma-ket boshqarish printsipi. Dastur protsessor tomonidan avtomatik ravishda ma'lum bir ketma-ketlikda bajariladigan buyruqlar to'plamidan iborat.
   
4. 
   Arxitektura qat'iyligi printsipi. Topologiya, arxitektura, buyruqlar ro'yxati ishlashi paytida o'zgarmaslik.\
   

3. 
   
   
4. 
   Kompyuter ishlashi uchun minimal qurilmalar bu chipset,video karta, kompyuter ichki qurilmalari, usb portlar va boshqalar.
   

Xulosa:

Men ushbu amaliy mashg’ulotni bajarish jarayonida Kompyuter tuzulmalari haqida ko’plab ma’lumotlarga ega bo’ldim va qanday prinsolari borligini bilib oldim.