1. Qo`qon- 120 ta maktabxona 40 ta madrasa masjid
Download 58.07 Kb. Pdf ko'rish
|
Qo`qon xonligi asarlari qulay qo‘llanma
|
1.Qo`qon- 120 ta maktabxona 40 ta madrasa masjid @Yangi_tarix 2.Marg`ilon- 80 ta maktabxona 10 ta madrasa masjid 3.S. va H. markazlari-Margilon,Andijon,Namangan,Toshkent,Qo`qon(MANTIQ) 4.Umarxon- (‘’Amiriy’’) 70 dan ortiq shoirlar to`plandi • Uning buyru`gi bilan F.Namangoniy ‘’Majmuayi Shoiron’’-63 ta shoir sherlarini o`z ichiga olgan. • Arab Fors tilidagi kitoblar o`zbek tiliga tarjima qilingan Maxmur (XVIII oxiri-1844 asl ismi Maxmud) • Qo`qondagi Madrasayi mirda o` qidi • Qo`shinda sipohilik qildi • 69 ta asar 3717 misradan iborat hajviy she`rlar devoni • “Hapalak”-qishloq xayoti ayanchli aks etga nva xonlik xalqini hayotiy manzarasi aks etgan • Hajvgo`ylik ijodiga samarali ta`sir ko`rsatdi Gulxaniy (Go`lax-o`t yoquvchi) • 1770-yilda Tojikistinning Tavildara tumani • Namanganda mardikorlik qildi • Qo`qonda istiqomat qildi va hammomda o`t yoquvchi bo’lib ishladi • Masalni-o`zbek adabiyoti Poeziyasi mustaqil janr sifatida kiritdi • ‘’Zarbulmasal’’-Sharq adabiyotida mashhur hisoblanadi v hukmron tabaqalarning xalqqa o`tkazgan jabr zulmlari mahorat bilan ochib beriladi Uvaysiy(1779-1845) • Otasi o`zbek tojik tilida qalam tebratgan. • Umarxon davrida taniqli shoira bo`lgan. • U ijodining xalqparvarligi bilan ajralib turadi. • 4 ta lirik devon va 3 ta doston meros bo`lib qoldi • O`z asarlarida insonni e`zozlash,do`stlik vafo sadoqat g`oyalari,el-yurt dardi,xalq hasrati kuylanadi Mohlroyim(Nodira 1792-1842) Andijonda tug`ilgan • Otasi Rahmonqulibiy Andijon hokimi Olimxonni tog`asi • Umarxon Marg`ilonga hokim bo`lganidan so`ng Nodira bilan turmush quradi • Uvaysiy bilan tanishgach yosh qizlar va kanizaklarga muallimlik qiladi • O`g`li Madalixon taxtga o`tirgach davlat idoralarini boshqarishda faol ishtirok etdi • Madrasalar qurdirdi,Olimlar,xattot,naqqoshlarni Qo`qonga to`pladi, • Kitoblarni qayta ko`chirtirdi • Kitob muqovasini did bilan ishlanishiga e`tabor berdi • Naqqoshlarga tilla qalam va kumush qalamdon sovg`a qildi • Ham o`zbek ham tojik tillarida ijod qilgan • Nodira taxallusida- 180 ta she`r jamlangan devon • Komila taxallusida- 19 ta g`azal • Maknuna taxallusida- 333 ta g`azaldan iborat devon tuzdi. • Sharq xotin qizlarining dartd alamlarini of-fig`onlarini kuylanadi • Navoiy,Fuzuliy,Bedil g`azallariga muxammaslar yozgan. Boborahim Mashrab(1640-1711) Namanganda tug`ildi • 15 yoshida tasavvuf ilmini egallay boshladi • 18 yil mamlakat kezdi • O`z she`rlarida hukmron tabaqalarning xalqqa o`tkazgan jabr zulmi ochko`zligi,Din peshvolarining,avom xalq ruhini do`zax va oxirat azoblari bilan daxshatga solayotganligi ayovsiz fosh etiladi. • 1711-yilda g`animlarning ig`vosi bilan dinga shah keltirganlikda ayblanib o`lim jazosiga hukm etildi 1)1822-yilda Umarxonning topshirig`i bilan F.Namongoniy ‘’Umarnoma’’ 5000 baytdan iborat. 2)Umarxonning maslaxati bilan qozi askar Mirzo Qalandar Mushrif Isfarangiz ‘’Shohnomayi Nusratpayon’’(G`alabadan xabar beruvchi shohnoma)asarini yozdi. 3)Norbo`tabiyning nabirasi Muhammad Hakimxon To`ra ibn Ma`sumxon to`radan(1802-1870)’’Muntaxab ut-Tavorix’’(Saralangan tarixlar) asari meros qoldi.Buxoro va Qo`qon xonligiga oid muhim manba sanaladi.O`rta Osiyoning siyosiy ijtimoiy madaniyati haqida ma`lumot beradi 4)Muhammad Solih ‘’Tarixi Jadidayi Toshkand’’-XV-XIX asrlarda Turkiston tarixi,Toshkent tarixi v Qo`qon xonligi tarixi haqida ilmiy manba hisoblanadi. 5)Dilshodi Barno-Rahimqul so`fi qizi • XIX asrda Qo`qonda ijod qilgan • Maktabda maktabdorlik qilgan • 51 yil maktabdorlik qilgan • 20 nafardan 30nafargacha o`quvchilari bo`lgan • 890 nafar qizni savodini chiqargan • Anbar Otin-iqtidorli o`quvchisi hisoblanadi • Uning ‘’Muhojirlar tarixi’’ ‘’Inson matonati v amuhojirlar tarixi’’ ‘’Barnoning tanlangan sherlari’’ asarlari bizgacha yetib kelgan. • U o`z asarlarida xonlikdagi o`zaro urushlar,uning xalq ommasiga ko`rsatgan ayanchli ta`siri kabi masalar o`z ifodasini topgan. • ‘’Bu jabr-u zulm albat muvaqqat’’ deb yozgan • Turkistonliklarni do`st va inoq bo`lishga da`vat etgan Bizning kanal @Yangi_tarix Administrator:Abduxamidov Shukurillo Download 58.07 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|