1. Hozirgi zamon axborot texnologiyalari. Dasturiy taminot. Xizmat korsatuvchi dasturiy vositalar
Download 69 Kb.
|
1 2
Bog'liq1484126217 67421
Zamonaviy axborot texnologiyalari va internet madaniyati. Reja: Kirish. 1. Hozirgi zamon axborot texnologiyalari. 2. Dasturiy taminot. 3. Xizmat korsatuvchi dasturiy vositalar. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar Hozirgi zamon axborot texnologiyalarining rivojlanishini belgilab beruvchi omillaridan biri bu komputer qurilmalarini etkazib beruvchi kompanijalarning amaliyi dasturlar bozoriga bog'liqligidir.CHunki Har qanday foydalanuvchi ,qanday komputer qurilmasidan foydalanishidan qatiy nazar , avvalam bor dasturiy taminot jordamida qoyilgan masalani echimini olishi kerak. Bir Hil dasturlarga asoslangan komputer tarmoqlarida ishlashdan turli Hil dasturlarda ishlovchi komputer tarmoqlariga otish, shu bilan birga turli firmalar ishlab chiqargan komputerlardan foydalanish komputer tarmoqlariga bolgan fikirni tubdan ozgartirdi. Oddiy Axborot almashish vositasidan komputer tarmoqlari kuchli taqsimlovchi Hisoblash sistemalariga aylandi. Bu sistemaning Har bir elementi (server joki ishchi stansija) malum amaliy masalaning talablariga javob bera oladi. Bunday komputer tarmoqlariga otish bir qator talablarni keltirib chiqdi.Eng avvalo bunday Hisoblash muHiti foydalanuvchiga qurilmalar tarkibini va dusturiy taminoti tarkibini, sonini echiladigan masalalarning talablariga muvofiq asta ozgartirish imkonini berishi kerak. Ikkinchidan, turli Hil qurilmalar asosida bir Hil dasturiy tizimlarni ishlatish imkonijatini berishi kerak Uchinchidan, bu muHit bir turkumli bolmagan tarmoq tarkibiga kiruvchi Hamma komputerlar bir Hil inson-mashina interfeyslarini ishlatish imkonijatini kafolatini berishi kerak. Turli qurilmalar va dasturiy taminotni ishlab chiqaruvchilarining ozaro raqobati sharoitida ochiq tizimlar konsepsijasi shakilandi. Bu tizim Hisoblash muHitidagi Har Hil komponentalarni standartlar asosida jamlab, bir turkumda bolmagan, taqsimlovchi Hisoblash sistemalariga dasturiy vositalarni mobil ravishda taminlashga moljallangan. Google.com Dasturyi taminot klassifikatsijasi.Matin muHarirlari. Bu turkumdagi amaliy dasturlarning asosiy vazifasi matinli Axborotlarni kiritish va taHrirlashdir. Malumotlarni kiritish, chiqarish va saqlash uchun matin muHarirlari tizim dasturiy taminotiga murojat etadi va undan foydalanadi. Bunday ishlash pinsipi boshqa amaliy dasturlarga Ham tegishlidir, shuning uchun bu faktga Har safar toHtalib otirmaymiz. Matin prosessorlari. Matin prosessorlarlarining matin muHarirlaridan asosiy farqi shundaki ,ular matinni kiritib va taHrirlabgina qolmay, jana matinlarni formatlaydi. JAniy matinni toliq shakillantiradi. Matin protsesorining asosiy vositalari kerakli Hujjatda matinni, grafikani, jadvalni va shunga oHshashlarni muyyasamlashtiradi. qoshimcha imkonijatlariga esa formatlashtirishni aftomatlashtirish vositalari kiradi. Hujjatlar bilan ishlash jarayoni Hozirgi zamonda ikki turga bolindi - qoqjozli Hujjatlar bilan ishlash jarayoni va electron Hujjatlar bilan ishlash jarayonidir.SHuning uchun Hijjatlarni matinli prosessor jordamida formatlash deganda ikkita Har Hil jo'nalishni nazrda tutish lozim, janiy chop etish uchun moljallangan Hujjatlarni formatlash, va ekranda korsatish uchun moljallangan electron Hujjatlarni formatlash.Bunday Hollarda turli Hil imkonijatlar va usular mavjutdir.Matin prosesorlari imkonijatlaridan kelib chiqqan Holda turlarga bolinadi. Lekin shunday matin prosesorlari borki ular juqorida aytib otilgan ikkala jo'nalishni oz ichida mujasamlashtigan Holda ishlash imkonijatiga ega. Grafik muHarirlar. Grafik tasvirlarni jaratish va ularga ishlov berish uchun moljalangan dasturlar jamlamasidir.Ular bir sinifni tashkil qilib quydagi kategorijalarga bolinadilqar: pastorli muHarilar, vektorli muHarirla va uch olchamli grafik tasvirlarni jaratuvchi va ularga ishlov beuvchi dasturiy vositalardir(3D-muHarirlar). Grafik obekt nuktalar majmuasi kurinishida tasvirlansa Hamda rastirni tashkil qilib, rang va joriqlik Hossasigaehga bolsa rastirli muHarir qollaniladi. Grafik tasvir kop jarim ranglarga ehga bolsa va obektni tashkil ehtuvchi ranglar obektni formasi Haqidagi Axborotga nisbatan aHamijatliroq bolsa bunday jondoshuv maqsadga muvofiqdir. Bu faktografik va poligrafik tasvirlalga tegishlidir. Rastr muHarirlar keng kolamda turli tasvirlarni qayta ishlash uchun, fotoehffektlarni va badiy kompozicijalarni(kollaji) jaratish uchun qollaniladi. Rastrli muHarirlar jordamida jangi tasvirlarni jaratish chegaralangan va Har doim Ham qulay ehmas. Kop Hollarda rassomlar doimiy qurollardan foydalanib rasim chizadilar va chizilgan rasimlarni maHsus qurilmalar(skanerlar) jordamida kamp'juterga kiritib ishni rastirli muHarir jordamida tugatadilar. Vektorli muHarrirlar rastrli muHarrirlardan tasvirlar Haqidagi malumotlarni taqdim ehtish usulari bilan farq qiladilar. Vektorli tasvirning ehlehmentar obekti bolib nuqta ehmas vektor Hizmat qiladi. Bunday jondoshuv grafik chizmalaruchun tegishli. Bunday chizmalarda chiziqlar formasi, chizmalarni tashkil ehtuvchi nuqtalarning ranglari Haqidagi Axborotga nisbatan, ahamijatliroqdir. Vektorli muHarirlarda Har bir chiziq uchinchi darajali matematik siniq chiziq sifatida koriladi. SHuning uchun nuqtalar majmuasi sifatida ehmas balki matematik formkla korinishida ifodalanadi (komp'juterda bu formulaning koehfficientlari saqlanadi). Bunday ifodalanish rastrliga nisbatan ancha iHcham shuning uchun malumotlar ancha kam joy ehgallaydi. Lekin iHtijoriy ob'ektni jaratish nuqtalarni tasvirlash bilan ehmas, balki siniq chiziqning parametrlari koordinatalarini ehkranda joki chop ehtishda Hisoblash bilan bajariladi. SHuning chun vektorli grafika bilan ishlash unumli Hisoblash sistemasini talab qiladi. EHlehmentar obektlardan (chiziqlardan) oddiy geometrik obetlar jaratiladi va oz navbatida ulardan tugallangan kompozicijalar toziladi. Vektorli grafika vositalari jordamida jaratilgan badiy tasvir on mingta, bir birlari bilan boqliq bolgan, oddiy obektlarni oz ichida saqlashi mumkin. Vektorli muHarir tasvirlarni jaratish uchun qulay, lekin tayjor rasimlarni qayta ishlash uchun amalda foydalanilmaydi. Волькенштейн М.В. Молекулярная оптика. М., Наука. 2020 Uch olchamli grafik muHarrirlar uch olchamli kompazicijalarni jaratish uchun Hizmat qiladilar. Ular ikkita aloHida aHamijatli imkonijatga ehga: birinchidan-obekt jozasining tasviri Hossasi bilan joritish mambayi Hossasining bir biri bilan ozviy boqliq Holda boshqarish, ikkinchidan ehsa uch olchamli animacijani jaratish imkonijatini beradi. SHuning uchun Ham uch olchamli grafik muHarrirlarni jana 3V- animator deb Ham atashadi. Malumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT). Malumotlar bazasi deb jadval strukturasi korinishida tashkil qilingan berilganlarning kop miqdordagi massiviga aytiladi. MBBTning asosiy funkcijasi: -bosh (toldirilmagan) malumotlar bazasini jaratish ; -uni toldirish vositalarini taqdim ehtish joki boshqa jadvaldan malumotlarni import qilish; -malumotlarga murojaat qilish imkonijatini taminlash,shuningdek muHitda qidirish va filtirlash . Kopkina MBBTlari malumotlarni oddiy analiz qilish va ularga ishlov berish imkonijatlarini beradilar. Natijada bor jadvallar asosida jangi malumotlar bazasi jadvallarini jaratish mumkin. Tarmoq teHnologijasining keng tarqalganligi sababli Hozirgi zamon MBBTlariga masofadagi resurslar bilan ishlash imkoni berilgan. Bu resurslar jaHon komp'juter tarmoqlarining serverlarida joylashgan. Elektron jadvallar. EHlektron jadvallar turli toifadagi malumotlarni saqlash ularga ishlov berish uchun kompleks vositalarni taqdim ehtadi. EHlektron jadvallar MBBTlariga oHshaydi lekin ulardan farli shundaki,MBBTlar ozlarida sonli, matinli, mul'timedijali malumotlar bilan ishlasa, ehlektron jadvallar asosan sonli malumotlar bilan ishlaydi. . EHlektron jadvallarning sonli malumotlar bilan ishlaganda keng kolamdagi ishlash vositalarini taqdim ehtadi. . EHlektron jadvallarning Hsusijati shundaki jadvaldagi biror bir jacheykada ozgarish kiritilsa, janiy matematik joki mantiqiy ifoda (formula) Hisoblanishi natijasida, avtomatik ravishda boshqa jacheykalarda Ham shunday ozgarish kiritish mumkin. EHlektrn jadvallarda ishlash qulayligi va soddaligi ,ulardan buHgalterlik, iqtisodiy, Hom-ashjo bozorlarida Hisob kitob ishlarini olibborishda foydalanish mumkin. JAniy sonli malumotlar Hajmi katta bolsa va Hisob, kitob ishlari kop martta qaytarilsa, ularni avtomatlashtirish uchun ehlektrn jadvallardan foydalanish mumkin. Avtomatlashtirilgan loiHalash tizimlari. Bu tizimlar konstruktor-loiHalash ishlarini avtomatlashtirish uchun moljallangan.Ulardan asosan mashinasozlikda, qurilmalarni qurishda va arHitekturada foydalanishadi. Grafik-chizma ishlaridan tashqari bu tizimlar oddiy Hisob,kitob ishlarini va malumotlar bazasidan tayjor konstruktiv ehlementarni tanlash imkonijatini beradi. Masalan mashinasozlikda bu tizimlar maHsulotni yiqish, chizmasi asosida detallarning ishchi chizmalarini avtomat ravishda bajarish, meHanik ishlarni ketmaketligini korsatgan Holda teHnik Hujatlarni tayjorlash, kerakli asboblarni tainlash, shuningdek raqamli dasturlar jordamida boshqariluvchi dasgoHlar uchun, sanoat robotlarini boshqarish uchun boshqarish dasturlarini tayorlash imkonini beradi. Hozirgi kunda loiHalashni avtomatlashtirish tizimlari, teHnologik jarayonlarda boshqarishni avtomatlashtirish tizimlarida va ishlab chiqarish tizimlarida, asosiy komponentadir. Expert tizimlar. Bu tizimlar foydalanuvchining soroviga kora , bilimlar tarkibidagi malumotlarni analiz qilish va tavsijalar beradi.Bu tizimlardan, boshlanqich malumotlar jaHshi shakilanib, qaror qabul qilish uchun ehsa maHsus bilimlar talab qilinganda foydalanish mumkin. Expert tizimlardan jurisprudencijada, tibbijotda, farmakalogija va kimjoda foydalaniladi. Tibbiy Expert tizimlari kasalikning korinishiga qarab unga tashqiz qojadi ,dori va uning miqdorini tainlab davolash kursini dasturini berishga jordam beradi. JUridik Expert tizimlar ehsa bolib otgan Hodisaga Haqoniy jondoshgan Holda ayiblanuvchi tomonga va Himojalanuvchi tomonlarga Harakatlar ketmaketligini korsatib beradi. Expert tizimlar oz ozini rivojlantirish Hususijatiga ehga. Boshlanqich malumotlar bilimlar bazasida faktlar korinishida saqlanadi Ular ortasida Expert-mutaHasis jordamida malum muloqat tizimi ornatiladi. Ilm va texnikada Expert tizimlar aloHida orin ehgallaydi va muHandislik bilimlari deb ataladi. Bilimlar muHandislari aloHida kvalifikatcijaga ehga bolgan mutaHasislar bolib, ular Expert tizimlarni ishlab chiqaruvchilar (dasturchilar) va ilm va texnikaning malum bir soHasi boyicha etakchi mutaHasislarning (Expertlar) ortasida boqlovchidir. HTML muHarirlari (WEB-muHarirlar). Bu muHarirlarning aloHida sinfi bolib, ozida matinli va grafik muHarirlarning Hususijatlarini jamlaydi. Ular Web-Hujatlar deb atalmish Hujatlarni jaratish va ularni qayta ishlash uchun moljalangan. Umuman olganda Web-Hujatlarni jaratishda oddiy muHarirlardan va processorlardan, shuningdek grafik muHarirladan foydalanish mumkin. Lekin Web-muHarirlar bir qator foydali funkcijalarga ehga bolib, Web-dizaynerlarning ishlash qobilijatini kotaradi.Bu sinfdagi dasturla ehlektron Hujatlarni tayjorlashda va mul'timedija nashirijotlarida foydalanadi. Braozerlar (Web korish vositalari). Bu sinfdagi dasturiy vositalar HTML formatida jaratilgan ehlektront Hujatlarni korish uchun moljalangan.Bu formatdagi Hujjatlar Web-Hujjatlar sifatida qollaniladilar.Zamonaviy braozerlar matin va grafikani jaratibgina qolmay,ular musiqa, inson sozlashuvini ishlab chiqarishi mumkin, Internet orqali radio-ehshitirishlarni ehshitishni taminlashi mumkin, ehlektron pochta Hizmatlari va telekonferencija tizimlari bilan ishlashi mumkin. Integrallashgan ishlab chiqarish tizimlari. Bu tizimlar boshqaruvchining ornini avtomatlashtiruvchi dasturiy vositalardir. Ularning asosiy vazifalariga oddiy Hujatlarni formatlash va qayta ishlash, ehlektron pochta Hizmatlarini markazlashtirish, korHonadagi Hujjatlarni aylantirishda dispetcherlash, aloHida bolimlarning faolijatini koordinatcijalash, Hojalik administrayijasi faolijatini optimallashtirish, kerakli Axborotlarni sorovlarga binoan tez va optimal ravishda etkazish kiradi. BuHgalterlik tizimlar. Bu maHsus tizimlar bolib, ozlarida matin va jadval muHarirlari, ehlektron jadvallar va malumotlar bazasini boshqarish tizimlarini vazifalarini jamlaydi. Ular korHonaning boshlanqich buHgalter Hujjatlarini avtomatik ravishda tayjorlash va Hisobga olish, buHgalterija Hisobini reja boyicha olib borish, shuningdek korHonaning ishlab chiqarish, Hojalik va iqtisodiy faolijati Haqidagi Hisobotlarni avtomatik tarzda tayjorlash uchun moljallangan. JUqorida aytib otilgan vazifalar buHgalter tizimlariga tegishli bolsa Ham, ularni boshqa dasturiy vositalar jordamida Ham bajarish mumkin, lekin bu tizimning avziligi shundaki turli Hil vositalar bir tizida jamlanadi.KorHonalarda buHgaltelik tizimlaridan foydalanishga qaror qilinsa, normativ-Huquqiy bazaning ozgarishlarini inobatga oluvchi vositalarning bu tizimda albatda bolishini inobatga olish kerak. Molija analitik tizimlar. Bu tizimga mansub bolgan dasturlar bank va birja soHasida koproq qollanadi. Ular jordamida molija, tovar va Hom ashjo bozorlarini nazorat qilish, bolib otajotgan voqealarni analiz qilish, shuningdek turli malumot va Hisobotlarni tayjorlash mumkin. Geoinformacion tizimlar. (GIS) Bu tizimlar kartografija va giodezija ishlarini, topografik va aehrokosmik usular jordamida olingan Axborotlar asosida, avtomatlashtirish uchun Hizmat qiladi. Hizmat korsatuvchi dasturiy vositalarning klassifikacijasi. Fayl dispetcherlari (faylli menedjerlar). Bu sinfga mansub bolgan dasturlar jordamida kopkina amallarni bajarish mumkin, Hususan fayl tizimiga boqliq bolgan: nusHa kochirish, kochirish, fayl nomini ozgartirish, katalog (papka) jaratish, katalog va fayllarni ochirish, fayllarni qidirish va H.z. Bunday maqsadlarga moljallangan dasturlar tizim dasturlar darajasida boladi va ular amalijot tizimi bilan birgalikda ornatiladilar. Lekin komp'juterda ishlash qulayligini oshirish maqsadida kopchilik foydalanuvchilar qoshimcha Hizmat korsatuvchi dasturlar ornatadilar. Malumotlarni siqish vositalari (arHivatorlar). Bu vositalar arxivlar yaratish uchun moljallangan. Arxivlashtirilgan malumotlar ularni saqlashni onsonlashtiradi. Fayl va kataloglarning katta guruHi bitta arHivlashgan faylga jamlanadi.Buning natijasida Axborot tashuvchi vositalardan foydalanish unimdorligi Ham oshadi. Arxivatorlar asosan zarur bolgan malumotlarning nusHalarini saqlash uchun Hizmat qiladi. TashHiz vositalari. Bu vositalar jordamida dasturiy va apparat tainotni tashHizini avtomatlashtirish mumkin. Ular komp'juter tizimidagi bolib otajotgan proceslarni nazorat qilish imkonijatini beradi.Ular kerakli tekshiruvlarni otkazadi va yiqilgan Axborotlarni qulay va korimli Holda ozatadi.Ulardan faqatkina nosozliklarni bartaraf qilish uchun ehmas, balki komp'juter tizimini ishlash faolijatini optimallashtirish uchun Ham foydalaniladi. Nazorat vositalari (monitoring). Nazorat qiluvchi dasturiy vositalar ayrim Hollarda manitor deb Ham ataladi. Ular komp'juter tizimidagi processlarni nazorat qilish imkonijatini jaratib beradi. Bunday nazorat ikki Hil usulda olib borilishi mumkin: real vaqtda nazorat qilish joki nazorat natijasini maHsus protokol fayliga jozish. Birinchi usul Hisoblash tizimi ish faolijatini optimallashtirish yollarini izlash uchun qollaniladi. Ikkinchi usul ehsa monitoring avtomat ravishda joki masofadan olib borilganda qollaniladi. Ikkinchi usulni qolaganda monitoring natijalarini olisda joylashgan teHnik Hizmatga ozatib, dastur va apparat taminoti ortasidagi kelib chiqadigan nosozliklarning sabablarni aniqlash mumkin. Monitoring vositalarining real vaqtda nazorat qilish usuli ehsa komp'juterda ishlash usulini organish uchun foydali, chunki bu usulda, foydalanuvchidan berkitilgan barcha processlar, namojon boladi. Ornatuvchi monitorlar. Bu kategorijadagi dasturlar dasturiy taminotni ornatilishini nazorat qiladi. Bunday dasturlarning zarurligi shundan iboratki, ular turli kategorijaga mansub bolgan dasturiy taminotlar ortasida aloqa ornatadi. Vertikal aloqa Hamma komp'juterlarning ish faolijati uchun shartdir. Ornatuvchi monitorlar dasturiy atrof muHitni ish faolijatini va ozgarib borishini kozatib turadi, Hosil bolgan jangi aloqalarni kozatib boradi va pratakollashtiradi, shuningdek ayrim dasturlarning ochirilishi natijasida yoqotilgan aloqalarni tiklaydi. Kommunikacija vositalari (Kommunikacija dasturlari). EHlektron aloqalarning va komp'juter tarmoqlarining paydo bolishi bu sinfga mansub bolgan dasturlarning aHamijatini oshirdi. Ular masofadagi kamp'juter bilan ulanishni ehlektron pochtadagi Axborotlarni ozatishni ,telekonferencija ishini, faksimil' Axborotlarni ozatishni taminlaydi va komp'juter tarmoqida kopgina amallarni bajaradi. Kompyuter havfsizligini taminlovchi vositalar. Bu toifaga malumotlarni shikastlanishdan aktiv va pasiv muHofaza qilish vositalari, shuningdek malumotlarni ruHsatsiz korish va ozgartirish kiritishni muHofaza qilish vositalari kiradi. Passiv muHofaza qilish vositalar sifatida arHivatorlar, aktiv muHofaza qilish vositalar sifatida ehsa antiviruslar Hizmat qiladi. Malumotlarni ruHsatsiz korish va ozgartirish kiritishni muHofaza qilish vositalariga kriptografijaga asoslangan maHsus tizimlar kiradi. Отажонов Ш. Молекуляр оптика. Тошкент, Университет. 2017. Download 69 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
1 2
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling