0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. Bozorova, N. Kamolov
Download 30.16 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- I B O ‘LIM TOLQINLAR OPTIKASI I bob YORUG‘LIK TABIATIGA BOLGAN DUNYOQARASHLAR II bob YORUG‘LIK
- QUTBLANISHI I bob. YORUGLIK TABIATIGA BO‘LGAN DUNYOQARASHLAR
- 1. YorugMikning to‘g‘ri chiziq boylab tarqalish qonuni.
- 2. YorugMik tarqalishining mustaqillik qonuni.
- 3.YorugMikning qaytish qonuni.
- Har qanday muhitning vakuumga nisbatan sindirish ко rsatkichi absolyut sindirish korsatkichi deyiladi. Agar vakuumda yoruglik
- R a sm d a n , AC = BC AD , . cAt oAt
- (A = \Q5sm)
- O £2 .2 «2 о о о O’ g w ea с C O ea
0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI S.BOZOROVA, N.KAMOLOV F IZ IK A ( O p t i k a . A t o m v a y a d r o f i z i k a s i ) 0 ‘zbekiston R espublikasi O liy va o ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi texnika oliy o ‘quv yurtlari bakalavriat t a ’limi yo'nalishining «K onchilik ishlari», «M etallurgiya» ixtisosligi talabalari uchun darslik sifatida tavsiya etgan B o zo ro v a S. J ., K am olov N. K . Fizika (O ptika. A tom va yadro fizikasi). «A loqachi», 2007-y., 272 bet. U shbu darslik um um iy fizika kursining «Optika, atom va yadro fizikasi» qism ini o ‘z ichiga olib, «ToMqinlar optikasi», «YorugM ikning kvant tabiati», «A tom fizikasi», «Atom yadrosi» boMimlaridan tashkil topgan. BoMimlar so ‘ngida test va tayanch iboralarga asoslangan nazorat savollari ham berilgan boMib, fizik qonuniyatlarning k o ‘rgazm ali tasvirlanganligi talabalarga qulaylik tu g 'd irad i. D arslikning m aqsadi talabalam ing nazariy bilim larini am aliyotda tajriba bilan um um lashtirishga qaratilgan b o ‘lib, fizik qonuniyatlardan ongli ravishda foydalanib, kelgusida fizikaga asoslangan ixtisoslik fanlarini chuqur va puxta o ‘rganishga asos yaratishdir. T a q r iz c h ila r: fizika-m atem atika fanlari doktori, prof. M .S.B axodirxonov va fizika-m atem atika fanlari doktori, prof.P.X .M U SA Y E V U shbu darslik m am lakatim iz tarixida ulkan voqea boMgan T a ’lim to ‘g ‘risidagi qonun va K adrlar tayyorlash M illiy dasturini hayotga tatbiq etish natijasida vujudga kelgan boMib, O liy va o ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi tom onidan tasdiqlangan o ‘quv dasturi asosida yozilgan. Kadrlar tayyorlash m illiy dasturida barcha xil va turdagi ta ’lim m uassasalarida yuqori m alakali m utaxassislar tayyorlash uchun uzluksiz fan, ta ’lim va ishlab chiqarish salohiyatidan sam arali foydalanishga alohida u rg ‘u berilib, m utaxassislarga boMgan um um davlat v a m intaqaviy talablar istiqbolini aniqlash m asalalariga alohida e ’tibor qaratilgan. Yuqori m alakali kadrlar tizim ini shakllantirishda, a w a lla ri faqat fundam ental fan sifatida qaralib kelingan tabiiy fanlar, bugungi kunga kelib ixtisoslik fanlarini chuqur o'rganish uchun asosiy b o ‘g ‘inning bir o ‘z a g i'sifa tid a tan olinm oqda. Texnikaning yuksak ravnaqlar bilan rivojlanishi natijasida tadqiqotlam ing fizik usullarini geologiya, m ineralogiya va m etallurgiya kabi fan sohalariga tatbiq etilishi fizikani asosiy fanlardan biriga aylantirdi. Fizika sanoatni yangi asboblar bilan boyitdi, ishlab. chiqarishda