1-маъруза. материаллар хакида умумий маълумотларим билан ишлаш

Sana01.01.1970
Hajmi
#128871
Bog'liq
1-маъруза. материаллар хакида умумий маълумотларим билан ишлаш

  • Фан: Материалшунослик ва конструкцион материаллар технологияси
  • Маърузачи: Туркменов Хасан Ишимович
  • Амалиёт ва тажриба машгулотлари укитувчиси:
  • Шермухамедов Хуршид Пирматович
  • Адабиётлар: Мирбобоев В.А «Конструкцион материаллар технологияси» Тошкент Укитувчи, 1991 й, 408 б
  • Кутубхонада шифр: 621.7 (075)
  • М-53
  • 1-маъруза. Металлар хакида умумий маълумотлар.
  • §1. Фаннинг асосий вазифаси.
  • «М ва КМТ » фанининг вазифаси куйидагиларни ургатишдан иборат:
  • - металларнинг тузилиши, хоссалари, маркаланиши;
  • - чуян ва пулатларни олиш жараёнлари
  • - пўлат ва чўянларга термик ва кимёвий-термик ишлов бериш назарий
  • асослари ва технологик жараёнлари;
  • - қуйма олиш назарияси ва технологик жараёнлари;
  • - металларни босим билан ишлаш назарияси ва технологиялари;
  • - материалларни пайвандлаш назарияси ва технологиялари;
  • - металларни металкесиш дастгохларда кесиб ишлаш жараёнлари
  • § 2. Металлар хақида умумий тушунчалар
  • Машинасозликда конструкцион материаллар сифатини ишлатиладиган материалларга металл ва унинг қотишмалари, металмас материаллар киради.
  • Тоза металлар:
  • темир - Fe, мис - Cu, алюминий - Al, магний - Mg, титан -Ti, қалай - Sn, рух - Zn, никель- Ni , хром - Cr, қўрғошин- Pb….
  • Қотишмалар:
  • - кам углеродли пўлатлар ( С < 0,3%),
  • - ўрта углеродли пўлатлар ( С < 0,65%),
  • - кўп углеродли пўлатлар (С < 2%),
  • - чўянлар (С>2,14%),
  • - бронзалар, латунлар, алюминий қотишмалари (дюралюминий), магний қотишмалар

Темир энг мухим саноат металли хисобланади. У чўян ва пўлатларнинг асосий қисмини ташкил этади.

  • Темир энг мухим саноат металли хисобланади. У чўян ва пўлатларнинг асосий қисмини ташкил этади.
  • Барча металл ва котишмалар иккита катта гурухга булинади: кора ва рангли металлар
  • Кора металлар:
  • Темир, чўян ва пўлатлар, яъни темир билан углерод котишмалари
  • Чўян 2,14%< С< 6,67% С - углерод
  • Пўлат 0,1% < С< 2,14%
  • Рангли металлар – хамма бошка металлар ва уларнинг котишмалари
  • Алюминий (Al), магний (Mg), титан (Ti) ва бериллий (Be) асосидаги қотишмалар енгил рангли қотишмалар,
  • Мис (Cu), қўрғошин (Pb), қалай (Sn) ва х.к. эса - оғир рангли қотишмалар.
  • § 3. Металларнинг механик ва технологик хоссалари.
  • Мустахкамлик чегараси (в) – материални ташқи кучлар таъсирига бардош бериш хусусияти:
  • бу ерда: Р- намунага таъсир қилаётган куч, Мн;
  • F - намунанинг кўндаланг кесим юзаси, м2
  • т
  • l
  • в
  • Сталь 30 т = 29 МН/м2;
  • в = 49 МН/м2;
  • L0
  • L
  • L0
  • L0=200 мм
  • L=224 мм
  • Пластиклик ()- материални ташқи куч таъсирида шаклини ўзгартириб, куч таъсири тўхтагандан кейин хосил бўлган шаклни сақлаб қолиш хусусияти,
  •  =  L х100% / L0 [%]
  • бу ерда  L = L – L0 ,
  • L - намунани узилишдан олдинги узунлиги,
  • L0 , – намунани бошланғич узунлиги.
  • Сталь 30 учун = 21%;
  • Каттиқлик – материални бошқа қаттиқроқ жисмнинг ботишига қаршилик кўрсатиш хоссаси,
  • НВ – Бринел буйича каттиклик (шар 2,5; 5, 10 мм)
  • НRA, НRB, НRC, Роквелл буйича каттиклик (олмос ёки каттик котишмали учлик)
  • HV –Виккерс буйича каттиклик (олмос пирамида)
  • НВ= Р/F [ Н/м2 = Па ]:
  • Р - таъсир этувчи куч,Н
  • F – материал сиртида қолдирилган изнинг юзаси, м2
  • Сталь 30 учун НВ=187
  • 1-расм. Намунанинг қаттиқлигини Бринелл усулига аниқлаш
  • 1-таглик; 2 – маховик; 3 – шар; 4 – двигател; 5 – юклар.
  • 2-расм. Намунанинг қаттиқлигини Роквелл усулига аниқлаш.
  • 1-намуна; 2-таглик; 3-даста; 4-педал
  • Зарбий қаийишқоқлик – маитериални зарбий кучларга қарши тура олиш хоссаси. қаийишқоқлик мўртликнинг аксидир:
  • а = A/F [ Дж/ м2 ]
  • А - маятник тошининг
  • бажарган иши, Дж;
  • А = G·h [Дж = Н·м]
  • F- синган жойи
  • кўндаланг кесими м2
  • Технологик хоссалари - металл ва қотишмаларнинг турли усулларида ишланиш хусусиятлари.
  • Суюқ холда оқувчанлик - қолипни суюқ холда тўлдира олиш хусуссияти.
  • Болғаланувчанлик - болғалаш вақтида ўз шаклини емирилмай ўзгартира олиш хусусияти;
  • Пайвандланувчанлик- пайвандлашда пухта ва зич бирикма хосил қила олиш хусусияти;
  • Кесиб ишланиш хоссаси – Материални металкесиш дастгохларда ишлаш жараёнида силлиқ ва сифатли юза хосил қилиш хусуссияти.

Назорат саволлар:

  • Назорат саволлар:
  • “Металлар технологияси” фанининг вазифалари нимадан иборат?
  • Қора ва рангли металлар ҳақида нима биласиз? Чўян ва пўлатлар нима?
  • Металлни мустахкамлик чегараси ва плпстиклиги нима? Улар қандай аниқланади.
  • Металлни қаттиқлиги ҳақида нима биласиз? Қаттиқлик қандай аниқланади.
  • Зарбий қайишқоқлик нима ва у қандай аниқланади?
  • Металларни технологик ҳоссаларини таърифланг.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling