1-топшириқ. Мавзуга доир саволларга жавоб беринг: Тарихий гоеграфиянинг фан сифатида шалланишида муҳим омил бўлган тарихий

1-ТОПШИРИҚ. МАВЗУГА ДОИР САВОЛЛАРГА ЖАВОБ БЕРИНГ:

1. Тарихий гоеграфиянинг фан сифатида шалланишида муҳим омил бўлган тарихий

ходисалар нималар эди?

2. Дастлабки тарихий географияга доир асар қайси ва у ким томонидан яратилаган?

3. Тарихий география нима сабабдан фан сифатида Европада шаклланди?

4. Тарихий географиянинг фан сифатида шаклланишига катта хисса қўшган олимлар

тўғрисида маълумот беринг?
1.Tarixiy geografiya fan sifatida XVI asrda vujudga keldi. Uning vujudga kelishida ikki yirik tarixiy hodisa, ya’ni XV-XVI asrlarda gumanizmning paydo bo’lishi va Buyuk Geografik kashfiyotlar ta’sir qildi. Uyg'onish davrida odamlarda antik davrlarga qiziqish kuchaygan. Antik dunyoda qiziqish antik davr geografiyasi bilan shug'ullanishga olib keldi.

2.Tarixiy geografiya fanida birinchi bor yaratilgan yirik asar-qadimgi dunyo atlasi edi. Uni XVI asrning ikkinchi yarmidа flamand geografi A. Orteley yaratgan edi. U o’z asariga ilova tarzida zamonaviy dunyo Atlasini keltirgan edi 1579 yili Orteliy geografik atlasga uchta tarixiy xaritadan iborat qo`shimcha tuzdi. Orteliyning bu qo`shimchasi keyinchalik 1603 yili 38 ta xaritadan iborat bo`lgan antik davrning geografik atlasini tuzilishiga olib keldi. Orteley o’z kartalarini qadimgi dunyo haqidagi qisqacha ma’lumotlar bilan keltirar edi. Ortemeyning asaridan so’ng tarixiy geografiya ilmiy targ'ibot sifatida vujudga keldi. Aytib o’tish kerakki, Orteleyning o’zi antik davrlar ma’lumotlarini tanqidiy nazarsiz qabul qilgan va shu ma’lumotlar asosida o’z xaritalarini chizgan. Orteleyning bu kamchiligini XVIII asrda Leyden (Gollandiya) universiteti professori Klyuver to’g'riladi. U tarixiy geografiya bo’yicha ikkita nomdor asar-qadimgi Italiya va qadimgi Germaniyaning tarixiy geografiyasini yozdi

3. Tarixiy geografiya fan sifatida XVI asrda vujudga keldi. Uning vujudga kelishida ikki yirik tarixiy hodisa, ya`ni XV-XVI asrlarda gumanizmning paydo bo`lishi va Buyuk Geografik kashfiyotlar ta`sir qildi. Uyg'onish davrida odamlarda antik davrlarga qiziqish kuchaygan. Antik dunyoda qiziqish antik davr geografiyasi bilan shug'ullanishga olib keldi. Tari`xiy geografiya fanida birinchi bor yaratilgan yirik asar-qadimgi dunyo atlasi edi. Uni XVI asrning ikkinchi yarmidа aflamand geografi A. Ortemey yaratgan edi. U o`z asariga ilova tarzida zamonaviy dunyo Atlasini keltirgan edi. Ortemey o`z kartalarini qadimgi dunyo haqidagi qisqacha ma`lumotlar bilan keltirar edi. Ortemeyning asaridan so`ng tarixiy geografiya ilmiy targ'ibot sifatida vujudga keldi. Aytib o`tish kerakki, Ortemeyning o`zi antik davrlar ma`lumotlarini tanqidiy nazarsiz qabul qilgan va shu ma`lumotlar asosida o`z xaritalarini chizgan

4. Evropada tarixiy geografiya asoschilari safiga A. Ortemey, F. Klyuver, J. B. Anvil',

Darbi kabi olimlarning Rossiyadan V. N. tatiev, N. N. Barsov, S. M. Seredonin, L. A. Svitsin, M.K. Lyubovskiy, M. N. Tixomirov, A. N. Nasanov, I. A. Golubtsov (tarixiy kartografiya asoschisi) O`rta Osiyo tarixida tarixiy geografiya elementlarini A. G. Beruniy, A. B. Narshaxiy, Mirxond, Xondamirning tarixiy asarlarida Z. M. Boburning mashhur "Boburnoma"sida ko`rishimiz mumkin.

O`rta Osiyo tarixiy geografiyasining muhim manbalari antik davr olimlari Gerodot, Polien, Diodot, Kvint Kurtsiy Ruf asarlari, o`rta asrlarga oid G. G. Klavixo, Ibn Battuta asarlarida, zamonaviy olimlar A. Byorns, Vitkevich, Demizon, Vamberi va boshqalar asarlarida aks etgan, yana muhim manbalardan biri Abulg'ozi Bahodirxoning "Shajarai turk" asaridir, undan tashqari XIX asr faylasufi va tarixchisi Ahmad Donish asarlarini ham kiritish mumkin