1–laboratoriya ishi og‘irlik kuchining tezlanishini matematik va fizik mayatnik yordamida topish

1–LABORATORIYA ISHI
OG‘IRLIK KUCHINING TEZLANISHINI MATEMATIK VA FIZIK MAYATNIK YORDAMIDA TOPISH
Laboratoriya ishi bo’yicha savollar
1.Matematik mayatnik deb nimagaaytiladi ?
Mayatnik deb og‘irlik markazdan o‘tmagan ixtiyoriy o‘q atrofida tebrana oladigan har qanday qattiq jismga aytiladi.

Mayatniklarning eng sodda turi matematik mayatnikdir.

Matematik mayatnik deb vaznsiz ingichka cho‘zilmaydigan ipga osilgan, ma’lum massali moddiy nuqtadan iborat sistemaga aytiladi.
2.Og’irlik kuchiningtezlanishiyokierkintushishtezlanishinima ?

Хar kanday galaktikalar R masоfada turib nisbiy manfiy a-tеzlanishiga ega buladi: bu kоinоtni ugaruvchanligini bildiradi. Хakikatan, оsmоn jismlari bir-biriga yakinlashib - uzоklashganda ularning tеzlanishi uzgaradi, natijada ularning zichligi uzgaradi. Nyutоn uz nazariyasida buni nazarda tutmagan edi. Bizning asrimizga kеlib bu хоdisa tasdiklangan. Bu nazariyaga asоsan kandaydir t=0 vaktda Kоinоt bir jоyga tuplangan va juda katta zichlikka ega bulgan. "Katta pоrtlash" dan kеyin Kоinоt kеngayishi bоshlangan va bu narsa хоzir хam davоm etmоkda. Еr sirtidagi jism uchun (4) fоrmulani kuyidagicha yozish mumkin:

F=ma=G(1.38)

(1.38)dan a= g = G M_еr / R_Еr²≈9, 81 m/s² Bu tеzlanish erkin tushish tеzlanish dеyiladi.

3.Matematik mayatnikning harakati qanday harakat hisoblanadi ?

Tebranma harakat hisoblanadi

4.Matematik mayatnikningtebranishdavrinimalargabog’liqvaformulasiniyozibko’rsating.
Garmonik tebranayotgan matematik mayatnik chetki muvozanat holatda bo‘lganda (2 – rasm), uning og‘irlik kuchini ikkita va tashkil etuvchi kuchlarga bo‘lamiz. Og‘irligining tashkil etuvchisi ipning - taranglik kuchi bilan muvozanatlashadi.

mayatnikni muvozanat holatiga qaytaruvchi tashkil etuvchi kuch esa tebranishni hosil qiladi. Bunda minus ishora kuch X siljishga qarama-qarshi yo‘nalganligini ifodalaydi. Rasmda bo‘lgani uchun kuch quyidagiga teng bo‘ladi: