1-Amaliy ish Mavzu: Stanoklar kinematikasi (4 soat)

1-Amaliy ish
Mavzu: Stanoklar kinematikasi
(4 soat)

Texnologik jarayon strukturasining asosini texnologik amallar

(operatsiyalar) tashkil qiladi. Texnologik jarayon bitta amaldan yoki birnechta (n-ta) amallar yig’indisidan ham tashkil topgan bo’lish mumkin. Texnologik jarayonning nechta amallardan tashkil etilishi ko’p hollarda ishlab chiqarish turiga ham bg’liq. Ishlab chiqarish turi esa amallarni ish joylariga biriktirib qo’yilganligibilan belgilangan, ya’ni amallar bog’lanish koeffitsienti (k_b) bilan. Texnologik amal, ish joyi bir-biriga uzviy bog’langan tushunchalar, bularni biz bilamiz, mashinasozlik texnologiyasi asoslarini nazariy qismda o’rganganmiz.
Bu erda texnologik amalni strukturasini chuqurroq amalda o’rganish asosiy maqsqdimizdir. Buning uchun texnologik amalni nomini va mazmunini aniq ifodalash, amalni nomini tuzilishini o’rnatish va uning mazmunini texnologik hujjatga yozish, ishlab chiqarish turini o’rnatish vazifalari qo’yilgan.

Texnologik amalni nomini va mazmunini

aniq ifoda qilish
1.1-misol. Detalni (vtulka) seriyali ishlab chiqarish sharoyitida, donalab alohida kesilgan tanavor tanavor qaynoqjo’valagan prokatdan tayyorlanadi. Hamma sirtlariga bir martadan ishlov beriladi. Tokarlik amal ikki o’rnatuvli eskiz bo’yicha bajariladi
T a l a b e t i l a d i: operasion eskiz va boshqa berilganlarni tahlil qilish; amal mazmunini o’rnatish va uning nomini va mazmunini aniq ifoda qilish; mazkur amalda tanavorga ishlov berish ketma-ketligini o’rnatish; o’tuvlar bo’yicha amal mazmunini tasvirlash (yozish). Hamma sirtlar g’adr-budurligi R_a = 20 mkm.
Echish. 1. Dastlabki berilganlarni tahlil qilib, o’rnatamiz, ko’rilayotgan ikki o’rnatuvli amalda, tanavorning o’nbitta sirtiga ishlov berish bajariladi, qaysi uchun ketma-ket o’nbitta texnologik o’tuvlarni bajarish talab qilinadi.
2. Amalni bajarish uchun tokarlik yoki tokarlik-vintkesar dastgohi qo’llaniladi, va amalning nomi “Tokarlik” yoki “Tokarlik-vintkesar” bo’ladi (GOST 3.1702-79). O’sha amal bo’yicha amalni guruh nomeri (14) va amal nomeri (63) ni aniqlaymiz.
Amal eskizlari mavjud bo’lgan holda amal mazmunini yozish uchun qisqacha yozuv shaklini qo’llash mumkin: “Uch yon sirt kesib tushurilsin”, “Ikki silindrik sirt yo’nilsin”, “Teshik parmalansin va yo’nilsin”, “Bir ichki va ikki tashqi faskalar yo’nilsin”.
3. Operatsion eskizlardan foydalanib, o’rnatuvlar bo’yicha texnologik o’tuvlar bajarilishini ratsional ketma-ketligini o’rnatamiz. Birinchi (A) o’rnatuvda yon sirt 4 kesib tushirilishi, sirt 2 yo’nish 1 yon sirtni hosil qilish bilan birga, faska 3 yo’nish, teshik 6 parmalash va faska 5 yo’nish zarur. Ikkinchi (B) o’rnatuvda yon sirt 9 kesib tushurish, sirt 7 va faska 8 yo’nish, ichki 10 sirtni yo’nish va yon 11 sirtni hosil qilish kerak.
4. Amallar mazmuni texnologik hujjatlarga o’tuvlar bo’yicha yoziladi: texnologik o’tuv (Tex.O’) va yordamchi o’tuv (Yor.O’). O’tuvlar mazmunini aniq ifoda qilishda GOST 3.1702-79 bo’yicha qisqartirilgan yozuvdan foydalaniladi. 1.1-jadvalda ko’rilayotgan misol yozuvi keltirilgan.

1.1-masala. Tokarlik amal uchun operatsion eskiz ishlab chiqilgan bajariluvchi o’lchamlari dopusklari bilan va ishlanuvchi sirtlarning g’adir-budurligi bo’yicha qo’yiluvchi texnik talablari berilgan (1.2-rasm). Har bir sirtga - bir marotaba ishlov berilsin. Variant no’merlari rasmda rim raqamlarida ko’rsatilgan [4].

T a l a b e t i l a d i: dastgoh turkumini ko’rsatish; tanavorni shakl va o’lchamlarini aniqlash; bazalash sxemasini o’rnatish; eskizda barcha ishlanuvchi sirtlarni no’merlab chiqish; texnologik xujjatlarga yozish uchun amallar nomlarini va mazmunlarini aniq ifoda qilish; hamma o’tuvlarning mazmunlarini to’la va qisqartirilgan shakllarda texnologik ketma-ketlikda yozib chiqish.

1.2-misol. Seriyali ishlab chiqarish sharoitida ishlab chiqarilishi zarur bo’lgan detalni konstruktiv elementi ajratilgan detal ishchi chizmasining ko’rinishi keltirilgan.
T a l a b e t i l a d i: birlamchi berilganlarni tahlil qilish; konstruktiv elementga ishlab chiqarish turini hisobga olgan ishlov berish usulini tanlash; metallkesuvchi dastgoh tipini tanlash; amal nomini o’rnatish; to’la shaklda amal mazmunini yozish; amal mazmuni yozuvini texnologik o’tuvlari bo’yicha aniq ifoda qilish.
Echish. 1. Korpus chambaragida (flanesda) D = 200 mm.li aylana bo’ylab teng holatda joylashgan oltita teshik ishlanishi kerakligini o’rnatamiz.
2. Yaxlit materialda teshiklarni parmalab tayyor qilinadi.
3. Ishlov berish uchun radial parmalash 13-rasm
Dastgohinitanlaymiz.
4. Amalning nomi (qo’llaniluvchi dastgoh tipiga mos
ravishda) – “Radial-parmalash”.
5. Amal mazmunini to’la shaklda yozish shunday: “D = (200±0,2) mm va g’adir-budurlik Ra = 20 mkm ushlangan holda, d = 18H12 oltita teshiklar ketma-ket parmalansin”.
6. Texnologik otuvlarning mazmunini to’la shaklda yozish quyidagicha:
1 - o’tuv (yordamchi). Tanavor konduktorga o’rnatilsin va mahkamlansin.
2 -…- 7 o’tuvlar (texnologik). D = (200±0,2) mm va g’adir-budurlik Ra = 20 mkm ushlangan holda, d = 18H12 oltita teshiklar konduktor bo’yicha ketma-ket parmalansin.
8 - o’tuv (yordamchi). O’lchamlari nazorat qilinsin.
9 - o’tuv (yordamchi). Tanavor tushurilsin va idishga (taraga) solinsin.
1.2-masala. Seriyali ishlab chiqarish sharoitida detallarning konstruktiv elementlariga ishlov berish bo’yicha amallarning nomi va strukturasi o’rnatilsin (1.4-rasm). Variantlarning no’merlari rasmda rim raqamlarida ko’rsatilgan