2-bob. Amaliy mashg’ulot materiallari 1-amaliy ish: Agregat tarkibini traktor tortish kuchidan foydalanish koeffitsenti
Download 0.8 Mb. Pdf ko'rish
|
04 ТваКХМФТС Амелий уз-2019
|
1 2-BOB. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI 1-amaliy ish: Agregat tarkibini traktor tortish kuchidan foydalanish koeffitsenti bo’yicha baholash İshning maqsadi: Berilgan ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish uchun traktorning tortish kuchidan unumli foydalanish darajasiga (koefficientiga) ko’ra tirkama va osma haydov agregatining maqbul tarkibini asoslash tartibini o’rganish.
Dalaning o’lchamlari: Yuzasi ________ ga; uzunligi________m; qiyaligi i =_________; tuproqning solishtirma qarshiligi___________kN/ , haydash chuqurligi _____m Agregat tarkibini asoslash uchun traktor va pluglarning tanlashda birinchi navbatda fermer xo’jaligining alohida joylashish xususiyatlari, ya`ni: er relьefi, tuproq-iqlim sharoiti, dalaning yuzasi va uzunligi hamda bajariladigan asosiy va yordamchi ishlarning turi hamda ularning xususiyatlariga alohida ahamiyat beriladi. Ko’p energiya talab etiladigan er haydash ishlarni bajarishda yuzasi 5 gektargacha bo’lgan maydonlarda 60-100 kVt quvvatga ega bo’lgan DT-75M, VT-100 va T-401S rusumli zanjarli va Axsos-340S, TS-6070, MX-140 rusumli g’ildirakli traktorlarni, 5-10 gektarli maydonlarda quvvati 100-130 kVt quvvatga ega bo’lgan VT-150 va XTZ-181 rusumli zanjirli va Arion-640S, K-701, T- 150K rusumli g’ildirakli hamda 10 gektardan yuqori bo’lgan maydonlarni haydashda quvvati 130 kVt dan yuqori bo’lgan Axion-850, MX-250, Magnum rusumli traktorlardan va ularga mos keladigan osma, to’ntarma pluglar bilan birga foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. İshning bajarish tartibi: 1. Er haydash jarayonini sifatli qilib bajarilishini ta`minlash uchun joyning tuproq- iqlim sharoitiga mos bo’lgan traktor va plug turini tanlash. Yuqoridagilarni hisobga olgan holda 4, 5 va 6-ilovalardan dalaning berilgan sharoitlariga mos keladigan __________ rusumli traktor va osma yoki tirkama ____________ rusumli plug qabul qilinadi. 2. Qabul qilingan traktor va plugning quyidagi ko’rsatgichlari: Traktorning quvvati _______kVt; og’irligi ______kN. Plugkorpusining og’irligi ___kN, traktorga ulash turi_____, qamrash kengligi,___m;
uchun 1 va 2- ilovaga asosan tavsiya etilgan agrotexnik tezliklar chegarasiga Vatt_________km/soatmos keladigan traktorning tezlik uzatmasi _____, xarakat tezligiVt_____, km/soat va ilgakdagi tortish kuchiPmk______, kN qabul qilinadi. 4. Plug korpusining soni topiladi: - tirkalma plug uchun Ntp = тк тр н тк В i G P - . , dona; - osma plug uchun Nop = ok тр н тк B i G P - . , dona. Bu erda
– traktorning og’irligi, kN; i – dalaning qiyaligi; – tirkalma plug korpusining qarshiligi, kN; - osma plug korpusining qarshiligi, kN.
2 5. Plug korpusining qarshiligi quyidagicha aniqlanadi: - tirkama pluglar uchun = ) 1 ( i g hb k n п + + , kN; - osma pluglar uchun = ) ( i g hb k п n п + + l , kN.
Bu erda: п k - tuproqning solishtirma qarshiligi, kN/m 2 ; h – haydash chuqurligi, m; b – bitta korpusning qamrash kengligi, m; g п - bir korpusning og’irligi, kN, g п =2,7-3,1kN; l p - osma plug bilan ishlaganda traktorga tushadigan qo’shimcha yukni hisobga oluvchi koefficient, l p= 0,5-1,0.
»
6. Traktorning tortish kuchidan foydalanish koefficienti tirkalma plug uchun = mk mk н тк B N P . ; osma pluglar uchun = ok ok н тк B N P . formulalar bilan topiladi. Traktorning tortish kuchidan foydalanish koefficienti = 0, 80…..0,95 bo’lishi kerak. Hisoblangan ko’rsatgichlarning natijalariga asosan xulosa yoziladi. İsh bo’yicha hisobotda: İshning maqsadi, berilgan jarayonning sharoitlari (topshiriq);ishning bajarish tartibi bo’yicha hisob-kitoblar va aniqlangan ma`lumotlar yoziladi hamda olingan natijalarga ko’ra xulosa yoziladi. 3 2-amaliy ish. Agregat tarkibini ish yo’llari koeffitsenti bo’yicha baholash İshning maqsadi: Berilgan er maydoni uchun maqbul mashina - traktor agregatining tarkibini ish yo’llari koefficientining miqdoriga qarab tanlash tartibini o’rganish.
İshlab chiqarish jarayoni_______________________________, Dalaning o’lchamlari: yuzasi ___ ga; uzunligi _____ ,m Respublikamizda qishloq xo’jaligi mahsulotlari sug’oriladigan maydonlarda etishtiriladi. Ushbu maydonlarning o’lchamlari (yuzasi, uzunligi, qiyaligi) joyning tabiiy iqlim sharoitlaridan kelib chiqqan holda, ya`ni: erning relefi, sug’orish usullari va boshqa omillarni hisobga olib qabul qilinadi. Shuning uchun fermer xo’jaligidagi mavjud ekin dalalarini (konturlarni) yuzasi va uzunligi bir xil bo’lgan maydonlarning eng ko’p miqdoriga qarab agregatlarni tanlash, ulardan yuqori samarada foydalanish imkonini beradi.
Agregatning xarakat yo’nalishi va usuli dalani paykallarga ajratmasdan oldin aniqlanadi. Bunda oldingi ishni bajargan agregatning xarakat yo’nalishi, agregatning shakli, o’lchamlari hamda dalaning yuzasi va suv bilan emirilish yo’nalishi, burilish yo’lagining o’lchamlari, agregatga ko’rsatiladigan texnik va texnologik xizmat qulayliklari e`tiborga olinishi kerak bo’ladi. Agregatning xarakat usuli asoslanganda ishning turi, dalaning holatini belgilovchi agrotexnik talablarga ko’ra yuqori ish unumiga va sifat ko’rsatgichlariga erishish mumkin bo’lgan xarakatlanish va burilish usullari 8 va 9 - ilovalarga asosan qabul qilinadi. Variantlar Agregat tarkibi Xarakatlanish usuli Burilish usuli 1 2 3 2. Berilgan dala maydoni uchun maqbul agregatni tanlashda uning xarakatlanish usuli to’g’ri qabul qiliganligini belgilovchi ish yo’llari koefficientining miqdoriga qarab aniqlanadi. İsh yurish yo’llari koefficienti quyidagicha aniqlanadi: Bu erda:
– ish va salt yurishlar soni, dona; Agregatning: ish yurish yo’li: salt yurish yo’li: (8-ilova) ishchi va salt yurishlar soni: burilish yo’lagining eniE = V Rb + 0,5 da + e Bu erda: V – burilish usuliga bog’liq bo’lgan koefficient: sirtmoqsiz burilishlar uchun V=1,1 va sirtmoqli uchun V=2,8 teng;
4 Rb – agregatning burilish radiusi, m (3–ilova); va da – agregatni qamrash va konstruktiv kengligi, m e – agregatni chiqish uzunligi, m. Agregatni chiqish uzunligi, tirkama agregatlar uchun e = (0,5…0,75) Osma agregatlar uchun e = (0,1,,,0,2) .; - agregat uzunligi traktor va mashinaning kinematik uzunligiga (3 va 4-ilovalar) teng, = + Olib borilgan hisoblash natijalari 15-jadvalga kiritiladi va ularga asosan xulosa beriladi. 15-jadval
Rb da B V e E 1 2 3 İsh bo’yicha hisobotda: İshning maqsadi, berilgan jarayonining sharoitlari (topshiriq);ishning bajarish tartibi bo’yicha hisob-kitoblar va aniqlangan ma`lumotlar 15-jadval ko’rinishida yoziladi hamda olingan natijalarga ko’ra xulosa beriladi. 5 3-amaliy ish. Agregatninh haqiqiy ish unumini foydalanish koeffitsentlari bo’yicha baholash İshning maqsadi: Berilgan ishlab chiqarish jarayoni va agregat tarkibi uchun uning smenadagi ish unumini hisoblashdan iborat. İshlab chiqarish jarayonining sharoitlari (topshiriq): İshlab chiqarish jarayoni_____________________________ Ma`lumki, ish vaqtida agregat to’g’ri chiziq bo’ylab aniq xarakatlanmasligi, ishlov berilgan joyni qayta qisman qo’shib ishlashi, traktorning shataksirashi, salt yurishlari, texnologik va texnik xizmat ko’rsatishda to’xtab turishi va boshqa sabablarga ko’ra uning haqiqiy ish unumi nazariy ish unumiga nisbatan farq qiladi. Topshiriqda berilgan ishlab chiqarish jarayonining amalga oshirish uchun kerak bo’ladigan agregat tarkibi, ya`ni, traktor rusumi____________ va mashina rusumi ________ 4-ilovaga asosan olinadi va uning qamrash kengligi_______m, konstruktiv kengligi _____m, xarakat tezligi ________km/soat yozib olinadi. İshning bajarish tartibi. 1. Agregatning nazariy ish unumi quyidagicha topiladi: Wn = 0,1 Vk Vn Tsm, ga/smena bu erda: Vk– agregatning konstruktiv qamrash kengligi, m; (3-ilova). Vn - traktorning ma`lum uzatmadagi tezligi, km/soat; Tsm– smena vaqti, soat: Tsm 7 soat Agregatning haqiqiy ish unumi bevosita ish sharoitlarida aniqlanadi va u ko’pgina omillarga, birinchi navbatda mexanizatorning malakasiga, ishlarni to’g’ri tashkil qilinishiga, agregatning texnik tayyorgarligiga va boshqalarga bog’liq bo’ladi. Shuning uchun agregatning haqiqiy ish unumini aniqlashda uning haqiqiy qamrash kengligini nazariy qamrash kengligiga (β), haqiqiy tezligini nazariy tezligiga (ε) va toza ishga ketgan vaqtni smena vaqtiga nisbati (τ) bilan aniqlanadigan foydalanish koefficientlarini hisobga olgan holda aniqlanadi. 2. Agregatning haqiqiy ish unumi quyidagicha topiladi: Wh = 0,1 Vi Vi Ti = 0,1 βVk εVn τTsm, ga/smena Bu erda: Vi - agregatning ishchi qamrash kengligi, m: Vi = β Vk; Vi - agregatning ishchi tezligi, km/soat: Vi = ε Vn; Ti - agregatning ish vaqti, soat: Ti = τ Tsm β - agregatning konstruktiv kengligidan foydalanish koefficienti; ε – agregatning nazariy tezligidan foydalanish koefficienti: τ – smena vaqtidan foydalanish koefficienti 3. Koefficientlarning miqdorlari quyidagicha qabul qilinadi: β - koefficientning miqdorlari turli agregatlarning ish unumini hisoblashda quyidagicha qabul qilish tavsiya etiladi: tirkalma pluglar uchun -1,10, osma pluglar uchun -1,03-1,07, tishli tirmalar uchun -0,98, diskali tirmalar uchun -0,96, yoppasiga ishlov berish kultivatorlari uchun - 0,98, barcha turdagi seyalkalar, qator orasiga ishlov beradigan kultivatorlar uchun – 1,0, yoppasiga mineral va mahalliy o’g’it sepgichlar uchun -0,96.
traktorlar uchun 0,6…0,9, zanjirli traktorlar uchun 0,85…0,98 tashkil etadi. 6 τ – smena vaqtidan foydalanish koefficientimiqdori 7–ilovaga asosan olinadi. Hisoblangan ko’rsatgichlarning natijalari 16- jadvalga kiritiladi vaolingan ma`lumotlarni o’zaro taqqoslab xulosa yoziladi. . 16-jadval Agregatning bir smenadagi ish unumini ko’rsatgichlari Ko’rsatgichlar miqdori № Ko’rsatgichlar nomi O’lchov birligi nazariy haqiqiy 1 Qamrash kengligi m 2 Texnologik tezligi km/soat
3 Smena vaqti
soat 4 Koefficient β - 5 Koefficient ε - 6 Koefficient τ -
ga /smena İsh bo’yicha hisobotda: İshning maqsadi, berilgan jarayonining sharoitlari (topshiriq);ishning bajarish tartibi bo’yicha hisob-kitoblar va aniqlangan ma`lumotlar 16-jadval ko’rinishida yoziladi hamda olingan natijalarga ko’ra xulosa beriladi. 7 4-amaliy ish. Texnologik jarayonlar uchun operatsion (ish) xarita tuzish İshning maqsadi: Paxta terimini uzliksiz oqim usulida tashkil etishda texnika vositalariga bo’lgan talabni aniqlash tartibini o’rganish. Kerakli jihozlar: Paxta terish mashinalari, er tekichlagichlar, purkagichlar, transport vositalari, ta`mirlash va texnik xizmat ko’rsatish mashinalari. Paxtani terib olishning ilg’or usullaridan biri bu paxta terimini uzliksiz oqim usulida (terim - tashnsh otryadlarini) tashkil etish hisoblanadi. Otryad usulida uning tarkibiga kiradigan tirli agregatlarning smena davomida yuqori ish ko’rsatkichlariga erishishini ta`minlaydi. Bunda bir tonna paxta terish uchun sarflanadigan mexnat
Ko’p yillik tajribalarga asosan jami 1000 gektar paxta maydoniga ega bo’lgan fermer xo’jaliklariga xizmat ko’rsatadigan muqobil mashina traktor parkida bitta shunday otryad tashkil etish maksadga muvofikdir. Har bir otryad tarkibi dalalarni mashina terimiga tayyorlash, paxta terish, paxta tashish, texnik xizmat ko’rsatish va madaniy - maishiy xizmat zvenolaridan iborat bo’lishi lozim. Bu zvenolar birgapikda daladagi paxta hosilini kiska muddatlarda eng kam sarf-xarajatlar bilan va sifatli yig’ib olishga xizmat kiladi. Dalalarni mashina terimiga tayyorlash zvenosi. Bu zvenoning vazifasiga go’za defoliaciyasini maqbul muddatlarda sifatli qilib o’tkazish, yo’l, o’kariqlarni tekislash, burilnsh maydonlarnni tayyorlash kiradi. Buning uchun OVX-600 purkagichlari o’rnatilgan 5-6 ta chopik traktorlari, 4-5 ta greyderlar - buldozerlar va er tekislagichlar kiradi. Paxta terish zvenosi. 1000 gektar maydondagi paxtani mashinalar bilan terib olish uchun har biri 300...400 gektar maydondagi paxtani yig’ib-terib olishga mo’ljallangan 3 ta paxta terish zvenosi tashkil kilinadi. Ularning vazifasi - hosilni isrof qilmasdan tez yig’ib olishdan iborat. Butun otryadning ishlash ritmi birinchi navbatda paxta terish zvenolarining sifatli faoliyat ko’rsatishiga bog’liqdir. Paxta terish mashinalaridan unumli foydalanish uchun har bir mashinaga burilish yo’lagining eni 10...12 metr bo’lgan va paxta hosildorligiga qarab bir kunda terib ulguradigan 4-6 gektar paxta maydoni ajratiladi. Har bir zvenoga biriktirilgan maydondagi hosilni yig’ib-terib olish uchun talab etiladigan paxta terish mashinalarining soni quyidagicha aniqlanadi.
, 1 , 0 × × × × = × × × = t t h bul jepde: F-bir zvenog`a ma`wsim dawamında terip alıw ushın biriktirilgen paxta maydanı, ga; W PTM - paxta teriw mashinasının` saatlıq is o`nimi, ga/saat;W PTM =0,1 ×B M V M ;
CM -smena waqtı 10 saat; t - smena waqtınan paydalanıw koeffitsienti, t=0,60...0,70;
- mashinanın` qamraw ken`ligi,m; V m =1,8 m,
V M - mashinanın`g is tezligi, km/saat; V m
D IK -paxta terimindegi is ku`ni; D İK = 20 ku`n. Paxta terish mashinasi sonining aniqlangan qiymati eng katta butun songa yaxlitlanadi. Masalan, = 2,6 dona 3 dona olinadi. 8 Paxta tashish zvenosi. Bu zvenoning vazifasi paxtani mashina bunkerlaridan tayyorlov punktiga to’xtovsiz tashib turishdan iborat. Paxta tashish agregati to’rt g’ildirakli TTZ-80.10 va 2PTS-793A03 rusumli maxsus tirkamalardan tashkil topgan. Har bir traktorga 2-3 tadan tirkama biriktiriladi. Har bir zvenodagi paxta terish mashinalari bilan terilgan paxtani to’xtovsiz paxta tayyorlov punktlariga etkazib berish uchun zarur bo’ladigan transport agregatining soni quyidagi nisbatda topiladi: , ) 2 (
J or or TR JUK TR TR P PTM PTM PTM T S T K Q H T W - + × × × = × × × u h h bul jerde η PTM - atızda islep atırg`an paxta teriw mashinaları sanı, dana; W PTM - paxta teriw mashinasının` saatlıq is o`nimi, ga/saat; T PTM - paxta teriw mashinasının` islew waqtı, saat; T ptm =T tr =T sm ×t;
N p
S OR - paxtanı tasıwdın` ortasha aralıg`ı, km; v OR - transport quralının` ortasha tezligi, km/saat (6-qosımsha); T O-T - paxtanı ju`klew ha`m tu`siriw ushın ketken waqıt, saat (6-qosımsha); Q TR -bir paxta tasıw tirkemesinin` ju`k ko`teriw ku`shi, tonna; Q TR =V H ×g; V K - bir paxta tasıw tirkemesinin` ko`lemi, m 3 : V K =12,7m 3
g - tıg`ızlanbag`an paxtanın` salıstırmalı salmag`ı, t/m 3 . g=0,2...0,3t/m 3 ; K ju`k - transport agregatındag`ı tirkemeler sanı, dana. Paxta tashish agregati sonining aniqlangan qiymati eng katta butun songa yaxlitlanadi. Masalan, = 2,6 dona
3 dona olinadi. Texnik xizmat ko’rsatish zvenosi. Otryad tarkibidagi xamma mashina va agregatlardan yukori unum bilan foydalanish ko’p jixatdan ularga texnik xizmat ko’rsatadigan zvenoning aniq va sifatli ishlashiga bog’liq bo’ladi. Zvenoning asosiy vazifasi - mashinalarga smenali texnik xizmat ko’rsatishni o’z vaqtida va yuqori sifatli qilib bajarish, smena lavomida yuz bergan nosozliklarni bartaraf etish, ishdan chiqqan lstallarni dalaning o’zida ta`mirlash yoki almashtirishdai nborat. Zveno tarkibida usta-sozlovchi, shofyor, chilangar, traktorchi, elektr payvandchn va yoqilg’i kuyuvchi bo’lishi kerak. Zvenoga ko’chma ustaxona, texnik xizmat ko’rsatish mashinasi, yoqilg’i quyish, payvandlash agregati xamda щpindellarni yuvish agregatlari biriktiriladi.
daladagi ish joyiga etkazib berish, ishdan tashqari vaktda mashina terimi katnashchilarini madaniy dam olishni tashkil etish; yangi gazeta, jurnal, kitoblar olib kelish kiradi.
1. Talabalar guruhlarga bo’linib, ularga zvenolarga biriktirilgan paxta maydoni__________ga, hosildorligi _________t/ga, terilgan paxtani tashish masofasi _______km, paxta terish mashinasining rusumi __________, paxta tashish tirkamasining rusumiga __________ asosan paxta terish otryadlari va zvenolarini tarkibi hamda ularga biriktirilgan texnikalar sonini aniqlash topshirig’i beriladi. 2. Berilgan topshiriqqa asosan yig’im-terim otryadlardagi zvenolar va ularga biriktiriladigan texnikalar soni aniqlanadi. Aniqlangan ko’rsatgichlar 17-jadvalga kiritiladi va xulosa yoziladi. 9 17-jadval Download 0.8 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|