2019 O.Soliyeva maqola FarDU 5 son

Sana01.01.1970
Hajmi
#201378
Bog'liq
2019 O.Soliyeva maqola FarDU 5 son



ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ 
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ 
ФАРҒОНА ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ 
FarDU. 
ILMIY 
XABARLAR- 
1995 йилдан нашр этилади 
Йилда 6 марта чиқади 
 
НАУЧНЫЙ 
ВЕСТНИК.
ФерГУ 
Издаётся с 1995 года 
Выходит 6 раз в год 



2019/№5 
FarDU. ILMIY XABARLAR – НАУЧНЫЙ ВЕСТНИК. ФЕРГУ 
Муассис: Фарғона давлат университети. 
«FarDU.ILMIY XABARLAR – НАУЧНЫЙ ВЕСТНИК. 
ФерГУ» журнали бир йилда олти марта чоп этилади. 
Журнал филология, кимё ҳамда тарих фанлари 
бўйича Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация 
комиссиясининг докторлик диссертациялари асосий 
илмий натижаларини чоп этиш тавсия этилган илмий 
нашрлар рўйхатига киритилган. 
Журналдан мақола кўчириб босилганда
манба кўрсатилиши шарт. 
Журнал Фарғона вилоят матбуот ва 
ахборот бошқармаси томонидан 2007 йил 12 
апрелда 12-075 рақам билан рўйхатга олинган. 
Муқова дизайни ва оригинал макет 
ФарДУ 
таҳририят-нашриёт 
бўлимида 
тайёрланди. 
Таҳририят ҳайъати: 
Бош муҳаррир: 
МАКСУДОВ Р.Х. 
Масъул муҳаррир: 
ЎРИНОВ А.А. 
ФАРМОНОВ Ш. (Ўзбекистон) 
БЕЗГУЛОВА О.С. (Россия) 
РАШИДОВА С. (Ўзбекистон) 
ВАЛИ САВАШ ЙЕЛЕК (Туркия) 
ЗАЙНОБИДДИНОВ С.(Ўзбекистон) 
JEHAN SHAHZADAH NAYYAR (Япония) 
LEE DONG WOOK (Жанубий Корея) 
АЪЗАМОВ А. (Ўзбекистон) 
КЛАУС ХАЙНСГЕН (Германия) 
БАҲОДИРХОНОВ К. (Ўзбекистон) 
ҒУЛОМОВ С.С. (Ўзбекистон) 
БЕРДИШЕВ А.С. (Қозоғистон) 
КАРИМОВ Н.Ф. (Ўзбекистон) 
ЧЕСТМИР ШТУКА (Словакия) 
ТОЖИБОЕВ К. (Ўзбекистон) 
Таҳририят кенгаши: 
ҚОРАБОЕВ М. (Ўзбекистон) 
СУЛЕЙМАНОВ Р.Н. (Россия) 
ЎРИНОВ А.Қ. (Ўзбекистон) 
РАСУЛОВ Р. (Ўзбекистон) 
ОНАРҚУЛОВ К. (Ўзбекистон) 
ЮЛДАШЕВ Г. (Ўзбекистон) 
ҲОМИДОВ Ғ. (Ўзбекистон) 
АСҚАРОВ И. (Ўзбекистон) 
ИБРАГИМОВ А.(Ўзбекистон) 
ЮЛДАШЕВ А. (Ўзбекистон) 
АБДУЛЛАЕВ С. (Ўзбекистон) 
ҚЎЗИЕВ Р. (Ўзбекистон) 
ҲИКМАТОВ Ф. (Ўзбекистон) 
АҲМАДАЛИЕВ Ю. (Ўзбекистон) 
ГРЕХЕМ ДЕРРИ (АҚШ) 
СОЛИЖОНОВ Й. (Ўзбекистон) 
МАМАЖОНОВ А. (Ўзбекистон) 
ИСКАНДАРОВА Ш. (Ўзбекистон) 
ЖЎРАЕВ М. (Ўзбекистон) 
МЎМИНОВ С. (Ўзбекистон) 
ЖЎРАЕВ Ҳ. (Ўзбекистон) 
КУЗНЕЦОВА Э.Р. (Россия) 
ҒОФУРОВ А. (Ўзбекистон) 
АДҲАМОВ М. (Ўзбекистон) 
ХОНКЕЛДИЕВ Ш.(Ўзбекистон) 
ЭГАМБЕРДИЕВА Т. (Ўзбекистон) 
ЛЮДМИЛА КИМ (АҚШ) 
ИСОМИДДИНОВ М. (Ўзбекистон) 
АШИРОВ А. (Ўзбекистон) 
АБДУЛЛАЕВ Т. (Ўзбекистон) 
Муҳаррирлар: 
Сабирдинов А. 
Ташматова Т.
Таҳририят манзили: 
150100, Фарғона шаҳри, Мураббийлар кўчаси, 19- уй.
Тел.: (0373) 244-44-57. Мобил тел.: (+99891) 670-74-60 
Сайт: www.fdu.uz 
Мусаҳҳиҳ: 
Шералиева Ж. 
Босишга рухсат этилди:
Қоғоз бичими: 60×84 1/8 
Босма табоғи:
Офсет босма: офсет қоғози.
Адади: 100 нусха 
Буюртма № 84
ФарДУ нусха кўпайтириш бўлимида чоп этилди. 
Манзил:150100, Фарғона ш., Мураббийлар кўчаси, 19-уй. 
Фарғона,
2019. 



2019/№5 
Ю.П. Апаков, А.Х. Жураев 
Каррали характеристикали бешинчи тартибли бир тенгламанинг чекли соҳадаги ечими ҳақида ........... 5 
М.Мамажонов, С.М. Мамажонов 
Бешбурчакли соҳадаги тўртинчи тартибли параболик – гиперболик турдаги тенглама
учун битта чегаравий масала хақида ............................................................................................................ 11 
Ж.О.Тахиров 
Амалий математиканинг баъзи замонавий муаммолари ҳақида ............................................................... 19 
Максудов Р.Х., Джураев А., Шухратов Ш., Холдоров Ш
Пахта тозалагичнинг ишчи органлари динамикасини ўрганиш .................................................................. 27 
О.Қ. Деҳқонова 
Умумий ўрта таълим мактабларида физика ва математика фанлари узвийлигининг таҳлили .............. 33 
О.Эргашев, М.Коххаров, Э.Абдурахмонов 
CaA (М-22) цеолитида карбонат ангидрид гази адсорбциясининг энергетикаси...................................... 36 
М.Ҳолиқов, Ё.Аҳмедова 
Фарғона водийсидаги қушларнинг географик тарқалиши ва муҳофазаси ................................................ 41 
Х.М. Шодмонов, Н.З. Сотволдиев, И.А.Акбаров
Уй шароитида анордан шарбат ва компот тайёрлаш технологияси ........................................................ 43 
Ғ.Юлдашев, Г.Сотиболдиева 
Суғориладиган кольматажланган оч тусли бўз тупроқлар агрокимёвий хоссаларининг ўзгариши....... 46 
М.Т.Исағалиев, З.Ж.Исомиддинов 
Суғориладиган сур тусли қўнғир тупроқлар биогеокимёси ......................................................................... 51 
В.Ю.Исақов, А.Н.Хошимов 
Сўх конус ёйилмаси тупроқларининг экологик мелиоратив ўзгаришлари ................................................. 57 
О.Умаров
Ҳудудларда иқтисодий мустаҳкамлик заҳирасини яратишнинг самарадорлиги ...................................... 61 
З.Й.Эсонов 
Фарғона водийси ҳунармандларининг пирлар билан боғлиқ эътиқодий қарашлари ............................... 63 
А.Абдухалимов
Мустақиллик йилларида водий вилоятларида оналик ва болаликни муҳофаза қилиш муаммолари .... 67 
М.М.Темирова 
Фарғона вилоят радиоси тарихига доир айрим мулоҳазалар .................................................................... 70 
Ш.Махмудов 
Қўқон хонлигида хорижий давлатларнинг элчиларини қабул қилиш: анъаналар ва ўзига хослик ......... 74 
А.Юлдашев
Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда раҳбар ва бошқарув кадрлар тайёрлаш
тизимининг тадқиқотларда акс этиши ........................................................................................................... 77 
М.М.Юлдашев, Ш.А.Рахимов 
Европа мамлакатларида ёшлар сиёсати: амалиёт ва тажриба ................................................................. 80 
З.Р.Қадирова, А.А.Қамбаров 
Ижтимоий фикрлар тарихида тафаккур услуби масаласи ......................................................................... 84 
Р.Рўзиева, Н.Эшонқулова, Н.Бобоназарова 
Илмий билиш бахт-саодатга интилиб, ахлоқий маданияти юксалишида муҳим омил ............................ 87 
М У Н Д А Р И Ж А
Аниқ ва табиий фанлар 
МАТЕМАТИКА
ФИЗИКА, ТЕХНИКА
КИМЁ
БИОЛОГИЯ, ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ
ГЕОГРАФИЯ, ТУПРОҚШУНОСЛИК
Ижтимоий-гуманитар фанлар 
ИҚТИСОДИЁТ
ТАРИХ
ФАЛСАФА, СИЁСАТ



2019/№5 
А.Йўлдашев 
Темурбек Казбеков – Германияда ўқиган андижонлик талаба ................................................................... 91 
Ф.Орипжонова 
А.Ахматованинг ижодини ўрганишда метафорик ёндошув ........................................................................ 95 
З.Қобилова, Э. Қобилова 
Татаббуда шакл ва мазмун ............................................................................................................................ 98 
З.Ж.Пардаева 
Чингиз Айтматовнинг “Асрга татигулик кун” романи метафорикасида бадиий тафаккур
фалсафаси талқини ...................................................................................................................................... 101 
В.Аҳмедова 
Тарихий драмада Амир Темур образи ........................................................................................................ 105 
А.К.Абдурахмонов 
Адабиётда турна тимсолининг тасвирига доир .......................................................................................... 109 
Г.Муҳаммаджонова 
Ўзбек ва жаҳон адабиётида мусаввир образи ........................................................................................... 112 
О.Солиева
Нишотий мухаммасларининг матний-қиёсий таҳлили (I қисм) ................................................................. 117 
Н.Муродова
Инглиз, рус ва ўзбек тилларида энантиосемияни ўрганишнинг тарихий асослари ................................ 122 
Н.Чиниқулов 
Оммавий коммуникацияда ахборот матнлари ........................................................................................... 127 
М.Мамажонов 
Антропонимлар дискурс релеванти сифатида ........................................................................................... 130 
Н.Т.Махмудова
Айрим телекоммуникация терминларида ўз ва ўзлашган қатлам муносабати....................................... 133 
Р.Х.Максудов 
Элнинг ардоқли шоири ................................................................................................................................. 137 
А.Сабирдинов, Н.Мамадалиев 
Асқар Қосимов шеърий маҳоратининг баъзи жиҳатлари тўғрисида ........................................................ 139 
А.Турдиев 
Замонавий ўзбек адабиётида фольклоризм .............................................................................................. 141 
Б.Қурбонова, З.Каримова 
Ўзбек ва қирғиз фразеологизмларининг семантик таҳлили ...................................................................... 145 
С.Усмоновa 
Ўзбек ва инглиз маърифатпарварлик ҳаракатининг ижтимоий-фалсафий асослари ............................ 148 
Ж.М.Отажанов 
Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларида рефлексив кўникмаларни
ривожлантиришнинг шартлари. ................................................................................................................... 152 
О.Хасанова 
Янги сўзларни ўқувчиларга ўргатишда мнемотехникадан фойдаланиш усуллари ................................ 156 
Д.Қамбарова 
Мавзуни тақдим қилиш ва талабаларга билим бериш ва назорат усуллари .......................................... 160 
А.Ўринов 
“Фанлар подшоҳи” – Республика Президенти нигоҳида ........................................................................ 163 
АДАБИЁТШУНОСЛИК
ТИЛШУНОСЛИК 
ИЛМИЙ АХБОРОТ
ҚОНУН ВА ИЖРО


Ижтимоий-гуманитар фанлар 
АДАБИЁТШУНОСЛИК 
117 
2019/№5 
УДК: 8-1/-9+417.32/33 
НИШОТИЙ МУХАММАСЛАРИНИНГ МАТНИЙ-ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ 
(I ҚИСМ) 
ТЕКСТОВО-СРАВНИТЕЛЬНИЫЙ АНАЛИЗ МУХАММАСОВ НИШОТИ 
(I ЧАСТЬ) 
TEXTUAL-COMPARATIVE ANALYSES OF MUHAMMASES BY NISHOTIY 
(PART I) 
О.Солиева 
Аннотация 
Ушбу мақолада В.А.Абдуллаев, Ҳ.Расул, В.Мирзаевлар томонидан нашрга таёрланган монография ва 
тўплам китобларда Нишотийнинг Навоий ғазалларига боғлаган таҳмисларидан намуналар келтирилган. Уларни 
ўзаро асл матн билан биргаликда қиёслаш орқали матний ўзгаришлар ва манбалардаги матнларнинг асосий фарқи 
фонетик ва лексик сатҳ бирликларида аниқланади. 
Аннотация 
В данной статье приведены примеры «тахмисов», т.е. пятистрочий, привязаннных к газелям определенного 
автора-поэта, а в нашем примере - « тахмисы» Нишатия к газелям А.Навои, рассмотренные на основе монографий 
и собраний книг, подготовленных к изданию со стороны В.А.Абдуллаева, Х.Расула, В.Мирзаева. Так, посредством 
их параллельного сравнения с текстом-оригиналом определяются текстовые различия в текстах-источниках на 
фонетико-лексическом уровне и их единицах. 
Annotation 
This article provides examples of “tachmis”, i.e. five lines, attached to the gazelles of a certain author-poet, and in 
our example, “tachmises” of Nishatiy to the gazelles of A.Navoi, considered of books prepared for publication by 
V.A.Abdullayev, H.Rasul, V.Mirzayev. So, through their parallel comparison with the original text, textual changes in source 
texts at the phonetic and lexical level and their units are determined.
Таянч сўз ва иборалар: мухаммас, тахмис, ғазал, матн, фонетик фарқ, лексик фарқ.
Ключевые слов и выражение: мухаммасы, тахмисы, газель, текст, фонетико-лексическом различие. 
Keywords and expressions: muhammases, tachmises, gazelles, text, phonetic and lexical changed. 
Мумтоз адабий манбалар нашрига 
қўйиладиган талаблар кўп. Уларнинг орасида 
энг муҳими нашр ва матннинг сақланиш 
даражаси 
орасидаги 
уйғунлик 
билан 
белгиланади. 
Бу 
уйғунлик 
кўпгина 
ўлчамларга боғлиқдир. Қўлёзма ва тошбосма 
нусхаларнинг сони ва сифати, улардаги 
матннинг ишончли ва ҳар томонлама 
мукаммаллиги, 
шунингдек, 
мутахассисларнинг 
умумий 
тайёргарлик 
даражасига боғлиқ бўлади. Биз бу борадаги 
ўз 
мулоҳазаларимизни 
Нишотий 
мухаммасларининг 
нашрларига 
боғлаб 
билдиришга ҳаракат қиламиз.
Табиийки, Нишотий мухаммаслари ҳам 
ўзбек 
мумтоз 
адабиёти 
тарихига 
оид 
ёдгорликларнинг асосий қисми сингари араб 
ёзувида ёзилган ва кўчирилган.
Ҳозиргача мумтоз матнларни тўла ёки 
парчалар ҳолида амалдаги ёзувга ўгириш, 
табдил ва транскрипция қилиш борасида 
салмоқли ишлар амалга оширилган. Бундай 
муносиб 
тажрибаларнинг 
натижаси 
сифатида кўплаб тарихий, илмий ҳамда 
адабий асарларнинг нашрлари 
мухлислар қўлига етиб борган. Ўз навбатида 
бу 
борада 
турли 
қийинчиликлар, 
матнларнинг сақланиш даражаси ва ҳолатига 
доир 
мураккабликлар, 
шунингдек, 
ўрганувчиларнинг ёндашув тамойилларига 
боғлиқ бўлган ҳар хилликлар ҳам кўзга 
ташланади.
Муҳаммад Ниёз Нишотийнинг ҳозирча 
14 та мухаммаси чоп этилган. Улардан 12 
таси Навоий ғазалларига, биттаси Фузулий 
ғазалига боғланган тахмис ва яна бири табъи 
худ мухаммаслардир.
Шоир асарларининг қўлёзмалари турли 
котиблар томонидан кўчирилган. Уларнинг 
кўчирилган саналари ҳам ҳар хил. Ана 
шундай 
нусхалардан 
бири 
Ўзбекистон 
Республикаси Алишер Навоий номидаги 
давлат адабиёт музейида 156 инв. рақам 
остида сақланади. Бошқа бир қўлёзма матни
Ўзбекистон 
Республикаси 
Фанлар 
Академияси 
Беруний 
номидаги 
Шарқшунослик институти асосий қўлёзмалар 
хазинасида сақланаётган 7054 инв. рақамли 
О.Солиева – ҚДПИ докторанти.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling