Document

220-guruh
Shirinoy Hayitova

Ekologiya fanidan savollarga javobi:

1. 
   Biogeotsenoz bu yet  yuzining muayyan bir qismi doirasida shakllangan tabiat sistemalarining oʻzaro boglangan va bir-birini taqozo etadigan murakkab majmui. Jami Biogeotsenozning organik moddalari va energiya potensialini yaratuvchi yashil oʻsimliklar Biogeotsenozning asosiy komponenti hisoblanadi. 
   
2. 
   Biosenozning mikroblar yashaydigan qismiga mikrobiosenoz deyiladi.
   
3. 
   Продуцент-автотроф организмлар асосан яшил ўсимликлар.
   
4. 
   Консумент-гетеротрофлар, асосан ҳайвонлар. Нафас олиш-бу гетеротроф жараён бўлиб фотосинтезда органик моддалар ҳосил бўлишида оксидланишда кузатилади. Нафас олмаслик ва чиримаслик ёки фотосинтезнинг бормаслиги Ерда ҳаётнинг бўлмаслигини кўрсатади. Нафас олиш ҳам иккига бўлинади.Аэроб нафас олиш-бунда газга ўхшаш кислородга водород бирикади; анаэроб нафас олиш-бунда оксидланувчи бўлиб анорганик модда хизмат қилади.
   
5. 
   Фосфор ва олтингугуртнинг биогеокимёвий цикли бироз бошқача, чунки уларнинг асосий қисми заҳира ва ер пўстлоғининг олиб бўлмайдиган фондида жойлашганлигидир.Фосфорнинг айланишини икки қисмга бўлиш мумкин-сувли ва ер устида. Сувли экотизимда фосфор фитопланктон ёрдамида ўзлаштирилиб трофик озиқланиш орқали консументларга ёки денгиз қушларига узатилади. Уларнинг экскрентлари орқали яна денгизларга сувларга баьзан қирғоқ орқали бўлса ҳам сувга қайтади. Ўлган денгиз ва океан ҳайвонлари қолдиқлари билан ҳам фосфор сувга қайтади, уларнинг склетларининг маьлум бир қисми сув тубига чўкиб фосфор яна чўкма жинсга қайтади. Ер усти экотизимда фосфорни ўсимликлар тупроқдан олади кейин у яна трофик занжир орқали ўсимлик ва ҳайвон қолдиқлари чириши натижасида яна тупроққа қайтади. 
   
6. 
   Экотизимлар Ернинг географик ландшафтини ташкил қилувчи бўлгани учун табиий географик ландшафтнинг ажралмас қисми бўлиб ҳисобланади. Биоценозлар Ернинг устки қисмида биосферанинг асосий қисмини ташкил қилувчи биогеосферани ҳосил қилади.
   
7. 
   Ландшафт-табиий географик мажмуа бўлиб, ўз ичига литосферанинг юқори горизонтлари, рельеф, иқлим, сув, тупроқларнинг ўзаро алоқасини таьминлайди, ривожланишда ягона тизим учун бир хил шароит яратиб беради. Келиб чиқишига қараб, ландшафтни иккига бўлинади: табиий ва антропоген.Табиий ландшафтлар инсон иштирокисиз табиий омиллар таьсирида шаклланади. Табиий ландшафтлар ўз навбатида 3 га бўлинади:1. Геокимёвий, ернинг устки қисмидаги кимёвий элементлар сони ва таркиби бирикмалари.2. Элементар-маьлум участкада аниқ бир жинслар маьлум бир рельефда жойлашиши, ер ости сувлари, ўсимликлар қоплами ва бир хил тупроқ циклларида бўлишига айтилади.3. Қўриқланадиган маьлум бир худудларда мутлақо инсонлар томонидан у ёки бу ишлар олиб борилиши мутлақо тақиқланади.
   
8. 
   Инсонлар томонидан ҳосил қилинган агроценозлар (бирламчи маҳсулдорлик ресурси) бўлиб маҳсулоти жамият учун озуқа захирасини тўплаб беради. Иккиламчи маҳсулдорлик қишлоқ хўжалик ҳайвонлари ва балиқлардан олинади.Ўсимлик ва ҳайвондан олинадиган биомасса миқдорини доимо жойлашган муҳит уларни тури, кўпайиши, етилишини ҳисобга олган ҳолда фойдаланиш зарур. Ер шарида биологик маҳсулдорлик нотекис тақсимланган, унга зарар етказиш экотизимга зарар бериш ҳисобланади ёки озуқа занжирининг бузилишига олиб келади. 1969 йил давлатлар ўртасидаги халқаро келишувга биноан “Халқаро биологик Дастур” иш олиб боради.
   
9. 
   Экотизим ўзини бир қатор механизмлар асосида ижобий ва салбий алоқалар орқали ўзини сақлаб қолади. Масалан популяцияда бир тур йиртқичнинг кўпайиб кетиши дастлаб ўлжанинг, кейинчалик унинг ўзининг камайиб боришига олиб келади. Популяция чегараловчи омиллар ёрдамида йиртқич камайиб боради.
   
10. 
    популяцияда бир тур йиртқичнинг кўпайиб кетиши дастлаб ўлжанинг, кейинчалик унинг ўзининг камайиб боришига олиб келади.
    
11. 
    Hozirgi vaqtda populyatsiyaning quyidagi turlari ajratilgan: yoshi, jinsi, genetik, ekologik va mekansal. Ushbu o'zgarishlarning har biri o'ziga xos tuzilishga ega. Shunday qilib, yoshi populyatsiyasi har xil avloddagi shaxslarning nisbati bilan belgilanadi. Xuddi shu turlarning vakillari ham ajdodlari, ham avlodlari bo'lishi mumkin.
    
12. 
    Har bir turning organizmlari turli hududlarda yashaydigan bir necha populyatsiyalar bilan ifodalanadi. Bitta tur populyatsiyalari o'rtasida turlarni bir butun sifatida qo'llab-quvvatlaydigan turli xil munosabatlar mavjud. Biroq, agar biron sababga ko'ra populyatsiya boshqa turlarning populyatsiyalaridan ajralib chiqsa, bu tirik organizmlarning yangi turlarining paydo bo'lishiga olib kelishi mumkin. Atrof-muhit sharoitlari ta'sirida organizmlarning fiziologik, morfologik va xulq-atvor xususiyatlari shakllanadi. Shu bilan birga, turli populyatsiyalarga tegishli bo'lgan organizmlarning xususiyatlari bir-birlaridan qanchalik farq qilsa, ularning yashash sharoitlari shunchalik o'xshash va ular orasidagi shaxslar almashinuvi kuchayadi.
    
13. 
    Turli oilalarda bu mulk atrof-muhitga va birgalikda yashash shakliga bog'liq. Agar bitta turning vakillari katta bo'shliqlarni bosib o'tishsa, unda bunday populyatsiyani katta deb atash mumkin. Tarqatish qobiliyati yomon rivojlangan taqdirda, oila, masalan, mozaik peyzajini aks ettirishi mumkin bo'lgan kichik agregatlar bilan belgilanadi. Yashirin hayot tarziga ega bo'lgan hayvonlar va o'simliklar populyatsiyasi atrof-muhitning turli-tumanligiga bog'liq.
    
14. 
    Turlar migratsiyasiga turli xil omillar sabab bo'lishi mumkin. Atrof-muhit, ozuqa yetishmovchiligi kabi turli sabablar sabab bo'ladi.
    
15.