Ekstraksiya

Sana01.01.1970
Hajmi
#106190
Bog'liq
Ekstraksiya



«СУЮ1ЦШК - ОТО КЛИК» СИСТЕМАСИДА ЭКСГРАКЦИЯЛАШ




  1. Умумий тушунчалар

«Суюк,лик суюк,лик» системаларида эритма ёки каттик, жисмлар таркибидан бир ёки бир неча компонентларни махсус суюьушк (эритувчи) ёрдамида ажратиб олиш жараёни экстракциялаш деб номланади. Шуни алохдда таъкидлаш керакки, эритувчи аралашмада эримайди, лекин экстракцияланаётган компонентой эритади.
Маълумки, экстракция жараёни 2 хил булади: 1) суюкдикларни экстрак­циялаш; 2) цаттик, материалларни экстракциялаш.
Экстракция жараёнининг принципиал схемаси 5.47-расмда келтирил-
ган.

5.47-расм. Экстракция жараёнининг принципиал схемаси.

Таркибида тарк;атувчи модца М бор бошлангич эритма F ва эритувчи Е лар экстракторга юкланади. Бирор эритма таркибидаги компонентларни ажратиб олиш учун к^лланиладиган суюк,лик экстрагент (Е) деб номланади. Фазалар уртасида масса алмашиниш жараёни уларнинг бевосита тукнашуви туфайли юз беради. Экстракция натижасида \осил булган суюк, аралашма ажратгичга юборилади ва у ерда экстракт (Э) ва рафинат (К) га ажратилади.


Суюк, аралашмани экстракт ва рафинатга ажратиш учун тиндириш, сепарациялаш, центрифугалаш ёки боиик,а механик жараёнлар кулланилади.
Экстракт таркибидаги зарур компонент (мах,сулот) ажратиб олинади, рафинатдан эса экстрагент к,айта тикланади.
Экстракция жараёни турли хил конструкцияли курилмаларда экстракторларда утказилади.
Жараён та^лили шуни курсатадики, бу жараён \ам ректификация каби эритмаларни ажратиш учун ишлатилади. Агар, ректификация жараёни иссик^лик таъсирида олиб борилса, экстракция учун эса - унинг зарурати йук,- Ректификацияда компонентларга ажратиш уларнинг турли учувчанлигига 6оелик;. Агар, эритма компонентларининг к^йнаш температуралари бир бирига жуда як^ш булса, экстракция жараёнидан фойдаланиш юк,ори самара беради. Лекин, эксграгентнинг зичлиги, суюк, аралашма зичлигидан етарли даражада фарк цилиши ва кам булиши керак.
Экстракция жараёнидан кимё, нефтни к,айта ишлаш, нефть кимёси, озиц-овкдт, фармацевтика ва саноатнинг бошца со^аларида кенг мик;ёсда фойдаланилади. Бу жараён хилма-хил органик ва нефть—кимё синтез мах,су- лотларини тоза \олда ажратиб олиш, нодир, камёб ва таркрк элементларни олиш, ок,ава сувларини тозалаш ва бошк;а со^аларда ишлатилади. Жараённинг асосий афзаллиги шундаки, у паст температурада угади ва термолабил модцалари бор элементларни ажратиш имконини яратади.
Экстракция жараёни камчиликлардан \оли эмас, яъни кушимча эритув­чи ишлатилади, эритувчини кайта тиклаш технологик схемани мураккаб- лаштиради ва кушимча курилма талаб этади, \амда жараённи кимматлаши- шига олиб келади.

Купчилик лолларда экстракция ва ректификация жараёнлари купшгча биргаликда кулланилади. Бунга сабаб, бошлангич эритма концентрацияси ортиши билан ректификация жараёнига зарур булган иссик^ик сарфи камаяди. Демак, аввал экстракция жараёнининг Утказилиши, бошлангич эритмани ажратиш учун сарфланадиган иссик^икни тежашга олиб келади.



  1. «Сукщлик - сую клик» системасининг мувозанати

Бир сукодик фазадан иккинчисига тарк;алувчи модданинг утиши мувозанат \олати урнатилгунча давом этади, яъни фазаларда кимёвий потенциаллар тенглашгунга к,адар. Фараз кдлайлик, жараёнда учта компонент (К - 3) ва иккита фаза = 2) кдгнашмокда. Унда, фазалар кридасига биноан эркинлик даражаси С = 3. Лекин, одатда экстракция жараёнида температура ва босим бир хил кдпиб ушлаб турилади. Бундай, экстракциялаш системасининг эркинлик даражаси 1 га тенг булади.
Демак, мувозанат \олатида бир фазадаги тарк;алувчи модда концентрациясига, иккинчи фазадаги маълум бир концентрация турри келади.
Экстракция жараёнидаги мувозанат тарцалиш коэффициента билан характерланади, яъни экстракт ва рафинатлардаги таркдлувчи модда мувозанат концентрацияларнинг нисбатига тенг.

(5.142)
Бертло-Нернст крнунига буйсинадиган суюлтирилган эритма учун узгармас температурада тарк;алиш коэффициента <р, таркалувчи модда концентрациясига боклик эмас ва = Ум/х, бу ерда ум х экстракт ва рафинатдаги таркалувчи модданинг мувозанат концентрациялари. Бундай \олларда мувозанат туфи чизик, куринишида булади:
Ум =<Р'Х
Одатда, саноат курилмаларининг тарк;алиш коэффициенти тажриба йули билан аник,ланади
Агар, иккала суюк^ик фазалар бир - бирида эримаса, х;ар бир фазани икки компонентли эритма деб з^исобласа булади. Бундай \олатларда экстракция жараёни бошкр масса алмашиниш жараёнлари каби у-х координаталарида тасвирлаш мумкин.

tOO%M

аоиж ве 70 60 W 48 ЗВ ЯГ W - А%

Download

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling