MA'RUZA ПСИХОФИЗИОЛОГИК АДАПТАЦИЯНИНГ СТРЕССИ ВА САВОЛЛАРИ

ПСИХОФИЗИОЛОГИК АДАПТАЦИЯНИНГ СТРЕССИ ВА САВОЛЛАРИ.

Деярли ҳар куни одамлар стрессни келтириб чиқарадиган ҳолатларга дуч келишади. Оиладаги ва ишдаги можаролар, одамнинг микросоциумидаги психологик босим, молиявий қийинчиликлар, касалликлар, жароҳатлар, кучли эмоционал реакциялар ва бошқа ҳаётий қийинчиликлар - буларнинг барчаси стресс ва хавотирни келтириб чиқариши мумкин. Ҳал қилувчи нарса - одамнинг ўзига хос стресс омилига ва умуман стрессга муносабати. Шуниси қизиқки, нафақат салбий, балки ижобий омиллар ҳам стрессга олиб келиши мумкин. Турли хил ҳаётий воқеаларнинг стресс ҳолати даражаси шкаласи берилган, максимал 100 балл билан (нуқта) ифодаланган.

Стрессга жавоб бериш умумий адаптив синдром (Селье) деб номланувчи анча мураккаб реакциянинг бир қисми бўлиб, уч фазадан иборат: безовталаниш (“сигналга жавоб бериш”), қаршилик (“резистентлик”) ва чарчоқ. Ушбу фазалар асосан буйрак усти безлари томонидан назорат қилинади ва тартибга солинади. Табиийки, стресс кўпинча одамни психофизиологик носоғлом ҳолатга олиб келади. Стрессли вазиятни самарали равишда енгиш ва уни бошқариш учун тўртта муҳим шартни кузатиш керак:
1) психикани тинчлантириш ва психологик мувозанатни сақлаш усулларидан фойдаланиш;
2) овқатланиш ва физиологик жараёнларни таъминлаш учун соғлом парҳезга риоя қилиш;
3) мунтазам жисмоний машқлар бажариш;
4) организмнинг умумий ҳолатини ва айниқса буйрак усти безларини кузатиб бориш.
Акс ҳолда, психологик заифлик фонида турли хил, ўта жиддий касалликлар осонликча ривожланиши мумкин (14.2-жадвал).
14.2-жадвал. Стрессли шароитлар билан узвий боғлиқ бўлган касалликлар (Мюррейга кўра):

Ангина
Астма
Аутоиммунн касалликлар
Саратон
Юрак-қон томир касалликлари
Бурун оқиши Қандли диабет (II тури)
Тушкунлик
Бош оғриғи
Гипертония
Иммунитет танқислиги
Ичак касалликлари
Менструал циклининг бузилиши
Олдменструал зўриқиш синдроми
Ревматоид артрит
Ярали колик
Ошқозон яраси

Асаб тизимини тинчлантириш ва психологик мувозанат ҳолатини яратиш учун имкониятларга эга бўлиш жуда муҳимдир.