1-маъруза

Кириш. “Қурилишда қонунчилик” фанининг мақсади ва вазифалари. Фаннинг норматив-хуқуқий базаси, асосий тушунчалари, мохияти. Қурилиш соҳасидаги муносабатларни тартибга солиш.
Режа:

1. 
   Қурилишда қонунчилик фани тушунчаси, мақсади ва вазифалари
   
2. 
   Фаннинг норматив-хуқуқий базаси, асосий тушунчалари, мохияти.
   
3. 
   Қурилиш соҳасидаги муносабатларни тартибга солиш.
   

Ҳуқуқий тартибга солиш объекти - бу ҳуқуқнинг маълум бир соҳаси томонидан тартибга солинадиган сифатли бир ҳил ижтимоий муносабатлар соҳаси. Бу асосий мезон, чунки ижтимоий муносабатлар объектив равишда мавжуд бўлганлиги сабабли, уларнинг ўзига хос хусусияти тегишли ҳуқуқий шаклларни талаб қилади. Масалан, меҳнат муносабатлари меҳнат тўғрисидаги қонунлар билан тартибга солинади.
Ҳуқуқий тартибга солиш предмети қонунни тармоқларга бўлишнинг ягона мезони эмас, чунки:
1) унинг ижтимоий алоқалари жуда хилма-хил;
2) бир хил ижтимоий муносабатлар турли соҳалар ва усуллар билан тартибга солинади.
Шу муносабат билан ҳуқуқий соҳани ажратиш учун ёрдамчи мезон бу ҳуқуқий тартибга солиш усули ҳисобланади.
Қурилиш тўғрисидаги қонун ижтимоий муносабатларнинг алоҳида турини тартибга солади, бу уларнинг мазмуни ва аҳамияти жиҳатидан алоҳида ҳуқуқий тартибга солишни талаб қилади. Қурилиш қонунчилигини ҳуқуқий тартибга солиш қурилиш ҳуқуқи субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятларининг пайдо бўлиши, ўзгартирилиши ва бекор қилинишининг махсус тартиби билан ажралиб туради, қурилиш ҳуқуқи субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари мазмунининг ўзига хос хусусиятлари ва ҳуқуқларни амалга ошириш ва мажбуриятларни бажариш хусусиятлари билан ажралиб туради. Қурилиш тўғрисидаги қонуннинг ўзига хос хусусияти махсус тартибга солиш режимида ифодаланади. Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, қурилиш тўғрисидаги қонун билан тартибга солинадиган жамоат муносабатларида ҳам қонунчилик, ҳам хусусий ҳуқуқни ҳуқуқий тартибга солиш усуллари бирлаштирилади. Фақат ҳажм жиҳатидан аҳамиятсиз бўлган индивидуал муносабатлар диспозитив ёки императив усул билан тартибга солинади.
Шундай қилиб, қурилиш қонуни мураккабдир, чунки унга киритилган нормалар ҳуқуқий тартибга солишнинг ягона усули ва механизми билан боғлиқ эмас.
Ҳуқуқий тартибга солиш объекти юридик таъсирга эга бўлган маълум бир турдаги ижтимоий муносабатлар, яъни. қонун доираси. Шунга кўра, қурилиш ҳуқуқининг объекти дизайн ва қурилиш, архитектура ва қурилиш дизайни бўйича муносабатлар ва капитал қурилиш муносабатлари бўйича муҳандислик-тадқиқот муносабатлари ҳисобланади.
Қурилиш қонуни мустақил, интеграциялашган ҳуқуқ соҳаси сифатида деярли бир хил ҳолатлар туфайли Ўзбекистон ҳуқуқ тизимида ажралиб туради, деб ҳисоблаймиз. Шубҳасиз, иқтисодиётнинг қурилиш соҳасини мустақил ҳуқуқий тартибга солиш унинг Ўзбекистоннинг иқтисодий ривожланиши учун алоҳида аҳамияти билан белгиланади ва шунга мувофиқ қурилишнинг бундай мустақил ҳуқуқий тартибга солинишида жамоат эҳтиёжлари ва давлат манфаатлари мавжуд.
Бундан ташқари, бизга аниқ маълумки, қурилиш қонунчилигини ҳуқуқий тартибга солишнинг мустақил субъекти мавжуд ва бу мавзу жуда ўзига хосдир, чунки архитектура ва қурилиш дизайнидаги муносабатлар (шу жумладан муҳандислик тадқиқотлари) ва капитал қурилиш лойиҳаларини қуришдаги муносабатлар тадбиркорлик соҳасидаги умумий муносабатлардан ажралиб туради ва фарқланади. .
Мустақил ҳуқуқий тартибга солиш предметига қўшимча равишда, қурилиш ҳуқуқи ҳуқуқий тартибга солишнинг махсус усулига эга. Қурилиш ҳуқуқи усулларининг ўзига хослиги қурилиш қонунчилигини ҳуқуқий тартибга солиш предметининг ўзига хос хусусияти билан изоҳланади, яъни архитектура ва қурилиш дизайни соҳасидаги жамоатчилик алоқалари (шу жумладан муҳандислик тадқиқотлари) ва капитал қурилиш объектларини қуришда. Қурилиш ҳуқуқининг предмети ҳам фуқаролик, ҳам маъмурий ҳуқуқий муносабатлар бўлганлиги сабабли, қурилиш ҳуқуқи ҳар бир ҳолатда ҳам ҳуқуқий тартибга солишнинг "бирламчи" усулларини (фуқаролик ва маъмурий), ҳам бошқасини бирлаштирган мураккаб усулдан фойдаланиши аниқ. нисбатлар асосий усуллари. Қурилиш ҳуқуқининг ушбу мураккаб усули қурилиш фаолияти жараёнида юзага келадиган аралаш ҳуқуқий муносабатларни тартибга солади ва ҳуқуқий тартибга солишнинг императив ва ихтиёрий усулларини бирлаштиради.
Қурилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари - капитал қурилишни ташкил этиш ва тўғридан-тўғри амалга ошириш муносабатларини тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тизими
Муҳандислик тадқиқотларини ўтказишда қурилиш фаолиятини тартибга солишнинг хусусий ҳуқуқий усуллари қўлланилади; меъморий ва қурилиш лойиҳаларини амалга оширишда, шу жумладан дизайн натижаларига мутлақ ҳуқуқлар бўйича; пудрат қурилиш ишлари олиб борилганда. Бироқ, капитал қурилиш соҳасидаги фаолиятни тартибга солишнинг хусусий-ҳуқуқий усулларини қўллаш соҳаси давлат томонидан тартибга солинадиган ҳуқуқий усулларсиз тўлиқ эмас. Ва кўпроқ категорияли бўлиш учун айтишимиз мумкинки, хусусий ҳуқуқий тартибга солиш усулларини қўллашнинг юқоридаги барча соҳалари, авваламбор, ижтимоий-ҳуқуқий муносабатларга боғлиқ.
Шундай қилиб, кейинги қурилиш учун ер участкасига эгалик қилиш фуқаролик ва ер қонунлари билан тартибга солинади. Бироқ, бундай ер участкасининг эгаси унга бино қуриш имкониятини мустақил равишда аниқлай олмайди. Эгаси ер участкасининг шаҳарсозлик режасида кўрсатилган чекловларни, хусусан: ер участкасининг чегаралари, умумий фойдаланишдаги ер участкалари, ер участкасидан рухсат этилган фойдаланиш турлари, ер участкасида маданий мерос объектларининг мавжудлиги, ер участкасида аллақачон мавжуд бўлган капитал қурилиш объектларининг мавжудлиги, режалаштирилган капитал объектлар. давлат ва коммунал эҳтиёжлар учун қурилиш ва бошқалар.
Дизайн ва қурилиш учун муҳандислик текширувларини ўтказишда бундай ишларни бажариш учун шартнома тузувчилар томонларнинг рухсат этилган ишларга бўлган кўплаб талабларини, бундай ишларни бажариш тартибини, муҳандислик тадқиқотлари натижаларини ва баъзи ҳолларда муҳандислик тадқиқотлари натижаларини давлат экспертизасини ҳисобга олишлари шарт. Архитектура дизайни ҳақида ҳам шундай дейиш мумкин. Бундан ташқари, ушбу ишларни бажарадиган шахслардан капитал қурилиш лойиҳаларининг хавфсизлигига таъсир қиладиган ишларга қабул қилиш тўғрисида гувоҳнома бўлиши керак, яъни. махсус ҳуқуқий лаёқатга эга бўлиши, тўлиқ ва тўлиқ давлат ҳуқуқида мавжуд бўлган имтиёз талабларига боғлиқ бўлиши.
Қурилиш ишларини олиб боришда, қурилиш шартномаси тарафлари янада муҳим талаблар билан чекланади, юқорида санаб ўтилганлардан ташқари, бу давлат экспертизасидан ўтган лойиҳанинг мавжудлиги; давлат қурилиш назорати органлари томонидан берилган қурилиш рухсатномаси; пудрат қилинган қурилиш ишларини бажаришда давлат қурилиш назорати талаблари ва талабларига мувофиқлиги. Қурилиш шартномаси бўйича мажбуриятларни тегишли равишда бажариш тегишли равишда давлат экспертизаси билан боғлиқ.
Қурилиш тўғрисидаги қонун ва шаҳарсозлик тўғрисидаги қонун - бу шунчаки эски қонунлардан бошлаб, бугунги кунда хусусий қонун ва жамоат ҳуқуқи комбинациясига асосланган жуда ривожланган қонунга айланган соф ички қонундир. Хусусий ҳуқуқдан келиб чиқадиган бўлсак, хусусий мулк масалаларини умумий тартибга солиш, жамоа мулки ва биргаликда мулкчилик нормалари, кўчмас мулкни қурувчиларнинг ҳолати, хўжалик битимларини тартибга солиш, шунингдек қурилиш масалаларида жавобгарлик тамойиллари қабул қилинди. Оммавий ҳуқуқдан келиб чиқиб, у ердан фойдаланишнинг умумий принтсипларини, мулкни маъмурий тартибга солишни, шу жумладан машҳур қурилиш рухсатномаси ва ер участкаларининг ҳуқуқий режимини ўз ичига олди; бундан ташқари, жиҳозларни қайта тиклаш ва тиклаш бўйича махсус операциялар режими, кўчмас мулкнинг сақланиши, кўчмас мулкнинг санитария ҳолати ва хавфсизлиги устидан назорат. Қурилиш фаолиятининг муқаррар солиқ томонларини ҳам эслатиб ўтиш керак, бу қурилишнинг турли хил солиқлари ва тўловларида намоён бўлади. Умуман олганда, биз кўриб турганимиздек, чинакам замонавий қонун, хусусияти унинг кенглиги ва ривожланиши пухта ўйланганлиги, шунингдек, хусусий шахсларнинг ташаббусини қўзғатиши ёки ҳатто ишдан чиқариши мумкин бўлган кучайтирилган куч ҳақида гапираяпмиз.
Қурилиш қонунчилиги қурилиш соҳаси субъектлари ўртасидаги муносабатларнинг энг муҳим тартибга солувчисидир.
Қурилиш ҳуқуқи - бу қурилиш, муҳандислик ва тегишли соҳаларни қуриш билан боғлиқ муаммоларни ҳал қиладиган ҳуқуқ соҳаси. Бу, моҳиятига кўра, шартнома шартномаси, тижорат ҳуқуқи, ҳуқуқий режалаштириш, меҳнат қонунчилиги ва фуқаролик ҳуқуқининг аралашмасидир. Қурилиш тўғрисидаги қонун кенг қамровли ҳуқуқий масалаларни, шу жумладан шартномага биноан, бепарволик, облигатсиялар ва алоқалар, кафолатлар ва кафилликлар, гаровлар ва хавфсизлик соҳасидаги бошқа манфаатлар, тендерлар, қурилиш талаблари ва консалтинг хизматлари бўйича тегишли шартномаларни ўз ичига олади. Қурилиш тўғрисидаги қонун қурилиш соҳасидаги кўплаб иштирокчиларга, шу жумладан молия институтлари, тадқиқотчилар, тадқиқотчилар, меъморлар, қурувчилар, муҳандислар, қурувчилар ва дизайнерларга таъсир қилади.
Қурилиш тўғрисидаги қонун умумий ҳуқуқий тамойиллар ва методологияларга асосланади ва ҳуқуқий ва меъёрий базани (тўлов хавфсизлиги, режалаштириш, атроф-муҳит ва қурилиш кодексларини ўз ичига олади) ўз ичига олади; шартнома методологияси ва танлови (контрактларнинг анъанавий ва алтернатив шаклларини ўз ичига олган ҳолда); субпудрат масалалари; шартномада юзага келадиган ҳаракатлар ва мажбуриятларнинг сабаблари, бепарволик ва бошқа сабаблар; суғурта ва мажбурий суғурта; низоларни ҳал қилиш ва олдини олиш.
Қурилиш ва архитектура қонунлари кенг кўламли махсус соҳага айланди, бу материя ҳақида чуқур билим ва суд амалиётининг доимий мониторингини талаб қилади. Амалиётга яқин бўлган ва вақт ва пулни тежайдиган эчимларни ишлаб чиқишга алоҳида эътибор берамиз. Бунинг ёрдамида биз суд жараёнларининг олдини олишга қодирмиз.
Қурилишни ҳуқуқий тартибга солиш қуйидагиларни ўз ичига олади:
1.Лицензиялаш тартиби ва шартлари;
2. қурилиш фаолиятига солиқ солиш хусусиятлари;
3. қурилишда шартномавий муносабатларни тартибга солиш;
4. давлат буюртмаси бўйича амалга ошириладиган қурилиш ишларининг хусусиятлари;
5. қурилиш ишлари жараёнида ер, атроф-муҳит ва экологик қонунчилик масалалари;
6. Қурилиш тартибини бузганлик учун ташкилотлар ва мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги;
7. ва бошқалар.
Қурилиш фаолиятини тартибга солувчи меъёрий ҳужжатларга қуйидагилар киради:

1. 
   Ўзбекистон Республикасининг Қонунлари – Фуқаролик кодекси, Ер кодекси, Уй-жой кодекси, Шаҳарсозлик кодекси, МЖтК, шунингдек, қурилиш соҳасига оид бошқа қонунлари;
   
2. 
   Ўзбекистон республикаси Президентининг қарорлари ва фармонлари;
   
3. 
   Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарор ва фармойишлари;
   
4. 
   Қурилиш соҳасидаги давлат дастурлари ва уларнинг доирасида қабул қилинган меъёрий ҳужжатлар
   
5. 
   Шаҳарсозлик нормалари қоидалари (ШНҚ);
   
6. 
   Қурилиш меъёрлари қоидалари (ҚМҚ);
   
7. 
   Бошқа соҳага оид локал ҳужжатлар.