m ehnat unum dorligi sa!inog‘ini oshirishga qodir boMgan yangi usullam ing yaratilishiga asos boMdi. Ishlab chiqarishning jad al rivojlanishida o 'z in in g muhim hissasini qo'shgan avtom atlashtirish, kom pleks m exanizatsiyalash kabi muhim sohalar fizik hodisa va qonuniyatlarga asoslanadi. Yangi texnologik jarayonlarni ishlab chiqarish, m avjud texnologiyalam i yanada takom illashtirish kabi vazifalar ushbu jaray o n lam in g fizik asoslarini puxta bilishni talab qiladi. O ptika fizikaning m uhim qism laridan biri hisoblanib, yorugMik bilan bogMiq hodisalar qonunlarini o ‘rganadi. X IX asr oxiri - XX asr boshlarida optika klassik fizika doirasida turib tushuntirib boMmaydigan (absolyut qora jism nurlanishi, yorugMik va m ikrozarrachalar oqim ining dualistik (ikki yoqlam a) tabiati, elektron difraksiyasi, atom spektral seriyalar qonunlari kabi) qator tajriba m a ’lum otlam i to ‘pladi. Ana shu hodisalar o 'rtasid ag i b o g'lanishlam i topishga va ularni yagona nuqtai nazardan tushuntira oladigan dunyoqarashni yaratishga boMgan urinishlar kvant optikasining vujudga kelishiga sabab boMdi. K vant optikasi qonunlari hozirgi zam on m odda tuzilishining fundam ental asoslarini tashkil etadi. Bu taMimot uzoq yillardan beri m uam m o boMib kelgan atom va atom yadrolari tuzilishining kim yoviy tabiati, elem entar zarrachalar xususiyatini, qolaversa ju d a k o 'p sondagi optik elektrom agnitik va boshqa fizik hodisalarni to 'g 'r i tushu ntira oldi. U bir q ator m akroskopik hodisalarni, jum ladan , gazlar va qattiq jism la r issiqlik sigMmi ham da qattiq jism (m etall, yarim o 'tk azg ich , dielektrik)Iar tuzilishini tushunib yetishga imkon berdi. Ferrom agnetizm , o 'tao quvchan lik va o 't a o 'tk az u v ch an lik hodisalari faqat kvant optikasi yordam idagina o 'z la rin in g to 'g 'r i talqinini topdi. A strofizikaning «oq m ittilar», neytron yulduzlar, «qora tuynuklar» kabi obyektlam ing tabiati yulduzlar va quyosh b a g 'rid a kechadigan term oyadroviy sintez reaktsiyalari m exanizm ini kvant nazariyasi tom onidan m untazam ketm a-ketlikda ochib berdi. H ozirgi zam on fan va texnikasining rivojlanishida keskin burilish yasagan kvant elektronikasi va optoelektronikaning fundam ental asoslarini kvant m exanikasi (optika) tashkil etadi. A srim izda ro 'y berayotgan qator buyuk texnik progresslar kvant nazariyasi bilan b og'liqdir. Y adro reaktorlari, qudratli tezlatkichlar va zam onaviy m ikroelektronika qurilm alarining ishlash prinsiplari asosida kvant nazariyasi qonunlari yotadi. Juda sezgir v a aniq oMchov asboblari ham da avtom atik ishlovchi qurilm alam i ishlab chiq arishda qo 'llan ilish i fizik tadqiqotlam ing aham iyati nihoyatda m uhim ligini ko'rsatadi. Y er sharoitida boshqariladigan term oyadroviy reaktsiyalam i am alga oshirish, ajoyib xususiyatli m agnetik, segnotoelektrik, o 'ta o 'tk a z g ic h m oddalam i topish va ular asosida ishlab chiq arishda qoM laniluvchi eng yangi asbob va qurilm alam i yaratish kvant nazariyasiga, shuningdek, optikaga tayanib ish yuritishni taqozo etadi. Shunday qilib, kvant fizikasi m oddiy dunyoning tuzilishi to ‘g ‘risidagi tasaw u rlarim izn i o 'z g artirib qolm asdan, balki inson tum iusli tarziga kuchli ta ’sir o 'tkazayotgan asosiy fanlardan biriga aylanib borm oqda. Ana shunday fanlam i m ukam m al o 'rg an ish esa ishlab chiqarishni yuqori m alakali m utaxassislar bilan ta ’m inlashda katta aham iyat kasb etib, texnologik jara y o n lar m ohiyatini fizik qonun va hodisalar asosida chuqur tushunishga im koniyat yaratadi. I B O ‘LIM TO'LQINLAR OPTIKASI I bob YORUG‘LIK TABIATIGA BO'LGAN DUNYOQARASHLAR II bob YORUG‘LIK INTERFERENSIYASI 1П bob YORUG‘LIK DIFRAKSIYASI IV bob YORUG‘LIK DISPERSIYASI V bob YORUG'LIKNING QUTBLANISHI I bob. YORUG'LIK TABIATIGA BO‘LGAN DUNYOQARASHLAR 1.1. YorugMikning qaytish va sinish qonunlari O ptika - yorugMik va u bilan bogMiq hodisalar qonunlari haqidagi fan. Q adim da yorugMik hodisalarining b a ’zi qonun (yorugMik tarqalishining m ustaqilligi, yorugMikning b ir jinsli m uhitda to ‘g ‘ri chiziq bo‘yIab tarqalishi, yorugM ikning qaytish va sinish)lari tajribada aniqlangan. 1. YorugMikning to‘g‘ri chiziq bo'ylab tarqalish qonuni. Bir jin sli m uhitda yorugMik to 'g 'r i chiziq b o ‘ylab tarqaladi. Bu qonun E vklid (bizning eram izdan 300-yiI ilgari) yozgan deb hisoblangan optikaga oid asarda uchraydi, lekin bu qonun undan ancha ilgari m a’lum boMgan va qoMlanilib kelgan boMsa kerak. N uqtaviy yorugMik m anbalari hosil qiladigan keskin soyalar ustida o 'tk azilg an kuzatishlar yoki kichik teshiklar yordam ida olingan tasvirlar bu qonunning tajribada tasdiqlanishidir. 2. YorugMik tarqalishining mustaqillik qonuni. YorugMik oqim ini diafragm alar yordam ida ayrim yorugMik dastalariga ajratish mum kin. Bu ajratilgan yorugMik dastalarining ta ’siri mustaqil boMar ekan, ayrim bir dasta hosil qiladigan tasvir, boshqa dastalam ing ayni vaqtdagi ta ’siriga bogMiq emas. Masalan, fotoapparat obyektiviga keng landshaftdan yorugMik tushayotgan boMsa, u holda yorugMik dastalarining bir qism ini to'sganim izda, boshqa dastalam ing beradigan tasviri o'zgarm aydi. 3.YorugMikning qaytish qonuni. T ushayotgan nur, qaytaruvchi sirtga o 'tk az ilg a n norm al va qaytgan nur bir tekislikda yotadi (1.1 - rasm ), bunda nur bilan norm al orasidagi burchak o ‘zaro teng boMadi: i tushish burchagi, i1 qaytish burchagiga teng. i = —t YorugMikning qaytarish ko ‘rsatkichi m inerallam ing xususiyatlari haqida m uhim m a’lum otlar beradi. Sindirish k o ‘rsatkichi m a’lum boMgan holda k o ‘pgina mineral lar uchun nurning qaytish ko ‘rsatkichi (R) ni Frenel formulasi bilan hisoblash mum kin: B a’zi to g ' jin slari v a m inerallari uchun sindirish k o ‘rsatkichi, qaytarish k o ‘rsatkichining funksiyasi boMib, u um um iy holda 1.2 - rasm da ko'rsatilg an rasm dagi egri chiziq n = l d a m inim um ga ega. 1. Sindirish ko'rsatk ich i n = l,3 " M ,9 boMgan m in erallar shishadek yaltirash xususiyatiga ega boMadilar (m uz - n = l,3 0 9 , k rio lit-n = 1 ,3 4 ^ 1,36, fly u o rit-n = l,4 3 k v a rs-n = 1,544, k o ru n d - n = l,7 7 , yoqut-^i= l,84). 2. Sindirish k o ‘rsatkichi n=l,9'="2,6 oraliqda boMgan m inerallar olm osdek tovlanadi. Sirkon (n = l ,92 ~=~ 1,960), kassiteriot (n= 1,99 ■=■ 2,09), olm os (n=2,40 ■=■ 2,46), rutil (n=2,62). 3. Sindirish ko ‘rsatkichi n=2,6"="3,0 boMgan jin sla r sh affo f m inerallardek yaltiraydi. A labandin (n=2,70), kuprit (n=2,85), kinovar (n=2,91), gem atit (n=3,01). 4. Sindirish k o ‘rsatkichi uchdan oshsa, bunday jin sla r m etalldek yaltiraydi. U larga peronzit, m olibdenit, antim onit, galenit, pirlit, vism utlar kiradi. G rafikda m inim um dan chapda qaytarish qobiliyatini k o ‘rsatuvchi egri chiziq birdan yuqori k o ‘tariladi. Bu sohaga sindirish k o'rsatk ich i birdan kichik bulgan b a ’zi s o f m etallar: kum ush (n=0,18), oltin (n=0,36), m is (n=0,64) va hokazolar to ‘g‘ri keladi. Y er yuzida k o 'p tarqalgan m inerallar n = l,5 " M ,7 oraliqda boMgan m oddalardir. YorugMik tabiatiga nisbatan dunyoqarash turli davr olim lari tom onidan turlicha talqin qilinib kelingan. N yuton (1672-y.) yorugMikni saqlanish qonunlariga bo'ysunadigan substansiya korpuskulalar oqim idir deb hisoblab, yorugMikning em pirik qonunlarini tushuntirdi. YorugMikning qaytishi sharchalam ing elastik urilishiga qiyoslansa. uning sinishini esa sindiruvchi m uhit - m olekulalarning korpuskulalam i tortishi tufayli tezligini o 'zg artirishi natijasi deb qaralgan. N u r tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati, ikkala m uhit uchun o 'z g arm as kattalik b o 'lib , nisbiy sindirish ko'rsatk ich i deb yuritiladi. I 1.3-rasm . s in a r A. A B.B u , „ n 7, = --------= —— : — = — (1.1) 21 s in p OA OB ц Bu yerda = OA, m os holda birinchi v a ikkinchi m uhitda yorugM ikning tarqalish tezligi. N isbiy sindirish k o 'rsa tk ic h i yorugM ikning ikkinchi m uhitdagi tarqalish tezligining birinchi m uhitdagi tarqalish tezligiga nisbatan o'zg arish in i bildiradi. Har qanday muhitning vakuumga nisbatan sindirish ко 'rsatkichi absolyut sindirish ko'rsatkichi deyiladi. Agar vakuumda yorug'lik tarqalish tezligini s-deb belgilasak, (ц = с) : n = - (1.2) с T ajribalar ko ‘rsatishicha, har qanday m oddalar uchun n birdan katta, dem ak, yorugM ikning m oddalarda tarqalish tezligi vakuum da tarqalish tezligidan katta ( u > s ) degan x u lo sa chiqadi. G yuygens (1736 y.) yorugMik hodisalarini tushuntirishda toMqin nazariyasiga tayanadi. YorugMik butun borliqni toMdiruvchi (kosmik fazodan tortib, hatto modda tarkibini ham ) gipotetik muhit «olam efiri» da tarqaluvchi toMqinlardir deb ta ’riflaydi. Bunda u toMqin frontining h ar bir nuqtasi yangi toMqinlaming mustaqil manbaidir degan prinsipga amal qildi. Eslatib o ‘tamiz, to ‘Iqin frond deb, to ‘Iqinlar maydonini chegaralovchi sirtga aytiladi. Faraz qilaylik, yassi (toMqin fronti A V dan iborat boMgan) dastadan iborat nur ikki m uhit chegarasiga /, -burchak ostida tushayotgan boMsin (1.4 - rasm ). ToMqin BC m asofani o 'tish i uchun At vaqt sarflasa, BC =cAt xuddi shu v aq t oraligMda A nuqtadagi toMqin, radiusi AD = uAt - dan iborat m asofaga siljiydi, natijada singan nuriar toMqin fronti DC tekislikda yotadi. R a sm d a n , AC = BC AD , . cAt oAt -------- ------------ y o k i -------- = --------- s i n i, s m i , s i n / , s in /? Sinish qon uniga k o 'ra, s i n / , с n = ------ L = — s i n / 2 v (1.3) dan yorugM ikning m oddalarda tarqalish tezligi yorugMikning vakuum da tarqalish tezligidan ham m a vaqt kichik boMishi kelib chiqadi. Shunday qilib, X V III a sr boshlarida yorugMik tabiatiga nisbatan ikki xil dunyoqarash vujudga