10-topshirq bo'yicha savollarga javoblar
Download 32.5 Kb.
|
10. Farmtex (2)
|
10-topshirq bo'yicha savollarga javoblar. 1. Taxtakachlash bosimini belgilash. Buning uchun quyi puansonni qolipga asos qilgan xolda 0,3-0,5 g massa solinadi. Keyin yuqori puanson kiygizilib, taxtakachlash asbobining plunjeriga joylashtiriladi. So‘ng ushlagich yordamida asta-sekin ma’lum bosim xosil qilinadi. Masalan, natriy bromidning og‘irligi 0,5 g, diametri 9 mm bo‘lgan tabletkasini tayyorlash uchun 160 mPa (1600 kg/sm2 ) bosim etarli bo‘ladi. U quyidagicha xisoblanadi: bu erda: Rman - manometr ko‘rsatkichi, atm.; 26,4 - gidrotaxtakachlash plunjerining yuzasi, sm 2 ;
2 . Tenglamaga qiymatlarini qo‘ysak: Demak, og‘irligi 0,5 g, diametri 9 mm bo‘lgan natriy bromid tabletkasi OST 64-7-170-75 talabiga javob berishi uchun 40 atmosfera bosim ko‘rsatkichida taxtakachlash lozim, bu esa 160 mPa (1600 g/sm 52 0) ga to‘g‘ri keladi. Qolip teshikchasidagi tabletkani itarib chiqarish uchun sarflanadigan kuchni aniqlash. Bu maqsadda quyidagi tenglamadan foydalaniladi: bu erda: Syon. - tabletkaning yon satxi, ya’ni rh; Syon. = 2 hr r - tabletka radiusi, sm; h - tabletka balandligi, sm;
qismlari oliy navli po‘latdan tayyorlangan bo‘lishi kerak. CHunki bu jarayon murakkab sharoitda o‘tadi: kuchli ishqalanish natijasida qoliplar isib ketib kengaishi, emirilishi, zanglashi, sinishi mumkin. Kerakli xususiyatga ega bo‘lgan material olish uchun po‘latning tarkibiga xar xil elementlar kiritiladi. Qaysi element kiritilagligiga qarab po‘lat yoriliqlanadi: u 8, 9 XS, 12 XN 2, XVG, VK 16, X6VF, TBK va x.k. Bunda elementlar oldidagi son uglerodning o‘rtacha miqdorini belgilaydi, agar ikki xonali son bo‘lsa uglerodning yuzdan bir ulishi ko‘rsatilgan bo‘lib, bunday po‘lat navi konstruksion po‘lat deb yuritiladi. Bir xonali son bo‘lsa, uglerodning undan bir ulishini ko‘rsatib, bu navni instrumental po‘lat deyiladi. Element orqasiga qo‘yilgan son uning foiz miqdorini bildiradi. Agar uglerod miqdori bir foizgacha bo‘lsa, yorliqda ko‘rsatilmaydi. Agar emlementning o‘zi ko‘rsatilib, son ko‘rsatilmasa shu elementlardan bir foizdan saqlashini bildiradi. Misol: 9XS navli po‘lat tarkibida 0,9% uglerod, 1% xrom, 1% kremniy saqlab, instrumental po‘lat deyiladi. XVG - bu ligirlangan po‘lat bo‘lib, tarkibida xrom, volfram va marganetsdan 1% saqlaydi. 12XN 2 - bu konstruksion po‘lat bo‘lib 0,12% uglerod, 2% nikel va 1% xrom saqladi. VK - qattiq qotishmali po‘lat bo‘lib, volfram va kobaltdan 1% saqlaydi. TVK- qattiq qotishmali po‘lat bo‘lib, tarkibida 1% titan, volfram va kobalt saqlaydi 3. Qolip hajmini belgilash. Kerakli miqdorda tortib olingan massa qolip teshigiga solinadi. Bunda puanson qolip tubini tashkil qilib, u eng pastki nuqtada joylashgan bo’ladi. So’ng massa qolipning yuzasi bilan teng bo’lguncha quyi puanson ko’tariladi va shu nuqtada mahkamlab qo’yiladi.
ega. To‘g‘ridan-to‘g‘ri presslab tabletka olishda texnologik bosqichlar bir muncha qisqaradi, substansiya namlik va harorat ta’siriga uchramaydi, iloji boricha yordamchi moddalar qo‘shilmaydi yoki oz miqdorda qo‘shiladi. Bu esa energiya tejamkorligiga, texnologik jarayonni soddalashuviga olib keladi. Bu tadbirlar katta iqtisodiy samara beradi va mahsulotni tannarxini arzonlashuviga ko‘maklashadi. Eng muhimi adabiyotlarda keltirilgan ma’lumotlarga qaraganda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri presslab olingan tabletkalarni biosamaradorligi nam donadorlash orqali olinganga qaraganda biologik ta’siri yuqoriligini ko‘rsatdi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri presslab tabletka olish uchun dori modda ijobiy texnologik xossalarni namoyon etishi, dozasi 0,05 g dan kam bo‘lmasligi va suvda yaxshi erishi kerak.To‘g‘ridan-to‘g‘ri presslash osongina hal bo‘lar edi, agar presslanadigan modda ijobiy sochiluvchanlik va zarrachalarni o‘zaro birikishi yaxshi bo‘lsa. Ana shunday maqsadga muvofiq zarrachali moddalar sintez qilingan (atsetilsalitsil kislota, salitsilamid va boshqalar). Lekin bunday sintez murakkab va qimmatga tushadi. Maqsadga muvofiq perekristallizatsiya qilish ham shu yo‘nalishni bir usuli. Umuman olganda maqsadga muvofiq sintez kelajagi porloq usullardan hisoblanadi .
etadi, shuning uchun ularni yordamchi moddalar qo‘shmasdan presslab sifatli tabletka olish mumkin. Umuman olganda moddalarni texnologik xossalari ko‘p jihatdan zarrachalarini tuzilishiga bog‘liq bo‘ladi. E.E.Borzunovni tasnifi bo‘yicha hamma moddalar zarrachalarini shakliga qarab anizodiametrik va izodiametriklarga bo‘linadi . Anizodiametrik guruhga mansub bo‘lgan moddalarni balandligi enidan birnecha marta katta,zichlanishi qiyin kechadi.Zarracha shakli tayoqchasimon,rombik,g‘o‘la,plastinkasimon bo‘lib,bu guruxdagi preparatlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri preslash imkoniyati kam bo‘ladi. Masalan: Analgin,rutin,dimedrol,fitin,efedrin g/x va x.z.o lar [5,8,11]. Izodiametrik guruxiga esa sharsimon,kubsimon shakdagi zarrachalar kirib,odatta ijobiy sochiluvchanlik va sochiluvchan zichlikni namoyon etadi. Unday preparatlarga yordamchi moddalar qo‘shmasdan preslash mumkin bo‘ladi.Ularga yuqorida nomlari zikr etilgan dori preparatlari kiradi. Keyingi yillar bizni olib borgan tadqiqotlarimiz anizodiametrik guruxga mansub bo‘lgan preparatlarga yordamchi moddalar qo‘shib,namlik miqdorini meyoriga keltirib to‘g‘ridan to‘g‘ri sifatli tabletka olish mumkinligini ko‘rsatdi.Bularga feramid, paxikarpin g/y, kofein bilan,geksametilentetramin,anestezin va x.k.o misol bo‘ladi. Xozirgi vaqtda to‘g‘ridan to‘g‘ri presslashni 3 xil usuli bor. Preslanadigan moddani sochiluvchanligini yaxshilovchi yordamchi moddalar qo‘shish,moddani qolipga majburan uzatish va maqsadga muvofiq zarrachani sintez qilish. To‘g‘ridan-to‘g‘ri presslab tabletka olishda moddani zarrachalarining kattaligi, sochiluvchanligi, qoldiq namlik va boshqa xossalari katta axamiyatga egadir. Masalan, natriy xloridni to‘g‘ridan-to‘g‘ri presslab tabletka olish uchun uzunchoq shakldagi zarrachalar maqsadga muvofiq bo‘lib, sharsimon zarrachalarni presslash ancha qiyin bo‘ladi. M: sut qandi, fenil salitsilat, geksametilentetramin, feramid va h.k. SHuning bunday moddalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri presslash mumkin bo‘ladi. 6. To‘g‘ridan-to‘g‘ri presslab tabletka olishni keng tarqalgan usullaridanbiri massani sochiluvchanligini yaxshilovchi yordamchi moddalar qo‘shishdir. Bu maqsadda, karboksimetilsellyuloza va uni natriyli tuzi, 30% gacha quruq sut zardobi, amilaza, sorbital, glyukoza, kraxmal va kalsiy stearat, qand bilan ksilit aralashmasi, o‘lchami 1 mm bo‘lgan eritilgan mannit, glyukoza va kraxmal aralashmasi (7+1+2), o‘ta maydalangan kraxmal, luviskol (vinilpirolidin va vinilatsetitlarning sopolimerlari), aerosil, magniy stearat va talk aralashmasi (1+9), kraxmalga 10% kakao moyi qo‘shilgan aralashmalar va h.k Download 32.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|