1. Ozuqa tarqatgichlarning sinflanishi rmm-5 kichik o’lchamli ko’chma ozuqa tarqatgichi rsp-10 ozuqa tarqatgich aralashtirgich

13-mavzu. Ozuqalarni tarqatishni mexanizatsiyalashtirish
Reja
1. Ozuqa tarqatgichlarning sinflanishi
2. RMM-5 kichik o’lchamli ko’chma ozuqa tarqatgichi
3. RSP-10 ozuqa tarqatgich - aralashtirgich
4. RMM-5 kichik o’lchamli ko’chma ozuqa tarqatgichi
5. RSP-10 ozuqa tarqatgich - aralashtirgich
6. TVK-80B ozuqa tarqatgichi soni
7.Ozuqalarni yuklash mashina va jihozlari

Fermalarda ozuqa tarqatish hayvonlarga qarov o’tkazish uchun sarflanadigan jami mehnat hajmining 30...40% ini tashkil etadi va bu jarayonni mexanizatsiyalash fermada asosiy vazifalardan biri hisoblanadi. Ozuqa tarqatish jarayoni ozuqani (ozuqa aralashmasini) texnika vositasiga yuklash, hayvonlar saqlanadigan joyga tashish va uni belgilangan mehyorda oziqlantirish oxurlariga tarqatishdan iborat. Ozuqa tarqatish qurilmalariga quyiladigan asosiy zooveterinariya talablari quyidagilardan iborat:

ozuqani berilgan normada bir tekisda (farqi 15%) tarqatish;
ozuqa tarqatish jarayonidagi isrofgarchilikning mehyordan (1%) oshmasligi;
ozuqa tarqatgich fermada ishlatiladigan barcha turdagi ozuqalarni tarqatishi, yahni universal bo’lishi;
ozuqa tarqatish jarayoni uchun sarflanadigan vaqtning oz miqdorda bo’lishi, yahni bir binoda ko’chma ozuqa tarqatgich ishlatilganda 30 minutdan va turg’un ozuqa tarqatgichlar uchun 20 minutdan oshmasligi;
ozuqa tarqatgichlar ortiqcha shovqin chiqarmasliklari va hayvonlar uchun xavfsiz bo’lishi;
ozuqa tarqatgichlar chidamli bo’lishi va ishga yaroqlilik koeffitsienti 0,98 dan kam bo’lmasligi.
Fermalarda ishlatiladigan ozuqa tarqatgichlar turli ko’rsatkichlariga qarab sinflanadi. Ularning asosiy turlari 3.4.1-jadvalda ko’rsatilgan.
3.4.1-jadval
Ozuqa tarqatgichlarning sinflanishi

	Sinflanish alomatlari	Ozuqa tarqatgich turlari
1	Energetik vositalariga ulanishi	ko’chma, harakati cheklangan, turg’un
2	Ishchi qismi ishlaydigan energiya turi	mexanik, gidravlik, pnevmatik, gravitatsion, vakkumli
3	Hayvonlar va parrandalar turi	qoramolchilik, cho’chqachilik, qo’ychi-lik, parrandachilik va boshqalar
4	Ishlatiladigan energetik vositalar turlari	traktorlar, avtomobillar, o’ziyurar shassi, elektromobillar va boshqalar
5	Tarqatiladigan ozuqa turlari	kontsentrlangan ozuqalar, ozuqa ara-lashmasi, suyuq ozuqalar, universal
6	Ishchi qismining turi	lentali, shnekli, vintli, arqonli, shaybali, qirg’ichli, kurakli
7	Oziqlantirish oxuriga ozuqani tarqatish usuli	ichidan tarqatish, yon tomonidan tarqatish, tepadan ozuqa tarqatish

Hayvonlar saqlanadigan binolarda va oziqlantirish maydonlarida o’rnatiladigan oxurlarining hayvonlarning oziqlanish jarayonidagi fiziologik talablarga to’la javob berishi va mexanizatsiyalashtirilgan holda ozuqa tarqatish imkoniyatiga ega bo’lishi ko’zda tutiladi.
Oxurlarning o’rnatishga qulay, chidamli bo’lishi, ishlatish jarayonida hayvonlarga jarohat bermasligi va lozim bo’lganda ularni yyengil ko’chirish, tashish mumkinligi talab etiladi. Ular yog’ochdan, metalldan, betondan va plastik materiallardan tayyorlanadi.
Oziqlantirish yo’lagi tomonidan oxurlar himoya bruslari bilan to’siladi. Oziqlantirish oxurlarining umumiy uzunligi me’yorlangan oziqlantirishda bir hayvon guruhi uchun belgilangan normadagi oxur uzunligi bir hayvonga teng deb, me'yorlanmagan oziqlantirishda (hayvonlar ozuqaga erkin yondoshganda) bir hayvon uchun belgilangan oxur uzunligining yarmi miqdorida belgilanadi, yahni mehyorlangan oziqlantirishda
(3.4.1)
mehyorlanmagan erkin oziqlantirishda
(3.4.2)
bu yerda, i=1...n - fermadagi hayvon guruhlari soni;
m_i - i guruhdagi hayvonlar soni;
l_i - i guruhdagi 1 bosh hayvon uchun lozim bo’lgan oxur uzunligi,m

Bu turdagi ozuqa tarqatgichlar umumiy ravishda g’ildirakli yurish qismi va ramaga o’rnatilgan bunker, ozuqani mehyorlovchi va oziqlantiruvchi oxurlarga bir tekisda tashlovchi ishchi organlardan va harakat uzatish mexanizmlaridan tuziladi. Ko’chma ozuqa tarqatgichlar ishlatiladigan energetik vositalariga qarab traktor, avtomobil va o’ziyurar shassi yordamida ishlatiladigan turlarga bo’linadi.
Ko’chma ozuqa tarqatgichlar, turg’un oziqa tarqatgichlarga qaraganda katta unumdorlikka ega, turli xil sharoitda ishlay oladi va fermalarda ozuqalarni tashish, tushirish ishlarini bajara oladi. SHu bilan birga bu turdagi ozuqa tarqatgichlarning umumiy kamchiligi:
- ferma binolari va hayvonlarni saqlash maydonlarida kengligi 1,6...2,5 metrdan kam bo’lmagan ozuqa yo’laklarining bo’lishi:
- binodagi havoni ifloslantirish va shovqinli ishlashi;
- kontsentrlangan ozuqalarni tarqatishda berilgan normadan 15...20% chetlashishi;
- kichik hajmli fermalarda ishlatishda iqtisodiy samaradorligining past bo’lishi.
Fermalar uchun ozuqa tarqatish texnologiyasini va texnika tizimini asoslaganda bu kamchiliklarni inobatga olish va avvalo iqtisodiy ko’rsatkichlarini aniqlagan holda yondoshish lozim. Fermalarda keng tarqalgan ayrim turdagi ko’chma ozuqa tarqatgichlarning texnik tavsifnomalari 3.4.2-jadvalda ko’rsatilgan.
3.4.2-jadval
Ko’chma ozuqa tarqatgichlarning texnik tavsifnomalari

Ko’rsatkichlar	O’lchov birligi	Ozuqa tarqatgich rusumi
		KTU-10-A	RMM-5	RSP-10	KUT-3,0	ARS-10
Yuk ko’tarishi	kg	3300	1750	4000	3000	3800
Unumdorligi	t/soat	30	3...38	120	13	134
Bunkerning sig’imi	m^3	10	5	10	3	10
Tezligi: transport jarayonida ish jarayonida	km/soat	30 -	16 0,5...0,6	20 1,5...5,0	33 0,87...1,5	46 3,1...10,0
Gabarit o’lchamlari: uzunligi kengligi balandligi	mm	6670 2270 2450	5260 1870 1870	5400 2300 2600	5950 2890 2630	7330 2810 2655
Koleyasi	mm	2200	1542	1600	1500	1800
Massasi	kg	2700	1450	3940	4100	7320

Fermalarda uning sharoiti uchun mos keladigan universal va chidamli turdagi ko’chma ozuqa tarqatgichlar ishlatiladi.