1. Tuproqli infiltratsion konlar Foydali qazilmalar

Mavzu: INFILTRATSION KONLAR. ULARNING AHAMIYATI. FOYDALI QAZILMALARI VA HOSIL BO’LISHINING XUSUSIYATLARI

REJA:
1.Tuproqli infiltratsion konlar
2.Foydali qazilmalar
3.Adabiyotla ro’yxati
KIRISH
Infiltratsion konlar - yer ostidagi kimyoviy faol suvli eritmalarda erigan turli rudali element va ular birikmalarining togʻ jinslari yoriq va gʻovaklarida choʻkishidan hosil boʻlgan konlar. Suvli eritmalar yerning chuqur joylarida togʻ jinslari yoriqlari boʻylab oʻtganda ularning tarki-bidagi rudali moddalarni eritib boshqa joyga olib ketadi. Suvda erigan elementlar maʼlum fizik-kimyoviy muhitda choʻkadi, choʻkmay qolganlari grunt suvlari zonasiga yetib boradi.
I. k. qosil boʻlishida geokimyoviy toʻsiqlar muhim rol oʻynaydi. Bular grunt suvi migratsiyasini keskin susaytiradi, natijada elementlarning choʻkishiga qulay kimyoviy sharoit yaratiladi va suvli eritmalardan elementlar osongina choʻkadi. Shu yoʻl bilan temir, mis, vanadiy, uran, radiy, bariy, fosforit va b. konlar hosil boʻladi. I. k. 50 m dan 700 m gacha chuqurlikda vujudga keladi. AQSH (Nyu-Meksiko shtati) va Boliviyada (mis), Angliyada (temir), AQSH (Kolorado va Yuta shtatlari )da (uran-vanadiy) I. k. bor. Oʻzbekistonda Uchquduq, Koʻkcha, Laylakon uran konlari mavjud
Atrof-muhitga zarar etkazmaydigan arzonroq energiya manbasini qidirishda dunyo ilmiy hamjamiyati atom energetikasi sohasiga e'tibor qaratdi. Bugungi kunda energiya ishlab chiqarish uchun qurilayotgan atom reaktorlari soni yuzlab. Uran rudasi atom energiyasini ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida ishlatiladi. Uning tarkibida aktinidlar oilasiga mansub moddalar mavjud. Ba'zi hisob-kitoblarga ko'ra, er oltindan 1000 baravar ko'proq uran rudasini o'z ichiga oladi. AES uchun yoqilg'i olish uchun u qayta ishlanadi.
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, uran rudasi yoqilg'i sifatida ishlatiladi, bu uning konlarini izlash davomiyligini belgilaydi. Bugungi kunda uran ko'pincha raketa dvigatellari uchun yoqilg'i sifatida ishlatiladi. Yadro qurolini ishlab chiqarishda ushbu element uning kuchini oshirish uchun ishlatiladi. Ba'zi ishlab chiqaruvchilar uni bo'yashda ishlatiladigan pigmentlarni ishlab chiqarish uchun ishlatishadi.
Konlarning sanoat turlari mavzularida respublikamizda va boshqa davlatlarda mavjud qora metallar (temir, marganets, xrom, titan), rangli metallar (volfram, mis, qo‘rg‘oshin, alyuminiy, molibden), asl metallar (oltin, kumush), radioaktiv (oltin, kumush), kamyob va tarqoq metallarning fizik va kimyoviy xususiyatlari, ular qanday tog‘ jinslarida uchrashi va ularning tarkibidagi elementlarning miqdori (% hisobida), dunyodagi davlatlar misolida zahiralar va ularning qazib olinadigan miqdorlari, konlarning nomi va joylashgan eri, xalq xo‘jaligining qaysi sanoat sohalarida foydalanish mumkinligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan. Bundan tashqari, qurilish materiallari (qum, shag‘al, qumtosh, kvarsit), kimyoviy va organik xom ashyolar (mineral tuzlar, fosfor), industrial xom ashyolar (olmos, grafit, slyuda, asbest), shisha, sopol, o‘tga va kislotaga chidamli xom ashyolar va qimmatbaho toshlarning qanday genetik kon turlari bilan bog‘liqligi, tog‘ jinslari va ularning xususiyatlar, zahiralar va ularni qazib olish miqdorlari dunyo mamlakatlari misolida, konlarning nomi va joylashgan eri, xalq xo‘jaligining qaysi sanoat sohalarida qo‘llanilishi to‘g‘risida ma’lumotlar berilgan.