keldi. J.Fuko (1 8 5 1-y.) yorugM ikning tarqalish tezligini suvda oMchagandan so ‘ng, yorugM ikning toMqin nazariyasi tajribada o 'z isbotini topdi. Shunga qaram asdan yorugM ikning toMqin nazariyasi b a ’zi kam chiliklardan ham holi em as: 1. YorugMik interferensiyasi, difraksiyasi va qutblanish hodisalari b ir tom ondan yorugM ikning k o 'n d alan g toMqinlar ekanligini tasdiqlasa, ikkinchi tom ondan yorugMik tarqalishini ta ’m inlovchi gipotetik m uhit «olam -efiri» qattiq jism larg a xos xususiyatlarga ega boMishligini k o'rsatadi. V axolanki, k o'n d alan g to 'lq in la r faqat kristall qattiq jism la rd a vujudga keladi va tarqaladi. 2. YorugM ikning kosm ik fazo, y e r atm osferasi - havo orqali o 'tish i «olam -efiri»ni o 'ta siyraklashgan gipotetik m uhit ekanligidan darak beradi. 3. YorugM ikning turli m oddalarda turlicha tezlik bilan tarqalishi, y a ’ni yagona «olam -efiri» xossalari turli m odda tarkibida har xil boMishini ko'rsatadi. Ana shu nom uvofiqliklar tufayli toMqin nazariyasini m ukam m al nazariya deya olm aym iz. M aksvell (I8 6 5 -y .) yorugM ikning elektrom agnit toMqinlar nazariyasini ishlab chiqdi va elektromagnit toMqinlar tarqalish tezligi (tok kuchining elektrom agnit birligini elektrostatik birligiga nisbati) ning yorug'lik tezligiga tengligini isbotladi. Fan X IX asr boshlarida yorugMik hodisalari bilan elek tr va m agnit hodisalari orasida chuq ur uzviy bogM anishlar borligi haqida q ator tajriba natijalariga ega boMdi. G ers tom onidan elektrom agnit toMqinlar k a sh f etildi, uning yorugMikka xos xususiyatlari (qaytish, sinish, dispersiya, qutblanish va hokazo) o ‘rganildi. X ususan, elektrom agnit toM qinlaming vakuum da yorugMik tezligiga teng tezlik bilan tarqalishi aniqlandi. A yniqsa, Ivanenko va P om eranchuk tom onidan (1947-y.) lOMeV energiyagacha tezlatilgan elektronning toMqin uzunligi (A = \Q~5sm) g a teng boMgan, k o ‘rinadigan nurlanishning chiqarilishi yorugMikning elektrom agnit toMqin nazariyasini bevosita tasdiqladi. YorugMik elektrom agnit toMqinlaming maMum sohasi boMib, u infraqizil, k o ‘rinadigan va ultrabinafsha nurlarni o ‘z ichiga oladi. о In f ra q iz il n u r i a r toMqin uzunligi b ir necha mm dan 7800( A ) g ach a issiqlik ta ’siriga ega boMgan nurlardir. о о A - A ngstrem uzunlik oMchovi boMib 1 A = l O ^ s m g a teng.) K o‘rin a d ig a n n u r i a r insonda k o ‘rish hissi yoki sezgisini о 0 u y g ‘otuvchi toMqin uzunligi 7800 A dan 3800 A gacha boMgan nurlardir. о 0 U ltra b in a fs h a n u r i a r toMqin uzunligi 3800 ( A dan 100 A g ach a boMgan biologik aktiv nurlardir. B ulardan tashqari toMqin uzunligi 5 IO'5 m dan katta radiotoM qinlar, toMqin uzunligi 0,1 ^ 2 0 о A boMgan rentgent va radioaktiv nurlanishlar m avjud. U lar faqat hosil qiluvchi m anbalar v a qayd qiluvchi asboblam ing h ar xilligi bilan bir-birlaridan farq qiladi. Barcha nurlanish lar toMqin uzunliklari b o ‘yicha tartib bilan jo y lash tirib chiqilsa, elektrom agnit toMqinlar shkalasi hosil boMadi (1.5 - rasm). \ g v { v 4 S 6 » M iO U 42 #3 « 6 ffi Л i f f9 20 x i Radio to'lqinlar Ья Ьч C O ca ca С e С & ^ CT cr a* O' £2 .2 «2 о о о O’ g w ea & с C O ea *-» Г4 s p С O O' vj О 5 5 I! 3 p ‘Я 'ст* & 3 e 00 3 £ > <4 s . I 1 s § C L_ u b И ) <2 ts *- c 3 и с PC c 3 с 3 J. О -У -Л -3 4 - 5 -9 -9 -Ю - t i '111 IgA (Л, M ) M aksvell nazariyasiga k o ‘ra, dielektrik sindiruvchanligi £ , m agnit singdiruvchanligi ц boMgan m oddalarda elektrom agnit toM qinlam ing tarqalish tezligi °э п = ~ r = (1.4) s - yorugM ikning vakuum dagi tezligi ( c = 3 - 1 0 8 w / j ) (1.4) ni hisobga olib, m oddalarning o p tik xossalarini n = — = y f s / й (1.5) U tarzda ifodalash m um kin. K o‘pchilik tiniq d ielektriklar uchun / / = 1 boMib, n = ^[e qiym ati tajrib a natijalari bilan ju d a m os tushadi. Lekin b a ’zi m oddalar (shisha, suv) uchun n = -J e ning natijasi tajribadan keskin farq qiladi. Suv uchun n = J e = 9 b o ‘lishi o ‘m iga, u 1.33 ga teng Bu shunday tushuntiriladiki, m odda m olekulalarining dipol m om enti ( P = q - l ) o ‘ta yuksak (V = — = 1014 - И 0 15) chastotali A o ‘zgarishlarga ulgurm aydi, natijada o ‘zgaruvchan m aydon uchun s - ning qiym ati statik m aydonnikiga (8=81) qaraganda, biroz kichik boMishidan darak beradi. YorugMikning elektrom agnitik toMqin nazariyasi birm uncha progressiv aham iyatga ega boMsada, lekin olam -efiri haqidagi masalani kun tartibidan olib tashlam adi, faq at elektrom agnit efir bilan alm ashtirdi xolos. Bundan tashqari, yorugM ikning m odda bilan o ‘zaro ta ’sir hodisalari absolyut qora jism nurlanishining spektrida energiyaning taqsim lanishi, fotoeffekt, kom pton effekti va boshqa hodisalarni tushuntirishda qiyinchiliklarga olib keladi. Plank (1900-y.) yorugMik tabiatiga boMgan dunyoqarashni o'zg artirib , yuqoridagi kam chiliklam i b arta raf etish yoMini topdi. U yorugMikni uzluksiz elektrom agnit toMqinlar em as, balki energiyaning d iskret qiym atiga ega kvantlaridir degan gipotezaga asoslandi. E ynshteyn (1917-y.) tom onidan yorugMik kvantiga energiyasi s = h v = hco (1.6) va m assasi £ h v h т Ф= — = — = Т ~ (K 7) С' C A C tarzida aniqlanadigan im pulsga ega zarrachaga foton deb qarash ta k lif etilgan. Kvant nazariyasi yorugMikning m odda bilan o ‘zaro ta ’siri, spektrda energiyaning taqsim lanishi, Kompton effekti kabi hodisalarni tushuntirishda ajoyib natijalarga erishgan boMsada, interferensiya, difraksiya, yorugM ikning qutblanishi kabi hodisalarni tushuntirishda b a’zi qiyinchiliklarga duch keldi. Shunday qilib, yorugMik ikki qaram a-qarshilik (korpu skulyar va toMqin nazariyalar) dialektik birligidan iborat obyektiv reallikdir, y a ’ni m ateriyaning o 'z ig a xos yashash shakli. (1.6) v a (1.7) ifodalar yorugM ikning korpuskulyar va toMqin xususiyatlarini um um lashtiruvchi form ulalam ing m atem atik k o ‘rinishidir. 1. 2. Y orugM ik- e le k tr o m a g n it toMqin M aksvellning elektrom agnit m aydon nazariyasiga m uvofiq, fazoning ixtiyoriy nuqtasida m agnit m aydonning o 'zg arish i, 0 ‘zgaruvchan elek tr m aydonini vujudga keltiradi va aksincha. E lektr v a m agnit m aydonning davriy o 'z g arish in i fazoda chekli tezlik bilan tarqalishi elektro m agnit toMqin deb ataladi. M aksvell elektrom agnit hodisalam ing im perik qonunlarini um um lashtirib, ulam ing differensial tenglam asini quyidagicha ifodalanishini ko'rsatdi: d2E v 2>4> Download 30.16 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling