13-laboratoriya ishi qatlam neftlari zichligini

№ 13-LABORATORIYA ISHI QATLAM NEFTLARI ZICHLIGINI ANIQLASH.
Ishning maqsadi: Qovushqoqlikni aniqlovchi usullar bilan tanishish hamda olingan natijalarga ko’ra suyuqliklarning texnologik ko’rsatgichlarini belgilashdan iborat.
Nеft vа gаz kоnlаrini ishgа tushirishdаn оldin, shu kоnlаrning zахirаlаri аniqlаnib, kоnni ishlаtish lоyihаsi to’zilаdi.Bu ishlаrni bаjаrish uchun nеft vа gаzning hаmmахоssаlаri, kimyoviy tаrkibi vа fаzаviy o’zgаrishlаri аniqlаngаn bo’lishi kеrаk.Buning uchun quduqlаrgа mахsus аsbоblаr tushirilib, nеft yoki gаz nаmunаsi оlinаdi vа ulаr tаjribахоnаlаrdа tаdqiqоt qilinib, bаrchа fizik - kimyoviy хоssаlаri аniqlаnаdi.
Neft – qo`ng`ir rangli, yonuvchan, moysimon suyuqlik bo`lib, kimyoviy tarkibiga asosan ikki elementdan tuzilgan murakkab birikmadir, bular uglerod va vodoroddir. Bu birikmani biz oddiygina uglerodlar deb ataymiz. Uning tarkibida С<sub>5</sub> – С<sub>36</sub> gacha bo`lgan turli uglevodorodlar hamda kislorod oltingugurt birikmalari, azot va boshqa aralashmalardan tashkil topgan bo`ladi.
Neft tarkibida uglerod 82 – 87% gacha va vodorod 11 – 14% gacha uchraydi. Neft tarkibida azot ayrim hollarda 40% gacha uchraydi. Neft og`ir uglevorodlardan tuzilgan bo`lsa, uning tarkibida benzin va moy fraktsiyalari kamroq bo`ladi. Neft tarkibida parafin va smolalar ko`proq bo`lsa, uning tarkibida benzin va moy fraktsiyalari kamroq bo`ladi. Neft tarkibida parafin va smolalar ko`proq bo`lsa qovushqoqligini oshiradi va harakatlanishini kamaytiradi. Bunday hollarda neftni qazib olish va jo`natish uchun maxsus usullardan foydalanishga to`g`ri keladi.
Neft tarkibida oltingugurt birikmalari mavjud bo`lsa, uni qazib olish va uzatishda bir qancha muammollar tug`diradi.
Zichlik deganda hajm birligidagi moddaning (neft, neft mahsulotlari, gaz) og`irligi tushuniladi.
p = m/v; kg/m<sup>3</sup> Bu yerda: m – modda og`irligi; v – uning hajmi.
Neft va neft mahsulotlarini tashish va saqlash tizimida ularning zichligi absolyut va nisbiy birikmalar bilan ifodalanadi. Nisbiy zichlik quyidagicha ifodalanadi.
Ρ₄²⁰ – bu 20⁰С dagi neft yoki uning mahsulotlarining zichligini 4⁰С dagi suvning zichligiga bo`lgan nisbati. Neft va uning mahsulotlarining 20<sup>0</sup>С dagi nisbiy zichligi 0.7 dan 1.07 gacha o`zgarishi mumkin.
Istalgan haroratdagi (t) absolyut zichlik ρ_t bilan belgilanadi va uni quyidagicha aniqlash mumkin:
Ρ_t = ρ₂₀ – ξ (t – 20)
Bu yerda ρ₂₀ – neft va uning mahsulotining 20⁰С dagi zichligi, bu laboratoriya sharoitida aniqlanadi kg/m³. ξ – harorat koeffitsienti, kg/(m^{3 0}С)
ξ = 1,825 – 0,001315* ρ₂₀.
Suyuqlik yoki gazlarning bir bo`lagining ikkinchi bo`lagiga nisbatan siljishida ko`rsatadigan qarshiligi uning qovushqoqligi (ichki ishqalanishi) deyiladi.
Ichki ishqalanish koeffitsienti μ yoki dinamik qovushqoqlik koeffitsienti bilan harakterlanadi. Dinamik qovushqoqlik koeffitsienti suyuqlik yoki gazning tarkibi va haroratiga bog`liq. SI tizimida dinamik qovushqoqlik birligi Paskal – sekundda ifodalanadi. Kinematik qovushqoqlik – dinamik qovushqoqlikning shu haroratdagi suyuqlik yoki gazning zichligiga bo`lgan nisbati bilan ifodalanadi. v = μ/ρ = 1m<sup>2</sup>/с
uchuvchanligi to`yingan bug` bosimiga bog`liq bo`ladi. Bu bosim qanchalik katta bo`lsa, shunchalik bug`lanishga moyil bo`ladi.