2-rasm. Pandemiyaninguyxo‘jaliklaridaromadvajamg‘armalarigata’siri

1. 2020 yiluchunO'zbekistonaholisidaromadldrivaxarajatlaritarkibinio'rganibchiqingvajamlanganmateriallaringiznimoodleplatformasifgajoylang!

Markaziy bank aholiturmushdarajasivainflyasiyabo‘yichama’lumotberdi. Ungako‘ra, oylikdaromadi 2 mln. so‘mgachabo‘lganaholiningoyliko‘rtachago‘shtmahsulotlarixaridi I chorakkanisbatan 39,5 foizgakamayib, 164 mingso‘mnitashkiletgan.

Markaziybankjoriyyil II chorakyakunlaribo‘yichauyxo‘jaliklariningdaromadlarivaxarajatlari, ularningtarkibi, koronaviruspandemiyasivainflyasiyaningturmushdarajasigata’sirinio‘rgandi.

TahlillarUyxo‘jaliklaridaromadlarivaxarajatlaribo‘yichaso‘rov (UDXS)1 natijalarihamdahududlarkesimidagiiste’molnarxlariindeksi (INI)2 ma’lumotlariasosidaamalgaoshirildi. So‘rovnatijalaribo‘yichaoilaviydaromadlartarkibivaundagio‘zgarishlarguruhlargabo‘libtahlilqilinganda, so‘rovnomadaishtiroketganrespondentlarningasosiyqismi – 35,0 foizio‘rtacha 2-4 mln. so‘moylikdaromadegaekanliginima’lumbo‘ldi. Ushbuko‘rsatkichjoriyyil I choragidagiso‘rovda 38,7foiznitashkiletgan

1-rasm.Uyxo‘jaliklariningdaromaddarajasibo‘yichatasniflanishi

Respondentlarning 21 foizidaoilaviyo‘rtachaoylikdaromad 2 mln.so‘mgachabo‘lib, ushbuguruhulushi I chorakka (8 foiz) nisbatansezilarlidarajadao‘sgan. II chorakdagiso‘rovdamazkurkamdaromadliguruhulushiningsezilarlio‘sishikarantincheklovlarita’siridanorasmiysektorvaxizmatlarsohasidaishjoylariningqisqarishihisobigaaholidaromadlariningkamayganligibilanizohlanadi.

Shuningdek, o‘rtacha 4-6 mln.so‘mdaromadgaegauyxo‘jaliklariningulushi ham I chorakdagi 31 foizdan II chorakda 22 foizgachapasaydi. So‘rovnomadaishtiroketganjamirespondentlardan 56 foizipandemiyasabablioilaviydaromadlariningkamayganliginita’kidlaganbo‘lsa, 15 foizidaromadsizqolganliginibildirgan. Shuningdek, respondentlarning 48 foizipandemiyanatijasidaoilaviyjamg‘armalarikamayganligini, 28 foiziesaoilaviyjamg‘armasizqolganliginita’kidlagan (2-rasm).

2-rasm.Pandemiyaninguyxo‘jaliklaridaromadvajamg‘armalarigata’siri

So‘rovma’lumotlariasosida, uyxo‘jaliklariningayrimoziq-ovqatmahsulotlarigao‘rtachaoylikxarajatlaritahlilqilindi. Bunda, II chorakdabarchadaromadguruhidagiaholiningasosiyoziq-ovqatmahsulotlaribo‘yichaxarajatlari I chorakkanisbatansezilarlidarajadaqisqargan. Mazkurholatkoronaviruspandemiyasidavridaaholidaromadlariningkamayishihamdaxarajatlarningoptimallashtirilishibilanizohlanadi (3-rasm).Uyxo‘jaliklarininggo‘shtmahsulotlariuchuno‘rtachaoylikxarajatlari II chorakdaoldingichorakkanisbatansezilarlidarajadaqisqargan. Xususan, oylikdaromadi 2 mln.so‘mgachabo‘lganaholiningoyliko‘rtachago‘shtmahsulotlarixaridi I chorakkanisbatan 39,5 foizgayoki 107 mingso‘mgakamayib, 164 mingso‘mnitashkiletgan. Mazkurfarqoylikdaromadi 2-4 mln.so‘mbo‘lganuyxo‘jaliklarida 161 mingso‘mga, daromadi 10 mln. so‘mdanyuqoribo‘lganuyxo‘jaliklarida 528 mingso‘mnitashkiletdi.

3-rasm.Uyxo‘jaliklariningayrimturdagioziq-ovqatmahsulotlarigaxarajatlari (mingso‘mda)

II chorakdagikarantincheklovlariuyxo‘jaliklariningxizmatlaruchunxarajatlariga ham sezilarlidarajadakamaytiruvchita’sirko‘rsatgan.Jumladan, ushbuchorakdauyxo‘jaliklarining transport xizmatlaribo‘yichaxarajatlario‘tganchorakdagio‘rtachaoylikxarajatlarganisbatan – 16 foizgakamaydi (4-rasm).

4-rasm.Uyxo‘jaliklariningayrimturdagixizmatlaruchuno‘rtachaxarajatlari (mingso‘mda)

Kommunalto‘lovlarhamdainternetvatelefonuchunxarajatlarhambarchadaromadguruhlariuchuno‘rtacha – 2 foizgakamayganbo‘lib, karantindavridamazkurto‘lovlarnikechiktiribto‘lashimkoniyatiningyaratilganligibilanizohlanadi.

Davlatstatistikaqo‘mitasima’lumotlariasosida 2020 yilningyanvar-iyunoylariuchunaholijonboshigadaromadlarhajmivahududiyinflyasiyako‘rsatkichlaritahlilqilindi (5-6-rasmlar). Ma’lumotlargako‘ra, joriyyil I yarimyillikdagiaholidaromadlarivainflyasiyadarajasibo‘yichako‘rsatkichlarhududlarkesimidabir-biridansezilarlifarqqiladi.

5-rasm.Hududlarkesimida 2020 yilyanvar-iyunoylaridaaholijonboshigadaromadlarhajmi (mln. so‘mda)

2020 yil I yarimyillikdarespublikabo‘yichaaholijonboshigao‘rtachadaromad 5,2 mln. so‘mnitashkiletib, faqatginaToshkentshahri, Navoiy, BuxorovaToshkentviloyatlariaholisiningo‘rtachadaromadlariushbuo‘rtachako‘rsatkichdanyuqoribo‘lgan. Qolganbarchahududlardaaholijonboshigao‘rtachadaromadrespublikabo‘yichao‘rtachadaromaddankambo‘lgan. 2020 yilyanvar-iyunoylaridarespublikamizdaiste’molnarxlariindeksi 4,6 foizgatengbo‘ldi. HududlarkesimidaToshkentshahri, Buxoro, Toshkent, JizzaxvaQashqadaryoviloyatlaridainflyasiyadarajasio‘rtacharespublikainflyasiyadarajasidanyuqoribo‘lgan (6-rasm). Daromadlariyuqoribo‘lganhududlarda (Toshkentshahri, BuxorovaToshkentviloyatlari) inflyasiyadarajasininghamyuqoribo‘lishidaromadlaroshishivainflyasiyadarajasio‘rtasidagiijobiybog‘liqlikniko‘rsatadi.

Uyxo‘jaliklarinisbatanpastdaromadgaegabo‘lganhududlar, xususan, Qoraqalpog‘istonRespublikasi, Namangan, Farg‘ona, vaSurxondaryoviloyatlaridagiinflyasiyadarajasimamlakatdagio‘rtachainflyasiyadarajasidanpastroqbo‘lib, mazkurhududlardamamlakatumumiyaholisining 27 foiziistiqomatqiladi.

6-rasm. Hududlarkesimida 2020 yil I yarimyillikdaiste’molnarxlariindeksi (INI) bo‘yichainflyasiyadarajasi (foizda)

I yarimyillikdaoziq-ovqattovarlariinflyasiyasinooziq-ovqattovarlarivaxizmatlarinflyasiyasidanyuqoribo‘lib, bungakarantinsharoitidaaholitomonidanasosanbirlamchiehtiyojuchunzarurbo‘lganoziq-ovqatmahsulotlarivadorivositalariganisbatantalabningyuqoribo‘lganligivaboshqaxarajatlar (nooziq-ovqatmahsulotlarixaridiyokixizmatlardanfoydalanish) zaruriyatbo‘lmaganligisabablikechiktirilganligibilanbog‘liq (6-rasm).

So‘rovnatijalarigako‘ra, respublikabo‘yichabiroilagato‘g‘rikeluvchio‘rtachaoylikdaromadlarvaxarajatlaro‘rtasidagiijobiyfarq 292 mingso‘mnitashkiletgan. Xususan: - Toshkentshahri, Buxoro, Andijon, XorazmvaNavoiyviloyatlaridaijobiyfarqi 400 mingso‘mdanyuqorini; - Jizzax, Namangan, Farg‘onavaSirdaryoviloyatlaridaijobiyfarq 100-300 mingso‘matrofida;

- SamarqandvaQashqadaryoviloyatlaridaijobiyfarq 100 mingso‘mdankamni; - Surxondaryoviloyatidaesasalbiyfarq 172 mingso‘mnitashkiletdi (7-rasm).

7-rasm.Uyxo‘jaliklariningoyliko‘rtachadaromadlarivaxarajatlari (hududlarkesimida, mingso‘mda)

Umumanolganda, so‘rovnomanatijalarigako‘ra, uyxo‘jaliklaridaromadlarivaxarajatlario‘zgarishiniquyidagilarbilanizohlashmumkin:

koronaviruspandemiyasivauningtarqalishigaqarshikarantincheklovlariningjoriyetilishiiqtisodiyfaolliknipasaytirishbilanbirqatordauyxo‘jaliklaridaromadlarigata’sirqilgan, ularningjamg‘armalariningqisqarishigavamosravishdaxarajatlariningoptimallashishigaolibkeldi;

karantinsharoitidaaholi, birinchinavbatda, birlamchiehtiyojuchunzarurbo‘lganmahsulotlar – oziq-ovqatmahsulotlarivadorivositalarigaxarajatlarniamalgaoshirganbo‘lib, nooziq-ovqatmahsulotlarvaxizmatlariste’molinikeskinkamaytirgan. Bunda, xizmatlarsohasidagicheklovlarhamdabuyumbozorlariningyopilishima’lumdarajadata’sirko‘rsatgan;

uyxo‘jaliklaritomonidanasosanoziq-ovqatmahsulotlarixaridqilinishi, o‘znavbatida, oziq-ovqatmahsulotlariinflyasiyasiningnisbatantezlashishigaolibkelgan.

Oziq-ovqatmahsulotlariinflyasiyasiningnisbatanyuqoriligi – aholitomonidaninflyasiyaningyuqoriroqsezilishigasababbo‘lgan.

Mazkurholatvaqtinchalikxarakterkasbetib, karantincheklovlariningbosqichma-bosqichyumshatilishi, bozorlarnimeva-sabzavotlarbilanto‘yinishihamdahududlaro‘rtasidaoziq-ovqatlogistikasiningto‘liqqaytatiklanishibilanoziq-ovqatmahsulotlarinarxiningbarqarorlashishikutilmoqda;

hududlarkesimidadaromadlarvainflyasiyadarajasiturlichabo‘lib, bundadaromadlarmiqdoriyuqoribo‘lganhududlardainflyasiyadarajasi ham nisbatanyuqoriligivaaksincha, daromaddarajasinisbatan past hududlardainflyasiyaning ham nisbatan past bo‘lishikuzatildi;

respublikamizningaksariyathududlaridauyxo‘jaliklariningdaromadlaribilanxarajatlario‘rtasidaijobiyfarqkuzatildi (Surxondaryoviloyatidantashqari). Bunda, ushbuijobiyfarqning I chorakkanisbatan 47 foizgayoki 258 mingso‘mgaqisqarganligi, umumanolgandamazkurchorakdaaholiningdaromadlariganisbatanxarajatlariningtezroqsur’atlardao‘sganligibilanizohlanadi.

2. Aholiturmushdarajasiko'rsatkichlarinitahlilqilingvaO'zbekistonningoxirgi 3 yilichidagiturmushdarajasiko'rsatkichlarinitahlilqilibjadvalko'rinishidatayyorlabmoodleplatformasifgajoylang