Врач этикаси ва-WPS Office

Sana01.01.1970
Hajmi
#137702
Bog'liq
Врач этикаси ва-WPS Office


Врач этикаси ва тиббиёт деонтологиясининг асосий кирралари
Ер юзидаги энг кадимий касблардан бири- бу тиббиётдир. Тиббиёт узининг куп йиллик тарихи давомида бошка касблардан мухим томонлари билан фарк килувчи шифокорлик касбининг бой тажрибаларига эга булади.
Шифокорлик касби узига хос ахлокий ва этик нормаларга эга.
Врачлик этикаси асосида тарихий тараккиёт жараёнида асосланган мухим хислат гуманизм- инсонийлик, одамийлик ётади.
У уз навбатида тиббиёт ходимларининг беморлар, соглом одамлар жамият орасида олиб бориладиган даволаш-профилактика ишларидаги меъёрий муносабатларини, маънавий хулки, ахлоки этик нормаларини белгилайди.
Врач этикаси (юнонча «этос» –одат, характер) врачнинг беморни саломатлигини мустахкамлашга каратилган фаолиятидаги хатти-харакати, ахлоки, хулки, одати, касбий бурчига булган муносабати, манфати, виждони ва касбига муносиблиги хакидаги фандир.
Деонтология эса -беморни даволаш ва инсонлар орасида касалликларни олдини олишга каратилган тиббиёт ходимларининг бурчи, фаолиятидаги коидалар, принциплар мажмуасидир.
Врач этикаси ва тиббиёт деонтологияси тиббиёт ходимининг фукоролик бурчини, бажаришдаги ахлокий нормалари муносабатлари, врач хатти-харакатидаги коида ва принципларга асосланган.
Бизнинг мамлакатимизда врачлар, тиббиёт ходимлари фаолиятида намоён булувчи врач этикаси ва деонтологияси инсонийлик тамойилларига асосланган.
Тиббиётни хозирги боскичида 2 та мухим йуналишга эътибор бериш лозим.
- Биринчидан тиббиётдаги ихтисосликларни купайиши хамда ташхис куйиш ва даволаш учун янгидан янги техник асбоб-ускуналарни кулланиши.
- Иккинчидан тиббиётнинг тараккий этиб бориши билан хозирги кунга келиб дунёда 2 тур касалликларнинг пайдо булганлиги. а) Инфекцион-паразитар касалликлар б) Ноэпидемик касалликлар.
Бу касалликлар энг ривожланган давлатларда шу жумладан, бизнинг мамлакатимизда хам кенг таркалган. Хозирги кунда касалликлар структурасининг асосини юкумли касалликлар эмас балки сурункали касалликлар эгаллаган. Ушбу касалликлар келиб чикиши купрок жамиятнинг ижтимоий ривожланишидаги техник жараёнлар билан богликдир.
Хозирги кунда ахоли орасидаги касалланиш структураси ва улим сабабларининг асосини ташкил этувчи энг куп таркалган касалликлар жумласига: юрак кон-томир, онкологик, нейро-эндокрин, асаб рухий ва бошка касалликлар киради. Шунинг учун хам хозирги кунда хар-бир беморга индивидуал ёндошиш улардаги касалликларнинг келиб чикиш сабабларини урганиш ва уларни олдини олишга алохида эътибор бериш лозим. Шунинг учун хам хозирда врач билан бемор орасидаги муносабатга ва ижтимоий
профилактикага хамда беморларни даволашда унга тула конли бир шахс сифатида караш, эътибор бериш талаб этилади. Мана шу вазифаларни хал этишда врач этикаси ва тиббиёт деонтологиясини роли катта. Чунки ушбу фан врач билан беморнинг бир-бирига якинлашувига профилактик фаолиятининг янада кенгайишига олиб келади.
Врач этикаси ва тиббиёт деонтологияси мазмунан куйидаги асосий масалаларни урганади.

Врач ва бемор уртасидаги муносабат: Хозирги замон врачидан нафакат малакали мутахассис булиш, балки тиббий, маданий, маънавий билимларни таргиботчиси, ташкилотчиси булиш талаб этилади. Врачлик касбига узини багишлаган инсон уз атрофидагиларга мехрибон, уларнинг жами кулфатига шодликларига шерик була оладиган, узидан кечиб булсада хар доим беморга ёрдам беришга тайёр булмоги лозим.


Инсонийлик, хушфеллик, врачнинг мухим сифатларидан биридир.
Сухбатдан сунг врач беморнинг узини енгил хис этиши, тузалишига булган ишончи ортиши керак, бу эса беморнинг рухий физиологик холатига ижобий таъсир этиш уни тезрок тузалишига ёрдам беради.
Врач мехнати куп холларда рухий ва жисмоний зурикиш билан кечади, шунинг учун хам чидам, матонат, сабр токат, сезгирлик, яхши такт врачнинг доимий хамрохи булиши керак. Бемор билан булган сухбатда куллари, гавдани ортикча харакатланиши сезилмаслиги лозим, беморнинг диккат-эътиборини тулик узига жалб кила олиши, унда ишонч уйгота олиши керак.
Хар бир врач уз ишининг мохир устаси булиши керак. Бу эса деонтологиянинг асосий бугини хисобланади. Табийки врач махорати деганда унинг касбий билим доирасидан ташкари, умуминсоний маданият даражаси, врачнинг этик-эстетик кирралари тушунилади.
Уз касбини мохир устаси булган врач узи мулокат килган беморини якин кишисига, иттифокчисига айланади, беморни врачга булган ишончи янада ортади.
Врач хатти-харакатига булган асосий талаблардан бири унинг уз хис- хаяжонларини бошкара олиши, хар кандай холатда хам жахлини, газабини яшира олиши кайфиятини идора кила олиш хусусиятидир. Врач беморни кузатаётган даврда бемор хам уз навбатида унинг хар-бир хатти-харакатини, рухий холатини кузатади.
Психиатр олим В.М. Бехтеровнинг таъкидлашича «Агар бемор врач сухбатидан сунг ёнгил хис этмаса у врач эмас» Бемордаги куркинч салбий хис-туйгуларни, ёмон кайфиятни кайтара оладиган ва унинг тузалишига ишонч хосил кила оладиган врач беморларни муваффакиятли шифо топишига имкон яратган булади.
Врачга куйиладиган яна бир талаблардан бири шуки у бемор мохиятини хурмат килиши керак.
Беморга «сен» ёки «касал» деган сузлар билан мурожат килиши маън этилади. Бемор билан врач уртасидаги муносабатларининг яна бир мухим томонларидан бири беморни холати, саломатлиги хакида кай даражада маълумот, ахборот беришдир. Бу масала хар-бир беморнинг шахсини, касалликнинг окибатини эътиборга олган холда хал килиниши лозим.
Беморни муваффакиятли даволаш учун, бемор рухиятини хар кандай шикастлардан асраш унинг ишончини козониш, энг якин кишига айланиши лозим.
Гиппократ сузи билан айтганда «Беморга мехр-мухаббат курсат, кунглини кутар, энг асосийси унга хавф тугдираётган нарсалардан халос эт».

Врач билан беморнинг кариндош уруглари уртасидаги муносабат


Иш фаолияти юзасидан врач беморнинг кариндош-уруглари билан якин муносабатда булади. Тиббиётнинг айрим сохаларида, хусусан педиатрия, психиатрия ва айрим сурункали касалликлар билан хасталанган беморларнинг кариндош уруглари билан бундай муносабат тугри ташхис куйиш учун жуда хам мухим хисобланади. Чунки врач асосан анамнез хакидаги маълумотларни касалликнинг куриниши унинг ривожланиши, касалликнинг бошланиши келиб чикиши сабаблари хакидаги маълумотни асосан беморнинг кариндош уругларидан олади.
Беморнинг кариндош-уруглари уртасидаги муносабатда врач узини куйидагича тутиши керак яъни кариндош-уруглар билан бемор уртасидаги узаро муносабатни, улардан кайси бирининг хурмати бемор олдида юкори эканлигини аниклаши ва врач ана шундай кариндош-уругларга суяниб иш тутиши керак. Бу врач учун, беморга психотерапевтик таъсир утказиш учун ута зарурдир.
Куп холларда беморнинг кариндош уруглари беморга муолажа килаётган ёки уни текшираётган пайтда узлари хам иштирок этишини талаб этадилар. Агар бунга заруриат булмаса, уларнинг иштирок этиши максадга мувофик эмас. Бундан хатти-харакатларни ортикча эканлигини врач беморнинг кариндош-уругларига беморнинг йугида ётиги билан тушунтириб бериши лозим.

Тиббиёт муассасасига куйиладиган талаб, врач ва тиббиёт ходимлари орасидаги муносабат Тиббиётнинг хозирги тараккиёт жараёнида тиббий ёрдамнинг сифатини оширишга каратилган хар-бир врачнинг шахсий маъсулияти бутун тиббиёт муассасасининг маъсулияти билан тулдирилиши лозим. Чунки беморга хизмат курсатиш факатгина врачнинг вазифаси булиб колмай, балки бутун тиббиёт муассасаси жамоасининг вазифаси хисобланади.


Бемор шахс даволаниш учун ёки врач билан маслахатлашиш учун врачдан олдин у биринчи навбатда руйхат хонага мурожат этади.
Шу ердан унинг тиббиёт ходимлари билан учрашуви бшланади.
Демак, айнан шу жойда беморларни хайрихохлик билан кутиб олинишини тугри ташкил этиш керак.
Хоналарни, кутиш жойларни жихозлашга, уларни безашга алохида эътибор бериш керак. Тиббиёт муассасасидаги барча мухит беморни тинчлантириши ва унинг даволаниши учун булган ишончини оширишга хизмат килиши керак.
Стационар шароитидаги ички тартиб интизомига алохида эътибор бериши керак. Одатда стационарга огир хасталикларга учраган беморлар ёткизилади. Беморлар урганилмаган стационар шароитига тушганларидан сунг, улар касалликларнинг окибатидан хавотирланадилар, доимо врач куригини, текширишлар, лаборатория анализларини, операцияни, муолажани мутахассислар маслахатларини кутадилар. Бу албатта беморнинг рухиятига таъсир этмай колмайди.
Улар хар кандай текширишларига катта кизикиши билан карайдилар.
Битта хонадаги беморлар билан фикр алмашадилар. Беморларнинг узаро бундай фикр алмашишлари баъзан уларни ахволини ёмонлашувига- эрготогенияни келиб чикишига сабаб булиши мумкин. Шунинг учун хам ёши, ташхиси, касалликнинг кечиши шахсий интеллактуал хусусиятлари буйича бир-бирига мос беморларни бир палатага ёткизиш максадга мувофик булади.
Врач хар бир беморни хар куни кузатишга, курикдан утказишга вакти етмаган такдирда хам узининг барча беморларини бир бор куриши шарт. Бемор билан сухбатда унинг рухиятини кутариш максадида, озгина булса хам унинг саломатлигини яхшиланиб бораётганини таъкидлаши лозим.
Тиббиёт жамоаси билан врачлар уртасидаги муносабатларнинг этик
кирралари
Тиббиёт жамоаси – бу инсонлар саломатлиги ва уларнинг хаёти учун курашадиган жамоа хисобланади. Врач билан барча тиббиёт ходимлари уртасидаги узаро муносабат шифохонадаги рухий-терапевтик мухитга катта таъсир курсатади.
Тиббиёт жамоаси –бу биринчи навбатда хизмат вазифаларини виждонан,бор кучини биргаликда сарфлашга йуналтирилган инсонлар орасидаги дустона муносабат.
Жамоа, ходимлар орасидаги яхши муносабатларни таркиб топишида авваламбор ушбу жамоадаги рахбарнинг роли жуда катта.
Академик С.Н. Носов рахбарларни куйидаги 4 та турга булади.
1. Бошкалардан узини устун куядиган ута даражада мансабпараст одамлар.
2. Бюрократ, чиновник-рахбар. Узига интизомли, узига ва узгаларга талабчан инсон, у купинча юкоридаги курсатма, тавсия, йурикномалар буйича иш олиб боради.
1. Шифохона булиш мудири, уз ишига совуккон, бефарк шахс. Ушбу уринда у баъзан узи хохламаган холда утирган булиши мумкин.
2. Ходимлар билан дустона муносабатда булади., аммо рахбарлик лавозими уни сикиши сабабли, жамоа ишини ташкил килишда куп жон куйдирмайди ва ушбу вазифани купрок бошкаларга топширади. Окибатда булимда интизом пасаяди ва натижада беморларга курсатилаётган хизматнинг сифати пасаяди. Бундай ходимнинг муносабати жамоа аъзолари билан яхши, дустона булишига карамасдан у рахбар булишига хакли эмас.
3. «Мехрибон», «кунгилчан», рахбар кул остидагилар билан яхши дустона уртокларча муносабатда булади. Уларнинг вазифаларидаги камчилик ва хатоларга нисбатан кечиримли. У узининг ишини севади, чин дилдан кайгуради, ишни ташкил этиш, такомиллаштириш учун куп куч мехнат сарфлайди. Аммо ирода кучли, билим савияси, ташкилотчилиги етарли булмаганлиги учун булимда интизомни, ишни тугри йулга куя олмайди. У кул остидаги ходимлардан ишни талаб килиш урнига улардан у ёки бу топширикни бажаришни илтимос килади. Ходимлар уни яхши куришади, аммо у билан хисоблашмайди, юмшоклиги, кунгилчанлигидан фойдаланиб,
Шундай килиб, жамоада соглом ахлокий-рухий мухитни ташкил этиш учун хар-хил хизмат вазифасидаги врачлар, тиббиёт ходимлари орасидаги узаро дустона муносабат катта ахамият касб этади.
Шифокор сири:
Врач, беморга тегишли булган маълумотларни сир тутиши лозим, акс холда у беморга маънавий рухий таъсир этиши, унинг саломатлигига таъсир этиши согликни ёмонлашувига олиб келиши мумкин.
Шифокор сири хисобланган маълумотлардан укиш, хамда касбкорга хизматга доир ва бошка хил вазифаларни бажариш пайтида хабардор булиб колган шахсларнинг бу маълумотларини фукаро ёки унинг конуний вакилининг розилигисиз ошкор килинишига йул куйилмайди.
Факат шифокор сири хисобланган маълумотларни куйидаги сабабларга кура ошкора килиш мумкин.
1. Ахволи огирлиги сабабли уз хохиш-иродасини билдира олмайдиган фукарони текшириш ва даволаш максадида.
2. Юкумли касалликлар таркалиши, ялпи захарланиш ва зарарланиш хавфи тахдид солганда.
3. Тергов ёки суд текшируви утказилиши муносабати билан суриштирув ва тергов органларининг прокуратура ва суднинг сурови буйича
4. 15 ёшга тулмаган, вояга етмаган шахсга ёрдам курсатилаётганда унинг ота- онаси ёки конуний вакилларини хабардор килиши учун
5. Фукаронинг соглигига гайриконуний хатти-харакатлар ёки бахтсиз тасодиф натижасида зарар етказилган деб гумон килишга асослар мавжуд булганда.
Шифокор сири хисобланган маълумотлар конунда белгиланган тартибда берилган шахслар шифокор сирини ошкор килганлик учун конун хужжатларига мувофик тиббиёт ва фармацевтика ходимлари билан бабборовар жавобгар буладилар.
Врач хатоси:
Врач хатоси деганда, одатда врачнинг уз вазифасини виждонан бажарган холда адашиш холлари тушинилади.
Врач хатосининг куплари врачнинг касбий махоратнинг билишнни етишмаганлигидан, тажрибасини камчилигидан келиб чикиши мумкин, айрим хатолар эса текшириш усулларининг, асбоб-ускуналарнинг камчилигидан, баъзи бир беморларда касаллик ва унинг сабабларини узгача намоён булиши туфайли содир этиши мумкин.
Хатони тан олиш учун куп олимларимиз намойиши этган ирода, виждон поклиги, керак булса мардлик талаб этилади. Масалан, буюк рус олими, хирург Н.И. Пирогов очик ойдин баён килган. Узига булган асоссиз, ортикча ишонч, баъзан тузатиб булмайдиган хатога йул куйишига олиб келади. Чунки хеч качон бошка касбларда йул куйилган хато, тиббиётдаги каби огир окибатларга олиб келмайди. Иродали, виждонли хакикатгуй инсон маъсулиятдан кочмайди. У хар доим бемор манфаати, унинг саломатлигини саклаш йулида хазмат килади.
Врачлик касби –бу кахрамонлик, у калбни, фикрни тоза, булишлигини керак булса узини бахшида этишни талаб этади.
Тиббиёт ходимларининг фаолиятида 2касамёдда» баён килинган врачнинг этик коидалари, ахлокий нормалари катта рол уйнайди.
Врач этикаси ва тиббиёт деонтологиясининг асосий принципларини жамоа, унинг хар-бир аъзоси фаолиятига тадбик этиш, охир окибатда согликни саклаш ходимларининг асосий максади булган тиббий ёрдам сифатини, беморларга курсатилаётган хизматнинг самарасини ошишига олиб келади.
Download

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling