" Iqtisodiyot nazariyasi" fani b o ‘yicha tayyorlangan m azkur darslikni yozishda kadrlar tayyoilash Milliy dasturi va oliy o ’quv yurtlarida bakalavrlar tayyorlash davlat andozasining talablaii hisobga olingan

“ Iqtisodiyot nazariyasi” fani b o ‘yicha tayyorlangan m azkur darslikni yozishda kadrlar tayyoilash Milliy dasturi va oliy o ’quv yurtlarida bakalavrlar tayyorlash davlat andozasining talablaii hisobga olingan. Undagi liar bir m av/uni yoritishda Respublika Prezidcnli I.Karimov asiirlaiidan, Rcspublika qonunlari va boshqa m c ’yoriy hujjalliudiui kcng foydalimilgan. Tegishli m avzular bo'yicha keyingi yillarda mamlakatim izda va xorijda nashr ctilgan darslik va o'quv q o ‘llariir.alianing qisqacha sharhi berilgan, ulardagi ba’zi bir m unczarali jihatiar tanqidiy ravishda o'rganilib, mualliflaming shaxsiy yondashuvlari bayon etilgan. D arslik n i tay y o rlash d a iqtisodiy bilim larni talab alarg a y etk azish n in g zam o n av iy p ed agogik va inform atsion tex n o logiyalari q o lla n ilg a n . X u susan, ilgarigi darslik va o ‘quv q o lla n m a la rd a u ch ram ag an yangi usul - iq tiso d iy h o d isa va jaray o n larn i o ‘rgan ish d a ikki to m onlam a y ondaslniv va sintez qilish usiili sam arali q o lla n ilg a n . D arslik b ir-b iri bilan m antiqan bogM angan to ‘rt q ism d an iborat b o ‘lib, ularda iqtiso d iy o tn in g um um iy asoslari, b o zo r iqtisodiyoti. m ak ro iq tiso d iy o t va ja h o n x o 'jalig ig a oid m av zu lar o ‘rin o lgan. A y n iqsa, hozirgi zam on rivojlangan b ozor iq tiso d iy o tin in g q o n u n -q o id alarig a, m oliya, k redit, b an k va pul tizim ining roliga kalta e ’tib o r b crilg an . D arslik b arch a y o ‘nalislidagi b ak alav rlar uclnin m o ‘ljallangan. A/as W mu/iamr: M. Mirkomilov Tagrizchi/ar: i.f.d. A/frzavev / Q., f.fd. Kj/tobov /4. К, /./с/ ffamtvyer O. //., f.f.d. ЛЬн/gosfmov X. P, /././?. ffos/i/mov P Z. © «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2005. KIRISh 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezident I .A. Karimov boshchiligida davlatimiz tomonidan ishlab chiqilgan o'zining mustaqil taraqqiyot yo'liga asoslangan holda to'la ishonch bilan bosqichma-bosqich bozor iqtisodiyotiga o’tib bormoqda. Prezidentimiz I.A. Karimov aytganlaridek, «Siyosiy mustaqillik — rivojlangan, o'zaro mutanosib, tolaqonli iqtisodiyot bilan mustahkamlanmas ekan, u bor-yo'g'i qumq, balandparvoz gaplar, soxta obro' orttirish vositasiga aylanib qolaveradi».1 Mustaqillik yillari davomida milliy xo‘jaligimiz iqtisodiy jihatdan mustahkamlanib, oldingi sotsialistik tizimdan meros bo‘lib qolgan bir tomonlamalik va inqiroz holatidan chiqarildi hamda Prezidentimiz aytganlaridek, «Awalambor, iqtisodiyotning barqaror o'sishi ta’minlandi, makroiqtisodiy va moliyaviy barqarorlik mustahkamlandi, iqtisodiyot va uning ayrim sohalaridagi mutanosiblik kuchaydi»2. Ushbu davrda bozor mexanizmining tarkibiy qismlari qaror topdi va uning infratuzilmalari vujudga keltirilib, rivojlantirildi. Hozirgi kunda esa, iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, iqtisodiyotni har taraflama erkinlashtirish anialga oshirilmoqda. Eng muhimi, shu davr ichida milliy istiqlol g‘oyasi va mafkurasi shakllanib, kishilarimiz ongiga singib bormoqda. Mamlakatimiz Prezidenti I .A. Karimov aytganlaridek, «Istiqlol mafkurasi ko‘p millatli 0 ‘zbekiston xalqining ezgu g‘oya — ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish 1 I.A.Karimov. Jam iyatda tadbirkorlik ruhini qaror toptirisli — taraqqiyot garovi. 2001 yil 17 iyulda Vazirlar Mahkamasining majlisida so‘zlagan nutqi. «X«lq so‘zi*> gazctasi, 2001 yil 18 iyul. 2 l.A. Karimov. Bi/ning bosh maqsadimiz - jamiyatni dcmokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh clishdir. Т.: « 0 ‘zbekiston», 2005, 68- bel. yoMidagi asriy orzu intilishlari, hayotiy ideallarini o‘zida aks ettiradi». Qolaversa, ushbu davr mobaynida bozor munosabatlari hayotimizga, xo‘jalik faoliyatimizga chuqur kirib bormoqda va uning yangi-yangi qirralari namoyon bo'lib, ko'z o'ngimizda oydinlashmoqda, kishilarda bozor ko‘nikmalari, mulk egasi sifatidagi hissiyotlar yuzaga kelmoqda. Bu erishgan yutuqlarimiz natijasida shakllanib, rivojlanib kelayotgan milliy iqtisodiyotimiz ushbu asrda biz yashayotgan umumiy uyimiz, ya’ni yangilanayotgan vatanimizning hayotiy asosini, uning kelgusidagi taraqqiyot manbaini tashkil etadi. Bunday yangilanish jarayonida biz uchun ilgari uncha tanish boMmagan qonun-qoidalar, tushunchalar, xo'jalik yuritish mexanizmlari, usullari, tamoyillari kirib kelmoqda. Mulkdorlar, tadbirkorlar, sohibkorlar, tijoratchilar, aksionerlar, bankirlar, birja egalari va xodimlari, menejerlar, brokerlar va boshqa bozor iqtisodiyoti amaliyotchilaridan iborat yangi ijtimoiy guruh va qatlamlar shakllanmoqda. Lekin Prezidentimiz asarlaridan, ayniqsa, Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Senatining qo‘shma majlisida qilgan ma’ruzalaridan bizga shu narsa ma’lum bo'lib turibdiki, erishilgan yutuqlar bilan bir qatorda bugungi kunda o‘z yechimini topmagan muammolar, hal qilinishi lozim bo‘lgan vazifalar ham mavjud. Ko‘pgina korxonalarning zarar ko‘rib ishlayotganligi, ularning moliyaviy ahvoli qiyinlashib, bankrotga uchravotganligi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlarning, mulkdorlar sinfining sekin shakllanayotganligi, iqtisodiyotda ular ulushining kamligi, qishloqda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish, fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish qiyinchiliklari, tovar, xizmat va kapital eksportining sekin o'sayot^anligi va boshqalar shular jumlasidandir. Agar oldimizda «Milliy boylikning ko'payishini, respublikaning mustaqilligini, odamlarning munosib turmush va ish sharoitlarini ta’minlaydigan qudratli, barqaror va jo'shqin rivojlanib boruvchi iqtisodiyotni barpo etish»3 kabi 3 I.A.Karimov. 0 ‘zbekiston buyuk kelajak sari. Т.: « 0 ‘zbckiston», 1999, 17-bct. buyuk vazifa turganligini, bunday iqtisodiyot —Prezidentimiz ta’biri bilan aytganda, strategik maqsadimiz bo‘lgan huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatni Ьафо qilishning asosi4 ekanligini e’tiborga olsak, iqtisodiy muammolarimiz naqadar ko‘pligi va murakkabligi yanada ayon bo‘ladi. Ana shu va boshqa muhim iqtisodiy masalalarni tezroq hal qilish, ularning yechimini izlab topish, milliy istiqlol mafkurasining mazmunini va xususiyatlarini tushunish ko'p jihatdan kishilarning iqtisodiyot sirlarini, ayniqsa, bozor va bozor iqtisodiyoti munosabatlarining mazmunini, ularning talablari va xususiyatlarini, qonun-qoidalarini, amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning, uni chuqurlashtirishning, iqtisodiyotni erkinlashtirishning maqsadi va mohiyatini chuqurroq bilishlariga bog'liqdir. Iqtisodiyot nazariyasi fani iqtisodiyot tushunchalarini, uning qonunqoidalarini, tejamli xo'jalik yuritish sirlarini, turli kishilar va xo‘jaliklaming bir-birlari bilan manfaatli iqtisodiy aloqada bo‘lib, unumli mehnat qilish yoMlarini va shakllarini o‘rgatadi. Iqtisodiyot nazariyasi fani mamlakatimizda yashayotgan hamma kishilarning daromadlari, ularning turmush darajasi faqat milliy iqtisodiyot taraqqiyotiga bogliqligini, shu yurtda mehnat qilayotgan kishilarning ijodiy mehnati bilan vujudga kelgan milliy mahsulotning ko'payishi, uning to‘g‘ri taqsimlanishi va foydalanilishi, milliy pul barqarorligi bilan bog'liqligini ham o‘rgatadi hamda milliy istiqlol mafkurasining odamlar ongida shakllanishiga, ularning intellektual kamolotga erishuvida muhim rol o‘ynaydi.