4 Маъруза НТК текшириш 97e717970eb2bad788f901bde40f6f95

4-маъруза
ТАЖРИБА МАЪЛУМОТЛАРИНИ НОРМАЛ ТАҚСИМОТ ҚОНУНЛАРИГА ТЕКШИРИШ

Максад: Tажриба ўтказиш натижасида олинган сонли маълумотларнинг

сонли характеристикаларини ўрганиш

Умумий назарий маълумотлар.

Статистик тақсимотни таърифлаш учун қуйидаги уч хил сонли характеристикалар ишлатилиши мумкин:

- ўртача, ёки марказий тенденция характеристикаси;
- вариацион характеристика;
- тақсимлаш қонуни;
Одатда маълумотларни қайта ишлашда 1-этапда гуруҳлаш, дастлабки маълумотлар ёрдамида вариацион қатор қурилади, 2-этапда миқдорий характеристик тақсимот аниқланади.
Математик статистика асосан ечимни ноаниқлик шароитида қабул қилиш учун хизмат қилувчи усуллардан биридир.
Статистика деганда - мутахассислар тажриба ёрдамида олинган сонли характеристикаларни тушунадилар.
Маълумотни сифат белгилари ёки микдорий белгилари бўйича синфларга ажратиш мумкин. Биз бир гурух одамларни текширганда ва улар жинси, сочининг ранги ва миллати бўйича гуруҳлаш мумкин, натижада сонли маълумотларни оламиз. Сифатий маълумотларни олиш учун ҳеч қандай ўлчов керак бўлмайди, миқдорий малумотларни олиш учун эса маълум бир ўлчов керак. Ҳатто миқдорий маълумотлар оддий кузатиш ва сўров йўли билан олинса, натижалар тўғри чизиқда нуқталар ёрдамида тасвирланади.
Устида ўлчамлар ёки кузатишлар ўтказиладиган объект ёки шахс наъмуна дейилади. Миқдорий маълумотларни йиғишдаги кузатишлар - бу берилган наъмуна бизни қизиктирган сифатларга эга эканлигини аниқлаш. Бироқ статистлар "кузатиш" терминини ҳам миқдорий, ҳам сифатий маълумотларга нисбатан қўллайдилар.
Статистлар тўплам ва танлашлар ўртасида жуда аниқ четланишлар ўтказадилар. Генерал тўплам - бу ҳамма кўрсатаётган кузатишларнинг миқдори. Танлаш - бу генерал тўпламнинг бирор тўпламчаларидир.
Статистика деб, у ёки бу танлашнинг миқдорий характеристикасига, генерал тўпламнинг миқдорий характеристикасига эса - параметр дейилади.
Бу тўпламчалар статик хулосалар назариясида мухим роль уйнайди. Генерал тўпламдан тасодифий равишда танлаш ўтказилади ва параметр асосида генерал тўпламнинг хулосалари чиқарилади. Элементар статистиканинг миқдорий маълумотларга нисбатан асосий масаласи - ҳар хил турдаги кузатишларни сонини санашни ва керак бўлганда бирор-бир йўл билан кузатишларни саралашдир.
n та кузатишлар берилган бўлсин. Бу кузатишлар бир ўлчовли сонли массив кўринишида бўлсин.
Қуйидагиларни ҳисоблаш талаб қилинади :
1) Ўрта арифметик

Изоҳ : қулайлик учун ўрнига ишлатамиз.
2) Ўрта квадратик четланиш

3) Вариация коэффициенти
бу ерда
4) Аниқлик кўрсаткичи
P=
5) Ассиметрик кўрсаткичи

6) Эксцесс

7) Ўртача арифметик хатолик.

8) Ўртача квадратик четланиш хатолиги

9) Вариация хатолиги

10) Аниқлик кўрсаткичи хатолиги

11) Ассиметрия хатолиги

12) Эксцесс хатолиги

13) Нормал тақсимот қонунини тақрибий критерияси