1-Жорий назорат 1-топшириқ. Мавзу тушунчаларини қисқача изоҳлар билан

1-Жорий назорат

1-топшириқ. Мавзу тушунчаларини қисқача изоҳлар билан

тўлдиринг

№	Мавзу саволи	Изоҳ
1.	Ишлаб чиқариш жараёни	Кишиларнинг онгли меҳнат фаолияти
2.	Ишлаб чиқарувчи кучлар	Ishlab chiqarishning shaxsiy va moddiy omillari yig’indisi
3.	Ишлаб чиқариш усули	Muayyan taraqqiyot darajasidagi ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish munosabatlari (mulkchilik, taqsimot,ayirboshlash,ishlab chiqarish va hz) muayyan turning birligi va o’zaro ta’siri ishlab chiqarish usulini tashkil etadi.
4.	Ишлаб чиқариш самарадорлиги	Samaradorlik-ishlab chiqarishning pirovard natijasi bilan unga avanslangan resurslar,mablag’lar yoki qilingan xarajatlar o’rtasidagi nisbat.Ishlab chiqarish samaradorligi olingan foydaning ishlab chiqarishga sarflangan resurslar qiymatiga nisbati. R=P/TC Lar qiymatiga nisbati
5.	Меҳнат унумдорлиги	Vaqt birligi ichida bir birlik resursdan foydalanib ishlab chiqarilgan maxsulot miqdori
6.	Ишлаб чиқариш фазаси	Kishilik jamiyatining mavjud bo’lishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan hayotiy vositalarni yaratish jarayoni
7.	Худудий ташкил қилиш	Joylashtirish,joylanishning yuqori, mukammal shaklidir, uning engmuhim xususiyati boshqaruv,nazorat(monitoring)da o’z ifodasini topadi
8.	Худудий ташкил қилишни бошқариш	Boshqarish xamma vaqt,tartibni,tashkil qilishni, malum maqsadga yo’naltirishni nazarda tutadi
9.	Меҳнат ресурслари тушунчаси	Ishlab chiqarish jarayoniga jalb etilgan insonning aqliy va jizmoniy qobilyatlarining yig’indisi
10.	Ишлаб чиқариш имкониятлари	Bozor iqrisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish imkoniyatlarining malum chegarasi bo’ladi.Inson extiyojlari cheksiz ,resurslar esa cheklangan.Resurslarning cheklanganligi ishlab chiqarishning cheklanganligini bildiradi.

2-топшириқ.

Венна диаграммаси



Моддий ишлаб чиқариш Номоддий ишлаб чиқариш



1.Iqtisodiyotning birlamchi va ikkilamchi sohalari 1.iqtisodiyotning uchlamchi sohasi

2. Kapitaldan ko’p foydalanilgan ishlab chiqarish 2.ishchi kuchidan ko’p foydalaniladi

3.zaxira sifatida omborda saqlash mumkin 3. xizmatlar ishlab chiqarish jarayonida istemol qilinadi

.


Ishlab chiqarish iqtisodiyotning qaysi sohasida ro’y berayotganiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi:

-iqtisodiyotning birlamchi sohasida foydali qazilmalar,gaz,neft,kabi tabiiy ne’natlar xom ashyo sifatida tabiatning o’zidan bevosita olinadi.

-iqtisodiyotning ikkilamchi sohasida xom ashyo qayta ishlanadi va tayyor mahsulotga aylantiriladi.

-iqtisodiyotning uchlamchi yoki xizmat ko’rsatish sohasida esa turizm,teatr tomoshalari,tibbiy va shu kabi xizmatlar ko’rsatiladi.

Ishlab chiqarish omillaridan foydalanish darajasi bo’yicha:

-kapitaldan ko’p foydalanilgan ishlab chiqarish. Masalan kimyo,neft va gaz, avtomobil sanoatida

-ishchi kuchidan ko;p foydalanilgan ishlab chiqarish. Masalan turizm,teatr tomoshalari.

Ishlab chiqarish, odatda, moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish sohalariga bo’linadi. Moddiy sohada moddiy ko’rinishdagi mahsulotlar, tovarlar ishlab chiqariladi. Nomoddiy sohada esa, asosan, turli ko’rinishdagi xizmatlar ko’rsatiladi. Masalan ta’lim, sog’liqni saqlash,san’at va madaniyat, xavfsizlik va hz.

3-топшириқ.

Ўзбекистоннинг иқтисодий ресурслари ва ундан ишлаб чиқариш жараёнида самарали фойдаланиш маълумотларини келтиринг. Қуйидаги саволларга қисқача жавоб ёзинг

1. Бозор иқтисодиётининг мазмуни ва асосий белгилари нималардан иборат?

Bozor iqtisodiyoti – xususiy mulkchilikka asoslangan, barcha iqtisodiy yechimlar bozor mexanizmlari yordamida aniqlanadigan iqtisodiy tizm.

Asosiy belgilari:turli mulk shakllari mavjud bo’lishi vaunda xususiy mulkchilikning ustivorligi, iqtisodiy erkinlik, raqobat kurashining mavjudligi, davlatning iqtisodiyotga cheklangan miqdorda aralashuvi, tadbirkorlik subyektlarining ichki va tashqi shart-sharoitlar o’zgarishlariga moslashuvchanligi.
2. Классик ва ҳозирги замон бозор

иқтисодиётининг умумий томонларини ва фарқларини тушунтириб беринг.

Klassik yoki sof bozor iqtisodiyoti	Hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti yoki aralash iqtisodiyot
Iqtisodiy faoliyat yuritishning xususiy mulkchilikka asoslanganligi	Turli mulkchilik shakllari, yani xususiy,davlat,jamoa,aralash va boshqa mulk shakllariga asoslangan
Kapital va ishlab chiqarishning korxona miqiyosida umumlashganligi, kuchli raqobatning mavjudligi	Kapital va ishlab chiqarishning yuqori darajada umumlashganligi,mulkning bir qismi yirik monopoliyalar va davlat qo’lida to’planib, milliy va xalqaro miqiyosda umumlashgani
Iqtisodiy faoliyat erkinligi iqtisodiyotning bozor mexanizmlari yordamida tartiblanishi	Iqtisodiyotni tartibga solishda davlatning faol ishtiroki
Bozor xarakatlarining stixiyalai amalgam oshirilishi ,nomalum bozor uchun ishlash,tavakkalchilik	Xo’jalik faoliyatini yuritishda reja usulidan foydalanishning kuchayishi(biznes reja,prognozlash,marketing tizimi rivoj.)
Aholining ijtimoiy himoya qilinmasligi,ishsizlikning va aholi ijtimoiy tabaqalashuvining kuchayishi.	Ijtimoiy himoyaning kuchayishi Ijtimoiy fondlarning tashkil etilishi

3. Бозор иқтисодиётининг афзалликлари ва зиддиятлари нималардан иборат?

Afzaliklari	Ziddiyatlari va kamchiliklari
Resurslarning taqsimlashning samaradorligi(raqobatli bozor tizimi resurslarni jamiyatga eng zarur bo’lgan tovarlar va xizmatlarga yo’naltiradi)	Kuchli raqobat muhiti jamiyat a’zolari daromadlaridagi tengsizlikni kuchayib borishi va aholini tabaqalanishiga olib keladi.
Iqtisodiy faoliyat va tanlov erkinligi.Faqat bozor tizimigina iqtisodiy faoliyatni majbur qilmasdan uyg’unlashtirishga layoqatlidir.	Bozor iqtisodiyotining kamchiliklaridan yana biri shundaki, u ijtimoiy ne’matlar va xizmatlarni ishlab chiqarib bozorga taklif qilishga qodir emas.
-iqtisodiy subyektlarning tinimsiz harakat va izlanishlarini ta’minlanishi(bozor iqtisodiyoti millionlab kishilarni harakatga soladi,izlanishga majbur qiladi) -ishlab chiqarishning o’zgaruvchan sharoitlariga moslashuvchanligi -fan va texnika yutuqlaridan fodalanish va ularni ishlab chiqarishga joriy etishning jadal surati -muvozanatni nisbatan tezlik bilan qayta tiklash	-inflyatsiya va ishsizlikka qarshi kurasha olmasligi -atrof muhitni ishlab chiqarish va boshqa faoliyat turlari tasiridan muhofaza qilish mexanizmining mavjud emasligi -ijtimoiy yo’naltirilmaganligi -bozor iqtisodiyoti o’zining bosh nazorat mexanizmi - raqobatning kuchsizlanishiga yo’l qo’yadi (tabirkorlar foyda ketidan quvib raqobatning cheklangan yo’lidan ozod bo’lishga intiladi )

4. Бозор иқтисодиётининг асосий иштирокчилари кимлар ва улар ўртасидаги иқтисодий алоқалар қай тарзда кечади?

Bozor subyeklari : Davlat , ishlab chiqaruvchilar va is’temolchilar

Ishlab chiqaruvchilar – Tovar va xizmatlarni yaratadigan korxonalar. Ular tabiiy resurslar,ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchini resurslar bozoridan sotib olib iste’molchi sifatida qatnashsa , ikkinchi tomondan yaratgan mahsulotlarini bozorda sotib, sotuvchi sifatida ishtirok etadi.

Uy xo’jaliklari esa turli korxinalarda mehnat qilib evaziga ish haqqi oladilar yani o’z ishchi kuchini sotadilar.

5. Бозор тушунчасининг таърифини беринг ва унинг асосий вазифаларини кўрсатинг.

Bozor – ishlab chiqaruvchilar va istemolchilar o’rtasida pul orqali ayirboshlash jarayonida vujudga keladigan munosabatlar majmui.

Bozorning asosiy vazifasi ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan mahsulotlarni istemolchilarga yetkazib berishdan iborat

Bozorning asosiy vazifalari: tartibga solish, rag’batlantirish, nazorat qilish, vositachilik, narxni tashkil etish, axborot berish, bozor subyektlari manfaatlarini ro’yobga chiqarish

6. Бозорни туркумлашда қандай мезонлар асос қилиб олинади?

Yetuklik darajasiga qarab: rivojlanmagan bozor, erkin(klassik) bozor, hozirgi zamon rivojlangan bozor

Hududiy jihatidan: mahaliy, milliy, jahon bozori

Sotiladigan Tovar va xizmatlarning turiga ko’ra: istemol tovarlari bozori, ishlab chiqarish vositalari bozori, ishchi kuchi bozori,moliya bozori, intelektual tovarlar bozori


4-топшириқ. Умумий меҳнат тақсимоти Хусуий меҳнат тақсимоти


1. moddiy va nomoddiy 4.dehqonchilik 1. sanoat

2. industrial va servis

5.fermerlik 2.qurilish

3.agrar умумий 3. xizmat ko’rsatish