1. Aruz tizimining boshqa she'r tizimlaridan farqi shundaki, aruz tizimida bo'g'inlarning miqdoridan tashqari qat'iy sifat, ya'ni, cho'ziq va qisqaligining muhimligi

Savollarga javob.

1. Aruz tizimining boshqa she'r tizimlaridan farqi shundaki, aruz tizimida bo'g'inlarning miqdoridan tashqari qat'iy sifat, ya'ni, cho'ziq va qisqaligining muhimligi.

Aruzdan farqli o'laroq erkin vaznda bo'g'inlarning turli-tumanligi,qofiyalanish va bandlarda erkinlikka asoslanganini kuzatish mumkin.

Barmoq vaznida esa misralardagi bo'g'inlar sonining bir xil miqdorda takrorlanishi va guruhlanishiga asoslanadi. Bu tizimda bo‘g‘inlarning sifati, ochiq yoki yopiqligi muhim emas.

2. Aruz vazni XIII asrda arab adabiyotida paydo bo'lgan. Arab she’riyati dastavval ko'chmanchi, tuya boqish bilan shug'ullanuvchi arab qabilalari - badaviylarda vujudga kelgan. Arab tuyachilari tuyani tezlatish uchun maxsus qo'shiqlar kuylaganlar va bu qo'shiqlar arab xalqlari orasida keng tarqalgan.

Vazn asoschisi Xalil ibn Ahmad. U aruz ilmini bir butun tizim holiga keltirdi va uning nazariy asoslarini ishlab chiqdi.

3. Hijo va bo'g'in 90% teng. Bo‘g‘in va hijo tushunchalari aksariyat hollarda o‘zaro mos kеlgani holda ba’zi o‘rinlarda bir-biridan farqlanadi. Ba'zi hollarda bir bo'g'in ikki hijoga teng bo'ladi. Masalan qadr so'zining oxirida kelgan qator undosh cho'ziqroq, ya'ni bilinar-bilinmas qadr(i) tarzida talaffuz qilinadi.Turkiy tilga boshqa tillardan o'zlashgan so'zlarda hijo va bo'g'in miqdori farq qiladi.

Hijo Bo'g'in

Men(1) Men(1)

Kitob(2) Kitob(2)

Mehr(2) Mehr(1)

Dod(2) Dod(1)

Oh(2) Oh(1)

4. Aruzda hijoning uch turi mavjud bo'lib, ular: qisqa, cho'ziq, o'ta cho'ziq.

Qisqa hijo "V"

Bo-shim Ki-tob Mu-him

V V V

Cho'ziq hijo "----"

Do - no kitob - ni Hayot - ga

__ __ __ __

O'ta cho'ziq hijo "---V" "~"

Qadr(i) Mehr(i) Charx(i)

V --- V --- V ---