Akmal Oraliq BT

Akmal Muzafarov 710-18

Вариант № 8	ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ	ТАСДИКЛАЙМАН “М ва М” кафедраси мудири Исмоилова Г.Ф.
1. Бошкарув тизимининг иктисодий категорияларига аниклик беринг. 2. Бошкарувда тизимли ёндашувнинг мохияти нимада? 3. Маркетингни назарий асослари нимадан иборат? Тузувчи: Хакимджанова Д.К.

1. 
   Бошкарув тизимининг иктисодий категорияларига аниклик беринг.
   

Boshqaruvda tizimli yondashuv, aw alo, boshqaruv obyektini murakkab ijtimoiy-iqtisodiy, o ‘zgaruvchan tizim, ichki tartib va o ‘zaro aloqani bir butun yaxlitlikni tashkil etuvchi unsurlar yig‘indisi sifatida o'rganilishini ifodalaydi. Tizim yondashuvi boshqariladigan obycktning barcha tarkibiy qism lari uzviy am al qilishini ta ’m inlaydi, bir tom onlam a yondashuvni inkor etadi, tizim ning turli unsurlari o ‘rtasida nom utanosiblik va qaram a-qarshiliklam i bartaraf etishga yordam beradi va shu sababli faqat boshqaruv obyektiga nisbatan em as, balki boshqaruvning o ‘ziga nisbatan ham amalga oshirilishi kerak. M urakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizimni o ‘rganish jarayonida boshqaruvda tizimli yondashuv mohiyati, asosan, quyidagilardan iborat: — boshqaruv maqsadlarini yaratish; — qo ‘yilgan m aqsadlarni amalga oshirishdan eng kam xarajat qilib, eng katta samaraga ega bo‘lish; — maqsad, usul va ularga erishish vositalariga miqdoran baho berish va faoliyatning rejalashtirilgan natijalariga ega b o ‘lishning barcha imkoniyatlarini baholash. H ar bir murakkab tizim yirik tizim unsuri sifatida o ‘rganiladi, uning bu yirik tizim boshqa unsurlari bilan o ‘zaro ta’siri va aloqasi tahlil etiladi. N isbatan mustaqil (alohida) tizim o ‘rganilganda uni unsurlar quyi tartibidagi kichik tizimga ajratiladi ham da bu unsurlam ing o ‘zaro aloqa va ta ’siri tadqiq qilinadi. M asalan, agar milliy xo‘jalik o ‘rganiladigan bo ‘lsa, u bir tom ondan yirik tizim sifatida, boshqa tom ondan milliy xo‘jalik tarm oqlari unsurlari (sanoat, qishloq xo‘jaligi, transport, qurilish va b.) yig‘indisi sifatida tahlil qilinishi m um kin. Sanoatni milliy xo‘jalik tizimining unsuri sifatida ham da kichik tarm oqlar, sohalar, ishlab chiqarish birlashm alari, korxonalar birikmasi sifatida, korxonani esa ham assotsiatsiya, aksiyadorlik jamiyatlari, firma, birlashmalar unsuri sifatida, ham sex, boMinma, brigadalar majmuyi sifatida o ‘rganish mumkin Boshqaruvda tizimli yondashuv ko‘plab m uam m olam i samarali hal etish uchun asos bo‘lib xizm at qiladi. U ni q o ilash m aqsadlarni aniq bayon qilish, vazifalar k o ‘lam i va bajarilishi lozim boMgan ish xususiyatlari haqida tasavvurga ega boMish, tizim doirasida bo‘ysunish tartibini o‘m atish, qaror qabul qilish va uni bajarish borasida majburiyat va javobgarlikni taqsim lash im konini beradi. Tizim li yondashuvning asosiy vazifasi butun tizim am al qilish sam aradorligini oshirishdan iboratdir. Tizim li yondashuvni qoMlash, um um an, vaziyatga baho berish barcha holat va oqibatlarni liisobga olgan holda boshqam v qarorlari qabul qiluvchi har bir rahbar uchun zarurdir. Boshqam vda tizimli 45 yondashuvni qoMlash rahbardan m antiqiy fikr yuritishni, ya’ni har bir qarorga kelish va asoslash jarayonida tizim ning um um iy m aqsadini aniqlash va barcha kichik tizim lar faoliyatini bu m aqsadga erishishga yo'naltirishni talab etadi. Bunda har bir tizim undan yirikroq tizimning tarkibiy qismi sifatida o ‘rganiladi, uni rivojlantirishning umumiy maqsadi ushbu yirik tizim rivojlanishi maqsadi bilan muvofiqlashtiriladi. Tizimli yondashuvda vazifalar tashkilotga moslashtirilmaydi, aksincha tashkilot qo'yilgan m aqsadlar va ulam i hal etish usullariga muvofiq holda tashkil etiladi yoki qayta tuziladi. K ibem etika va unga bog'liq ravishda m aqsadlarni va boshqam v qarorlarini aniqlash, ishlab chiqarish, tekshirish, tatbiq etish, m atem atik usul va kom pyutem i qo'llash tizimli yondashuvning m uhim unsurlaridan biriga aylanib qoldi. M odel so'zlar vositasida, form ulalar yordam ida bayon qilinishi, chizm a bilan ifodalanishi, kom pyuter yordam ida tizim ni am alda tushunish, yangi, ilgari nom a’lum bo'lgan haqiqatni topishga yo'naltiriladi. Bilimlaming hozirgi darajasi murakkab tizim bo'lgan iqtisodiyotni boshqarishda chiziqli va dinamik dasturlash, yoppasiga xizmat ko'rsatish, o'yinlar nazariyasini qo'llash, statistik m a’lumotlami o'iganish jarayonida har tom onlama korrelatsiya usulidan foydalanish imkonini beradi. Tizimli yondashuvning kom pyuterlam i qo'llash natijasida rivojlanishi m a’lum otlam ing aniqlashtirilgan, kengaygan bazasidan samarali foydalanish im konini beradi va o ‘z navbatida axborot yig'ish va uni qayta ishlashni talab etadi. Iqtisodiyot tarkibi o'zgarishi haqida ilmiy asoslangan, aniq axborotga ega bo'lm ay turib, uning sam aradorligini oshirish y o 'llarin i aniqlab b o 'lm ay d i. S hunday qilib, respublika iqtisodiyotiga o'zaro bog'liq jarayonlar tizimi sifatida qarash m um kin. Q andaydir bir jarayon natijasida m a’lum m ahsulot yaratiladi va bu m a’lum xarajatlar yigTndisi bilan bog'liqdir. Ikki jarayon o'rtasida to 'g 'rid an to 'g 'ri bog'liqlik mavjud boTib, bunda bir jarayon mahsuloti boTgan ko'm ir clektroenergetika uchun resursdir. Bunday aloqalar tarm og'i bir-biriga bog'liq unsurlar tizim ini tashkil etadi.